Όλοι μας συχνά προβληματιζόμαστε και δυσφορούμε με κάποιο σημείο πάνω μας ή παρατηρώντας ορισμένες ατέλειές μας… Τις περισσότερες φορές αισθανόμαστε άσχημα και προσπαθούμε με όποιο τρόπο μπορούμε να αλλάξουμε αυτές τις ατέλειες χωρίς πάντα να το κατορθώνουμε, ωστόσο, αυτές οι αρνητικές σκέψεις δεν κυριεύουν τη ζωή μας και δεν μας ταλαιπωρούν στην καθημερινότητά μας! Αυτό, όμως, διαφέρει πολύ από τις εμμονικές σκέψεις ορισμένων ανθρώπων σχετικά με τις ατέλειές τους. Αυτοί οι άνθρωποι εκδηλώνουν συμπτώματα της Διαταραχής Σωματικής Δυσμορφίας (Body Dysmorphic Disorder, BDD), κατά τα οποία αντιλαμβάνονται και πιστεύουν ότι κάποιο σημείο της εξωτερικής τους εμφάνισης είναι τόσο «άσχημο», αφύσικο, αντιαισθητικό ακόμα και τρομακτικό που δεν αντέχουν άλλο τη θέαση και την παρουσία του πάνω τους ή υπερτονίζουν αρνητικά κάποιο σωματικό τους ελλάτωμα. Για κάποιον που πάσχει από τη συγκεκριμένη διαταραχή,η εμμονή του με τα ψεγάδια του μπορεί να επηρεάσει με δραματικό τρόπο την καθημερινότητά του και τον τρόπο που λειτουργεί στη δουλειά, στο σπίτι και στις σχέσεις του.
Το σημείο της εξωτερικής εμφάνισης στο οποίο μπορεί να εστιάζουν τέτοια άτομα ποικίλλει, και θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνονται πολλές περιοχές του σώματος, συνήθως όμως αναφέρεται το δέρμα, τα μαλλιά και η μύτη. Παρόλα αυτά,οποιαδήποτε περιοχή του σώματος μπορεί να αποτελεί πιθανή πηγή ανησυχίας. Πολλά άτομα, επίσης, ανησυχούν και εστιάζουν σε σημεία ασυμμετρίας που αντιλαμβάνονται σε συγκεκριμένες περιοχές ή όργανα του σώματος. Το πραγματικό πρόβλημα, όμως, έγκειται στο γεγονός ότι αυτές οι ατέλειες στην πραγματικότητα είναι ελάχιστα αντιλειπτές από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Παρόλα αυτά, οι σκέψεις αυτών των ατόμων για αυτό το θέμα τους απασχολούν πολλές ώρες της καθημερινότητάς τους (κατά μέσο όρο 3-8 ώρες ημερησίως) και δεν μπορούν να τις ελέγξουν. Οι σκέψεις αυτές γυρνάνε συνεχώς στο μυαλό τους, η δυσφορία και το άγχος για το πώς μπορεί να κρύψει ή να αλλάξει κανείς αυτά τα ψεγάδια στην εξωτερική του εμφάνιση δεν φεύγουν με κανένα τρόπο από τη ροή της καθημερινότητας επηρεάζοντας σημαντικές πτυχές της.
Αυτές οι εμμονές μπορεί να συνοδεύονται και από ψυχαναγκαστικές πράξεις ή σκέψεις ,όπως, για παράδειγμα, η διαρκής σύγκριση του συγκεκριμένου σημείου της εξωτερικής εμφάνισης με κάποιου άλλου ατόμου. Οι ψυχαναγκαστικές πράξεις μπορεί να έχουν τη μορφή του να κοιτάζεται κανείς συνέχεια στον καθρέφτη ή σε άλλες διαθλαστικές επιφάνειες προκειμένου να παρατηρήσει ατέλειες ή να τις εξετάσει με εξονυχιστική λεπτομέρεια, η υπέρμετρη περιποίηση της εξωτερικής εμφάνισης, η προσπάθεια κάλυψης την συγκεκριμένης περιοχής με διάφορους τρόπους, και, τέλος, η διαρκής ενασχόληση με αυτή την περιοχή προκειμένου το άτομο να βεβαιωθεί ότι κάπως καλύπτεται επιζητώντας διαρκώς τη γνώμη των άλλων και την επιβεβαίωση για το πώς φαίνεται… Πολλά άτομα,επίσης, αγοράζουν καθημερινά κατάλληλα ρούχα ή προϊόντα ομορφιάς που κρύβουν τη συγκεκριμένη περιοχή πιο αποτελεσματικά. Ένα ιδιαίτερα επιβλαβές σύμπτωμα της συγκεκριμένης διαταραχής είναι και η δερματιλομανία (ψυχαναγκαστικό πείραγμα ή τράβηγμα του δέρματος) που αποσκοπεί στη βελτίωση των ατελειών του δέρματος αλλά, βέβαια, προκαλεί σοβαρά προβλήματα, όπως βλάβες του δερματικού ιστού, μολύνσεις ή ρήξη των αιμοφόρων αγγείων. Επιπλέον, σημαντικό ποσοστό ατόμων καταφεύγει σε επεμβάσεις πλαστικής χειρουργικής αναζητώντας λύση στο πρόβλημά τους, η οποία, συχνά, δεν είναι η κατάλληλη ή επιδεινώνει την κατάσταση αφού είναι σχεδόν βέβαιο ότι και πάλι το άτομο θα βλέπει την ίδια ή κάποια νέα ατέλεια.
