Έξι χιλιάδες χρόνια ιστορίας για το μπλε χρώμα στην τέχνη.
Απ’όλα τα χρώματα, το μπλε είναι αυτό που έχει αγαπηθεί περισσότερο από άντρες και γυναίκες. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι πολλοί καλλιτέχνες όπως Louis Bourgeois, Yves Klein και Wassily Kandinsky έχουν εκφράσει την προτίμηση τους γι’ αυτό.
Ακόμα, επιστημονικά μιλώντας, ο ουρανός και ο ωκεανός δεν είναι πραγματικά μπλε. Ή τουλάχιστον όχι με τον ίδιο τρόπο που ο ήλιος είναι κίτρινος ή τα φύλλα είναι πράσινα. Αυτό προκάλεσε στην ιστορία της τέχνης μεγάλο πρόβλημα.
Για παράδειγμα δεν μπορείς να πάρεις το μπλε του ουρανού να το αλέσεις με κονίαμα και γουδοχέρι και στη συνέχεια να το ρίξεις στον καμβά. Σε αντίθεση με ορισμένα κόκκινα, καφέ και κίτρινα η μπλε χρωστική ουσία δεν είναι τόσο εύκολη.
Βρίσκονται σε μικρή προσφορά και αναζητούνται σθεναρά, οι μπλε χρωστικές φέρουν μια πλούσια ιστορία της επιστημονικής εφευρέσεως του παγκοσμίου εμπορίου και των καλλιτεχνικών λύσεων.
Οι Αιγύπτιοι για να δημιουργήσουν το χρώμα, συνδύασαν ασβεστόλιθο και άμμο με ορυκτό που περιέχει χαλκό. Έπειτα ζέσταναν το διάλυμα σε θερμοκρασία 1470 και 1650 βαθμών Φαρενάιτ.
Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ένα αδιαφανές μπλε γυαλί το οποίο θα μπορούσε να συνθλιφτεί. Ή να συνδυαστεί με ασπράδια αυγών ή κόλλες και να γίνει ένα χρώμα μακράς διάρκειας.
Το 2006, κοντά δυο εκατομμύρια χρόνια αργότερα, ο επιστήμονας Giovanni Verri έκανε ένα τυχαίο έυρημα. Το οποίο επανέφερε στο προσκήνιο το αιγυπτιακό μπλε.
Βλέποντας μια ελληνική μαρμαρινή λεκάνη 2.500 ετών κάτω από λαμπτήρες φθορισμού, ο Verri έκπληκτος διαπίστωσε ότι οι μπλε χρωστικές άρχισαν να λάμπουν.
Αυτό ήταν ένα σημάδι ότι το αιγυπτιακό μπλε εκπέμπει την υπέρυθρη ακτινοβολία.
Αυτή η σπάνια ιδιότητα επιτρέπει στους επιστήμονες να βρουν ίχνη του χρώματος, σε αρχαία αντικείμενα.
Ακόμα και μετά την απόπλυση της χρωστικής ή αλλιώς το έκαναν ορατό και με γυμνό μάτι.
Ultramarine
Οι Αιγύπτιοι έμποροι εισάγουν την πέτρα ήδη 6.000 χρόνια πριν, χρησιμοποιώντας τη για να κοσμούν τα κοσμήματα και τις κεφαλές. Ποτέ όμως δεν κατάφεραν να κάνουν μια ζωντανή χρωστική απ’ αυτό.
Το Lapis πρωτοεμφανίστηκε σαν “πραγματικό μπλε” τον 6ο αιώνα, αποτυπώνοντας τις βουδιστικές τοιχογραφίες στο Bamiyan του Αφγανιστάν. Περίπου 700 χρόνια αργότερα, η χρωστική ταξίδεψε στη Βενετία. Σύντομα έγινε το πιο περιζήτητο χρώμα στη μεσαιωνική Ευρώπη.
Για αιώνες το κόστος του ανταγωνιζόταν την τιμή του χρυσού. Δεδομένης, λοιπόν, της μεγάλης αξίας του, προοριζόταν μόνο για τις σημαντικότερες αναπαραστάσεις. Όπως η μορφή της Παναγίας.
