Μερικές σκέψεις για τη γυναίκα σε σχέση με το φεμινισμό και την πολιτική με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας.
Η ημέρα της Γυναίκας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 8 Μαρτίου.
Η γυναίκα στον 21ο αιώνα είναι γεγονός ότι απελευθερώθηκε μέσα από το φεμινιστικό κίνημα. Επεκτείνει την δραστηριότητα της σ’ όλους τους τομείς της ζωής της και παίρνει μέρος ενεργό στο «ιστορικό γίγνεσθαι» της εποχής. Η πολιτικοποίησή της και η κοινωνικοποίησή της είναι γεγονός αναμφισβήτητο. Αποτέλεσμα αυτού είναι η συμμετοχή της στα κοινά, η ενεργοποίησή της και η προσφορά της στο κοινωνικό σύνολο.
Η γυναίκα στη σύγχρονη κοινωνία καλείται να ανταποκριθεί σε πολλαπλούς ρόλους ως σύζυγος, μητέρα, εργαζόμενη, αλλά και καλή νοικοκυρά κρατώντας λεπτές ισορροπίες που απαιτούνται ανάμεσα στις υποχρεώσεις και συν τοις άλλοις δεν ξεχνά το ρόλο της ως γυναίκα.
Σήμερα σ’ όλους τους τομείς δραστηριότητας η γυναίκα δεν υπολείπεται των ανδρών, έχει τον ίδιο παλμό, την ίδια ζωντάνια. Ξέρει να αγωνίζεται για το δίκιο, την ισονομία, το ηθικό, την ισότητα, την αξιοπρέπεια. Συντελεί η ίδια στην πολιτική κατάσταση της χώρας, διεκδικεί να αναλάβει τη διακυβέρνηση του τόπου της.
Στη χώρα μας η γυναίκα μετά την αντιπολίτευση αναμείχθηκε ενεργά στην πολιτική, ελπίζοντας σε πολλές θεσμικές αλλαγές δίνοντάς της καλύτερη θέση στην κοινωνία.
Η γυναίκα δίνει μάχη καθημερινά στη δουλειά, στο σπίτι, στην οικογένεια, στο κοινωνικό περιβάλλον. Αυτός ο αγώνας της δίνεται για την πλήρη κοινωνική εξίσωση της ίδιας, των παιδιών της και των συνανθρώπων της. Με την καθημερινή ένταση διεκδικεί, δεν υστερεί. Η γυναίκα είναι ενεργό μέλος στην κοινωνία, συμμετέχει σ’ όλα τα προβλήματα του τόπου, στη μόρφωση, στη δουλειά, στον πολιτισμό, στη ζωή γενικότερα. Η γυναίκα του σήμερα προσπαθεί να ισορροπήσει μέσα σε υπερβολικά πολλούς ρόλους, όντας σε όλους εξίσου αποτελεσματική.
Είναι ο ολοκληρωμένος άνθρωπος που αγωνίζεται συνειδητά για την ουσιαστική καλυτέρευση της ζωής της. Σήμερα δε θεωρείται απροσπέλαστο κανένα πεδίο, καθώς έχει εισχωρήσει σε ανδροκρατούμενους τομείς καθώς έχουν γίνει αστροναύτες, κυβερνούν χώρες, πιλοτάρουν αεροπλάνα, πρωτοστατούν ως ηγετικά στελέχη επιχειρήσεων, κατέχουν πανεπιστημιακές έδρες, αλλά και παίζουν ποδόσφαιρο, εργάζονται ακόμη και ως μηχανικοί αυτοκινήτων, υδραυλικοί κτλ.
Ας κάνουμε μια αναδρομή στο χρόνο για τα πρώτα φεμινιστικά σκιρτήματα στον κόσμο και την Ελλάδα.
Όλα ξεκίνησαν στα τέλη του 19ου αιώνα από την απεργιακή κινητοποίηση των εργατριών Νέας Υόρκης που πρωτοστάτησαν στο φεμινιστικό κίνημα. Στις 8 Μαρτίου 1857 οι εργάτριες διοργάνωσαν πορεία και εκτός των άλλων απαιτούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας, ωράριο 10 ωρών (από 16), κατάργηση φυλετικών διακρίσεων, ίσα μεροκάματα, φωτεινές και υγιεινές αίθουσες εργασίας. Δυστυχώς η διαδήλωση βάφτηκε στο αίμα.
Στην Ελλάδα μια σημαντική εκπρόσωπος για την αναγνώριση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών ήταν η Καλλιρρόη Παρρέν. Η έκδοση «Εφημερίς των κυριών» είναι το πρώτο γυναικείο έντυπο στην Ελλάδα που συντάσσεται αποκλειστικά από γυναίκες και αποτελεί χώρο συνάντησης και έκφρασης των γυναικών και συνάμα προπαγανδιστικό όργανο για τη χειραφέτησή τους.
