Τι είναι το “Δόγμα 95” και ποιοι ήταν αυτοί που το επινόησαν;
Μια ριζοσπαστική αισθητική τάση που φαντάζει αδιαμφισβήτητα ως σημείο τομής στο κινηματογραφικό χρονοδιάγραμμα γι’ αυτούς που ξέρουν κάποια πράγματα για τον χώρο του σινεμά και την ιστορία του. Ωστόσο, πολλοί είναι αυτοί που απλά έχουν ακούσει για το Δόγμα 95 ή το έχουν διαβάσει κάπου χωρίς ουσιαστικά να γνωρίζουν το νόημα και τη συμβολή του.
Εάν θες, λοιπόν, να λέγεσαι σινεφίλ ή έστω σου αρέσει να ασχολείσαι με τα “χωράφια” της 7ης τέχνης τότε οπωσδήποτε πρέπει να αρχίσεις να ενημερώνεσαι για τις θεωρητικές – αισθητικές τάσεις του σινεμά ξεκινώντας, βέβαια, από το δόγμα 95 διαβάζοντας αυτό εδώ το αρθράκι.
Ήταν τότε, το όχι και τόσο μακρινό 1995, που μια ομάδα Δανών σκηνοθετών άρχισαν να αμφιβάλλουν και να ανησυχούν για την πορεία και την κατεύθυνση που έπαιρνε ο κινηματογράφος, ο οποίος χάρη στην τεχνολογική ανάπτυξη και τα διάφορα και έξυπνα τεχνολογικά τεχνάσματα όχι μόνο δεν απογύμνωνε την αλήθεια, αλλά την “έντυνε” σε υπερβολικό βαθμό με διάφορα ειδικά οπτικά εφέ.
Με λίγα λόγια, ο κινηματογράφος είχε φτάσει σε σημείο να αποτελεί μια βιομηχανία ψευδαισθήσεων με σκοπό να παραπλανεί και γιατί όχι να κοροϊδεύει το κοινό. Επηρεαζόμενοι, λοιπόν, απ’ όλη αυτή την αισθητική τάση, στην οποία ήθελαν να αντισταθούν, οι εν λόγω σκηνοθέτες που ακούν στα ονόματα των Lars von Trier και Thomas Vinterberg συγκρότησαν μια λίστα με αδιαφιλονίκητους κανόνες, γνωστών ως “όρκος αγνότητας”.
Ας δούμε, λοιπόν, παρακάτω αυτούς τους περιβόητους μεν και αμφιλεγόμενους δε κανόνες:
1. Η κινηματογράφηση πρέπει να γίνεται σε φυσικούς χώρους. Κατασκευές και σκηνικά δεν πρέπει να φτιάχνονται. Εάν ένα συγκεκριμένο σκηνικό είναι απαραίτητο για την πλοκή, θα πρέπει να επιλεγεί ένας χώρος, όπου το συγκεκριμένο σκηνικό να μπορεί να βρεθεί.
2. Ο ήχος δεν πρέπει ποτέ να παράγεται ξεχωριστά από την εικόνα και το αντίστροφο. Η μουσική δεν πρέπει να χρησιμοποιείται, εκτός και αν παίζεται την ώρα που γυρίζεται η σκηνή.
3. Η κάμερα πρέπει να κρατιέται στο χέρι. Οποιαδήποτε κίνηση ή στασιμότητα που μπορεί να επιτευχθεί με το χέρι είναι αποδεκτή.
4. Η ταινία πρέπει να είναι έγχρωμη. Ιδιαίτερος φωτισμός δεν είναι αποδεκτός. Εάν ο φωτισμός είναι τόσο χαμηλός, ώστε δεν είναι δυνατό το γύρισμα, η σκηνή ή θα πρέπει να κοπεί ή να γυριστεί με μια μόνη λάμπα πάνω στη κάμερα.
5. Η οπτική επεξεργασία και φίλτρα απαγορεύονται.
6. Η ταινία δεν πρέπει να περιέχει επιφανειακή δράση. Φόνοι, όπλα κ.λ.π. δεν πρέπει να εμφανίζονται.
7. Χρονικά και γεωγραφικά εφέ απαγορεύονται. Αυτό σημαίνει ότι η ταινία γίνεται εδώ και τώρα.
8. Ταινίες ειδικού περιεχομένου δεν είναι αποδεκτές.
9. Η φόρμα της ταινίας πρέπει να είναι σε 35mm, όπως ορίζεται από την Ακαδημία.
10. Ο σκηνοθέτης δεν πρέπει να αναγνωρίζεται ως ο «δημιουργός».
Όλοι αυτοί οι κανόνες επηρέασαν σε σημαντικό βαθμό τις κινηματογραφικές απόπειρες των Ευρωπαϊκών χωρών στα τέλη της δεκαετίας του ’90 και άνοιξαν τον δρόμο για ένα σινεμά πολύ πιο απλό, ανθρώπινο αλλά και συνάμα αισθητικά σύνθετο και καθηλωτικό χωρίς επιτηδεύσεις και πομπώδεις μελοδραματισμούς.
Παρουσιάζοντας τα γεγονότα και τις καταστάσεις της εκάστοτε κινηματογραφικής πλοκής με ειλικρίνεια και ωμότητα χωρίς εικαστικές τεχνολογικές παρεμβάσεις, που φτάνουν στα όρια της ψευδαίσθησης. Έτσι, δημιουργείται σταδιακά η άλλη-η κρυμμένη όψη του σινεμά που δεν παραπλανεί αλλά αφυπνίζει τις συνειδήσεις του κοινού.
Και επειδή πιστεύω πως δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να εμπεδώσεις μια νέα θεωρητική τάση από το να τη δεις να διαφαίνεται στη πράξη, θα σας πρότεινα να τσεκάρετε μια από τις παρακάτω ταινίες οι οποίες είναι αντικειμενικά από τις πιο αντιπροσωπευτικές του εν λόγω κινήματος–δημιουργήματα των εφευρετών του δόγματος:
Festen (1998)- Thomas Vinterberg
The Idiots (1998)- Lars von Trier
Elsker dig for evigt (2002)- Susanne Bier
Mifune(1999)- Søren Kragh-Jacobsen