Θρύλοι λένε οτι ο Μιχαήλ- Άγγελος άφησε ημιτελές το έργο του “the entombment”, επειδή δεν μπορούσε να αγοράσει το ultramarine blue. O Ραφαήλ χρησιμοποιήσε την χρωστική εφαρμόζοντάς την πάνω από στρώματα αζουρήτη στον μανδύα της Παναγίας.
Απ’ την άλλη πλευρά, ο Johannes Vermeer αγόρασε τόσο μεγάλη ποσότητα του χρώματος, με αποτέλεσμα να ωθήσει την οικογένειά του στα χρέη.
Δεδομένης της μεγάλης ζήτησης, το 1824, η societe d encouragement της Γαλλίας προσέφερε 6.000 φράγκα σε όποιον θα κατάφερνε να φτιάξει μια συνθετική εκδοχή.
Ένας Γάλλος χημικός και εναν γερμανός καθηγητής βρήκαν τη λύση. Μελετώντας και ψάχνοντας για βδομάδες. Δεν ήταν έκπληξη το γεγονός ότι η γαλλική επιτροπή έδωσε το βραβείο στο Γάλλο χημικό. Ονόμασε τη νέα χρωστική ουσία “Γαλλική Υπερμαρίνη.
Indigo
Ίντιγκο ήταν μια επιθυμητή εισαγωγή κατά τη διάρκεια του 17ου και του 18ου αιώνα. Που σε οδήγησε εμπορικούς πολέμους μεταξύ των ευρωπαϊκών εθνών και της Αμερικής, τροφοδοτώντας το αφρικανικό εμπόριο σκλάβων.
Το ίντιγκο δεν ήταν μια φυσική βαφή αλλά μια χρωστική ουσία για ζωγραφική. Χρησιμοποιήθηκε για να χρωματίσει τα υφάσματα, τα ρούχα, τα νήματα και πολυτελείς ταπετσαρίες.
Σε αντίθεση με το lapis lazuli, του οποίου η σπανιότητα οδήγησε σε υψηλές τιμές, η καλλιέργεια indigo θα μπορούσε να αυξηθεί και να παραχθεί σε ολόκληρο τον κόσμο, από την Ινδία έως τη Νότια Καρολίνα.
Η βαφή Indigo ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην Αγγλία, όπου κατοικούσε ο φυσικός Sir Isaac Newton. Ο Newton, εισήγαγε τον όρο “φάσμα χρωμάτων”.
Πίστευε ότι το ουράνιο τόξο πρέπει να αποτελείται από επτά διαφορετικά χρώματα για να ταιριάζει με τις επτά ημέρες της εβδομάδας, τις επτά νότες στη μουσική κλίμακα και τους επτά γνωστούς πλανήτες.
Αντιμετωπίζοντας το γεγονός ότι το ουράνιο τόξο παρουσίασε μόνο πέντε μοναδικά χρώματα, ο Newton έσπρωξε το indigo, μαζί με το πορτοκαλί, πολύ για την απογοήτευση ορισμένων σύγχρονων επιστημόνων.
Το συνθετικό indigo, που αναπτύχθηκε το 1880, αντικατέστησε σε μεγάλο βαθμό τη φυσική καλλιέργεια μέχρι το 1913. Αυτή είναι η χρωστική ουσία που βαφεί τα μπλε τζιν.
Την περασμένη δεκατία οι ανταγωνιστές εισήγαγαν έναν ανταγωνιστή στην αγορά. Τα βακτήρια Escherichia coli,τα οποία είναι κατασκευασμένα για να παράγουν την ίδια χημική αντίδραση που κάνει το indigo στα φυτά.
Αυτή η μέθοδος, που ονομάζεται “βιο-indigo”, πιθανότατα θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο φιλικό προς το περιβάλλον denim του μέλλοντος.
Prusian blue
Ο κατασκευαστής χρωστικών ουσιών Johann Jacob Diesbach δούλευε πάνω σε μια κόκκινη χρωστική ουσία.
Όταν αγνόησε το γεγονός ότι ένα από τα υλικά του, ποτάσα, είχε έρθει σε επαφή με το αίμα των ζώων.