Στις 8 Μαρτίου 1887 κυκλοφορεί στην Αθήνα η «Εφημερίς των Κυριών» η πρώτη γυναικεία εφημερίδα που σηκώνει τη σημαία του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα. Διευθύντριά της η Εύα Πρέναρ, η εφημερίδα κυκλοφορεί κάθε 15 μέρες και κοστίζει 10 λεπτά. Πρωτοπόρες στο φεμινιστικό κίνημα: Καλλιρρόη Παρρέν, Σοφία Σλήμαν, Σαπφώ Λεοντιάς, Ευφροσύνη Θ. Ζαρίφη, Ειρήνη Λαχανά και άλλες.
Σε ένα άρθρο που δημοσίευσε στην «Εφημερίδα των Κυριών» στις 27 Σεπτεμβρίου 1887 έγραφε η Καλλιρρόη Παρρέν για τα δικαιώματα της γυναίκας στο χώρο της εργασίας.
«… Η Ελληνίς οφείλει να εργασθή ως εργάζονται και αι εν Ευρώπη και Αμερική ομόφυλοί της. Οφείλει να πολεμήσει και διεκδικήσει βήμα προς βήμα το έδαφος, όπερ αποποιούνται αυτή, και εν ω αύτη θέλει δράσει παρέχουσα ευεργετικήν χείρα βοηθείας, ου μόνον τη οικογενεία, αλλά και τη πολιτεία».
Επίσης το Μάιο του 1888 γράφει η Παρρέν στην εφημερίδα
«… Η γυνή είναι ίση τω ανδρί απέναντι της φύσεως, διότι ανήκει εις το αυτό είδος και ο νόμος είναι εις δι’ όλα τα όντα του αυτού είδους.
Η γυνή είναι ίση τω ανδρί απέναντι της κοινωνίας, διότι ο κοινωνικός νόμος είναι εις δι’ όλα τα μέλη της κοινότητος και επιβάλλει αμοιβαιότητα δικαιωμάτων και καθηκόντων προς δε και εξίσωσιν εν τη δράσει».
Η γυναίκα πάλεψε για την κατάκτηση ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Κατάφερε να αποκτήσει δικαίωμα ψήφου. Το δικαίωμα του «εκλέγειν» για τις γυναίκες στην Ελλάδα θεσπίστηκε μόλις το 1930, αλλά δεν αφορούσε όλες τις Ελληνίδες. Μπορούσαν να ψηφίσουν μόνο όσες είχαν κλείσει τα 30 τους χρόνια και είχαν τελειώσει τουλάχιστον το Δημοτικό. Ήταν Δημοτικές εκλογές, 11 Φεβρουαρίου 1934, γράφτηκαν μόλις 2.655 κυρίες από τις οποίες ψήφισαν μόνο 439.
Στις 28 Μαΐου 1952, ο νόμος 2159 κατοχυρώνει το δικαίωμα της γυναίκας όχι μόνο να εκλέγει, αλλά και να εκλέγεται στις Δημοτικές και Βουλευτικές εκλογές, χωρίς να συμμετάσχουν στις εκλογές του Νοεμβρίου γιατί δεν είχαν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι. Λίγους μήνες αργότερα εκλέγεται στη Θεσσαλονίκη πρώτη γυναίκα βουλευτής στην ιστορία της Ελλάδας, η Ελένη Σκούρα, του κόμματος «Ελληνικός Συναγερμός».
Άξιο σημείωσης είναι πως η Λίνα Τσαλδάρη έγινε η πρώτη γυναίκα υπουργός καθώς ανέλαβε το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας (29 Φεβρουαρίου 1956 μέχρι 5 Μαρτίου 1958), στην κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Ας μην ξεχάσουμε να πούμε πως το γυναικείο κίνημα πέτυχε τη μεγαλύτερη νίκη του, όταν στο Σύνταγμα του 1975 καθιερώθηκε η αρχή της ισότητας των δύο φύλων.
Ολοκληρώνοντας να θυμίσουμε την Μελίνα Μερκούρη η οποία διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού κατά τα χρονικά διαστήματα 1981-1989 και 1993-1994, θέση που της έδωσε το έναυσμα για να ξεκινήσει την εκστρατεία για την επιστροφή των κλεμμένων γλυπτών της Ακρόπολης από τον Λόρδο Έλγιν, τα οποία βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο.
Η Μελίνα Μερκούρη ξεκίνησε το 1982 την εκστρατεία για την επιστροφή των Γλυπτών και συνόψιζε το πάθος της στη φράση «Ελπίζω να δω τα Μάρμαρα πίσω στην Αθήνα προτού πεθάνω. Αν όμως έρθουν αργότερα, εγώ θα ξαναγεννηθώ… »
Από τότε μέχρι τώρα πολλές μάχες έχουν δοθεί. Η γυναίκα κατάφερε με τον δυναμισμό της, τη μόρφωσή της, το ταπεραμέντο της να επιζήσει και να ζητήσει ένα καλύτερο αύριο.
Με αφορμή τη γιορτή για την ημέρα της γυναίκας,
Νίκη Οριγώνη Μαντζαβίνου
Ερευνήτρια/συγγραφέας