Τα αίτια της Διαταραχής Σωματικής Δυσμορφίας είναι ως επί το πλείστον ψυχολογικά καθώς στο ασυνείδητο αυτών των ατόμων γίνονται ορισμένες διεργασίες οι οποίες διαθέτουν την ικανότητα της “παραμόρφωσης” και της “διαστρέβλωσης” όπως ξέρουμε και από τα όνειρα κτλπ, με αποτέλεσμα τα άτομα να μην συνειδητοποιούν το περιεχόμενό τους και να βιώνουν έντονο άγχος. Η παραμορφωμένη εικόνα σώματος των ατόμων που εκδηλώνουν συμπτώματα της Διαταραχής Σωματικής Δυσμορφίας οφείλεται, λοιπόν, σε ενδοψυχική σύγκρουση που έχει απωθηθεί και “παραμορφωθεί” αλλά εκδηλώνεται στο συνειδητό κομμάτι του ατόμου μέσα από την εικόνα του σώματος. Επιπλέον, σίγουρα καθοριστικό παράγοντα αποτελεί και η κληρονομικότητα καθώς και περιβαλλοντικοί παράγοντες δεδομένου ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων διαμορφώνουν τα προσωπικά τους πρότυπα σύμφωνα με τα πρότυπα ομορφιάς που προπαγανδίζουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αποτέλεσμα αυτού του βομβαρδισμού από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι να μεγαλώνει όλο και περισσότερο το χάσμα μεταξύ πραγματικότητας και προσδοκιών των ανθρώπων που πάσχουν από τη συγκεκριμένη μορφή διαταραχής δημιουργώντας τους με αυτό τον τρόπο όλο και περισσότερο άγχος και εμμονικές σκέψεις ως προς τις δικές τους προσωπικές ατέλειες. Το δύσκολο, όμως, δεν είναι να αναλύσει κανείς τα αίτια εμφάνισης της Διαταραχής Σωματικής Δυσμορφίας σε ορισμένους ανθρώπους αλλά η διάγνωση αυτής της διαταραχής καθώς οι ασθενείς αυτοί φαίνονται κανονικοί και συχνά ντρέπονται να μιλήσουν για τις ανησυχίες τους σχετικά με τη σωματική τους εικόνα. Μερικά στοιχεία που μπορούν να δημιουργήσουν υποψίες,χωρίς ωστόσο να αποτελούν άμεση απόδειξη ύπαρξης της συγκεκριμένης διαταραχής, είναι τα συχνά κοιτάγματα στον καθρέφτη, η υπερβολική προετοιμασία και περιποίηση της σωματικής εμφάνισης, το υπερβολικό καθάρισμα του σώματος ή η κάλυψη μερών του σώματος που δεν τους αρέσουν.
Ως προς τη θεραπεία της διαταραχής αυτής, πολλοί είναι οι ερευνητές οι οποίοι θεωρούν ότι τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία της κατάθλιψης και άλλων παρόμοιων διαταραχών(αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης) φαίνονται αποτελεσματικά και για τη Διαταραχή Σωματικής Δυσμορφίας. Παράλληλα, μέσω της γνωστικής συμπεριφορικής ψυχανάλυσης, κατά την οποία οι ασθενείς μαθαίνουν να αναγνωρίζουν την ασυνέπεια στις σκέψεις τους, οι ψυχαναλυτές προκαλούν τα άτομα αυτά με προσεγγίσεις που είναι πιο θετικές. Μια άλλη παραλλαγή της θεραπείας ,επίσης, είναι γνωστή ως η έκθεση και η πρόληψη της αντίδρασης. Η ψυχαναλυτική αυτή αντιμετώπιση συνήθως χρησιμοποιείται για τη θεραπεία των φοβιών καθώς ο ασθενής καλείται να προετοιμάσει μία λίστα με περιστάσεις, που μπορεί να αποφύγει λόγω φόβου ή άγχους για τα βλέμματά γύρω του. Αυτός ο κατάλογος είναι τοποθετημένος με ένα ειδικό τρόπο, ξεκινώντας από την πιο προκλητική κατάσταση στην πιο ήπια, βοηθώντας τον έτσι να εκλογικεύσει την κατάσταση και το άγχος που βιώνει. Τέλος, οι ψυχοθεραπείες μπορεί επίσης να αποδειχθούν χρήσιμες για τη θεραπεία της Διαταραχή Δυσμορφίας Σώματος δεδομένου ότι είναι χρήσιμες ως προς την απαλλαγή από το άγχος και τον προσδιορισμό των βαθύτερων αιτίων της.