Σκέφτηκε ότι το κόκκινο μείγμα με κόκκινο θα δημιουργούσε απλώς περισσότερο κόκκινο. Παραδόξως αυτό δεν συνέβη. Η κόκκινη χρωστική του προέκυψε ως ισχυρό μπλε.
Το ζωικό αίμα είχε προκαλέσει μια απίθανη χημική αντίδραση, η οποία δημιούργησε το σύνθετο σιδηροκυανίδιο του σιδήρου, που είναι πλέον γνωστό στα γερμανικά ως το χρώμα Berliner Blau ή στα αγγλικά ως μπλε της Πρωσίας.
Πολλοί καλλιτέχνες, όπως ο Jean-Antoine Watteau, ο Pablo Picasso και Katsushika Hokusai χρησιμοποίησαν το χρώμα εκτεταμένα.
Ωστόσο, η επιτυχία του μπλε της Πρωσίας υπερβαίνει το ρόλο της ως χρωστικής ουσίας.
Το 1842, ο αγγλικός αστρονόμος Sir John Herschel ανακάλυψε ότι το μπλε της Πρωσίας έχει μια μοναδική ευαισθησία στο φως, το οποίο θα μπορούσε να χειριστεί για να δημιουργήσει αντίγραφα ενός μόνο σχεδίου.
Η μέθοδος αναπαράστασης εικόνων του Hertschel αποδείχθηκε ανεκτίμητη για τους αρχιτέκτονες.
International Klein Blue
Σύμφωνα με την ιστορία, οι τρεις τους άρχιζαν να σκέφτονται που θα χώριζαν τον κόσμο. O Pascal θα έπαιρνε τον αέρα. Ο fernadez τη γη . Ο Yves Klein ήθελε τον ουρανό.
Η επιδίωξη του Klein για να επεκτείνει τον ουρανό δεν ήταν τυχαία. Καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την καλλιτεχνική του πορεία. Το 1957 άρχισε να εργάζεται σχεδόν αποκλειστικά με το μπλε χρώμα.
“Το μπλε δεν έχει διαστάσεις. Είναι πέρα από τις διαστάσεις.”
Ο καλλιτέχνης ξεκίνησε με την ψεκαστική ζωγραφική ολόκληρων καμβάδων, καθημερινών αντικειμένων και εκμαγείων αρχαίων γλυπτών με το γαλλικό Ultramarine, το οποίο είχε εφευρεθε , περίπου έναν αιώνα πριν.
Σε συνεργασία με έναν έμπορο χρωμάτων στο Παρίσι, ο Klein δημιούργησε μια ματ έκδοση του ultramarine και την κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τη νέα μέθοδο παραγωγής χρωστικής με το όνομα International Klein Blue ή IKB το 1960.
Ενώ, ο Klein είναι ίσως ο πιο διάσημος ζωγράφος που ανακατεύει τον υπερμαρίνιο, ένα από τα πιο ακριβά χρώματα της ιστορίας, απέχει πολύ από το μοναδικό.
Εμπνευσμένος από τον Klein, ο σκηνοθέτης και ο συγγραφέας Derek Jarman δημιούργησε την κινούμενη εικόνα Blue (1993).
H οποία προβάλλει την ίδια σκιά του γαλάζιου ultramarine για 75 λεπτά. Στίγματα από ένα σκηνικό, που τραγουδάει τραγούδια, χορωδιακό τραγούδι και ποίηση και αφήγηση από ηθοποιούς . Αλλά και από τον ίδιον το Jarman.
Πιο πρόσφατα, στην εγκατάσταση του Seizure (2008/2013), ο Βρετανός καλλιτέχνης Roger Hiorns κάλυψε ένα εγκαταλελειμμένο διαμέρισμα του Λονδίνου με έντονες μπλε κρύσταλλα.
Ενώ η γερμανίδα καλλιτέχνης Katharina Fritsch παρουσίασε το Hahn / Cock (2013), ένα γιγαντιαίο γλυπτό Ultramarine στην πλατεία Τραφάλγκαρ.