Πατέρας του ο πρίγκιπας Αλεξέι Πέτροβιτς Κροπότκιν, αξιωματικός του στρατού του Τσάρου, και μητέρα του η Αικατερίνα Νικολάεβνα Σουλίμα, κόρη στρατηγού με φιλελεύθερες ιδέες για την εποχή της, την οποία όμως ο Κροπότκιν θα χάσει σε νεαρή ηλικία. Ο θάνατός της θα τoν επηρεάσει καθώς ο πατέρας του θα ξαναπαντρευτεί μία αυταρχική γυναίκα και οι σχέσεις τους θα κλονιστούν.
Θα επιλέξει να μην υποταχτεί σε κάτι που δεν τον εκφράζει. Διαβάζει πολύ και επιδίδεται στην έκδοση μίας εφημερίδας. Αποφοιτώντας από τη σχολή θα ζητήσει να μετατεθεί σε σύνταγμα της Σιβηρίας. Τα πέντε χρόνια που θα παραμείνει εκεί αφιερώνεται σε γεωγραφικές έρευνες και μελέτες. Όταν θα του προταθεί η θέση του Γραμματέα της Γεωγραφικής Υπηρεσίας, θα αρνηθεί. Το ίδιο θα κάνει και αργότερα. Θα απαρνηθεί όσους τίτλους του προτάθηκαν θέλοντας να αφιερώσει τη ζωή του στον αγώνα για την κοινωνική δικαιοσύνη. Κι αυτό θα είναι η αρχή της αναρχικής πορείας του .Προκειμένου να μελετήσει το εργατικό κίνημα θα ταξιδέψει στην Ευρώπη. Το 1876 θα φυλακιστεί. Μετά από δύο χρόνια θα καταφέρει να αποδράσει και θα ζήσει στην Ευρώπη, ταξιδεύοντας μεταξύ Ελβετίας, Γαλλίας και Μ. Βρετανίας. Θα ζήσει 40 δημιουργικά χρόνια στα οποία θα γράψει τα σπουδαιότερα έργα του.
Ανάμεσα σε αυτά ο ύμνος του αναρχοκομμουνισμού «The Conquest of Bread» («Η κατάκτηση του ψωμιού»), «Mutual Aid» («Αλληλοβοήθεια»), «Memoirs of a Revolutionist» («Αναμνήσεις ενός επαναστάτη»), «Fields, Factories and Workshops» («Αγροί, εργοστάσια, εργαστήρια»).
Στα έργα του είναι διάχυτος ο επηρεασμός του από την Παρισινή Κομούνα που αποτέλεσε ακρογωνιαίο λίθο της αναρχοκομουνιστικής θεωρίας του.«Όλες οι προσπάθειες επανένωσης κάτω από έναν κεντρικό έλεγχο των φυσιολογικά διαχωρισμένων τμημάτων της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, είναι καταδικασμένες να αποτύχουν», σημείωνε στο «Γράμμα στους εργάτες της Δυτικής Ευρώπης». Η ανεξάρτητη Κομμούνα ήταν για τον ίδιο η μοναδική αυθεντική ελευθερία. Και οι λαϊκές εξεγέρσεις έπρεπε να προετοιμάσουν το έδαφος. Βαθιά επηρεασμένος από τη Γαλλική Επανάσταση, μιλούσε για μαζική συμμετοχή με ένα κεντρικό σημείο συνάντησης, όπου άνθρωποι όλων των τάξεων θα πήγαιναν κάθε μέρα για να ανταλλάξουν νέα, να συζητήσουν για τα φυλλάδια και τις μπροσούρες, να ανανεώσουν τον ενθουσιασμό τους για τη μελλοντική δράση, να γνωρίσουν και να καταλάβουν ο ένας τον άλλο. Διακήρυττε ότι οι εξεγέρσεις δεν είναι μόνο τα μέσα αλλά και το κλειδί ώστε να καθοριστούν οι στόχοι της επανάστασης:
«Και ίσως σημειωθεί ως γενικός κανόνας, ότι ο χαρακτήρας κάθε επανάστασης καθορίζεται από τον χαρακτήρα και τον στόχο των εξεγέρσεων, οι οποίες προηγήθηκαν»
Η ελεύθερη Κομμούνα ήταν για τον Κροπότκιν το μέσο και ο σκοπός της αυθεντικής επανάστασης.
Απεχθανόταν τις αντιπροσωπευτικές κυβερνήσεις και μισούσε τους γραφειοκράτες που προσπαθούσαν να βάλουν τους εαυτούς τους πάνω από τα δικαιώματα του λαού. Κατηγορούσε όσους δήθεν ηγέτες έδιναν από μακριά διαταγές στα κινήματα των δρόμων και αντίθετα με αυτούς, ο ίδιος συμμετείχε σε ένοπλες διαδηλώσεις, αναθεματίζοντας τη δειλία που κατά τη γνώμη του έπρεπε οπωσδήποτε να ξεπεραστεί μέσα στο κίνημα. Η πίστη του Κροπότκιν στον απλό λαό ήταν απεριόριστη. Θαύμαζε την «αυθόρμητη οργάνωση που επέδειξε ο λαός του Παρισιού» στη Γαλλική Επανάσταση, σημείωνε όμως τη δολοφονία της επανάστασης μόλις οι επαναστατικές επιτροπές απορροφήθηκαν από το Κράτος. Μέσα στα γραπτά του, ο Κροπότκιν περιέγραψε τα δημοκρατικά καθεστώτα και τις αντιπροσωπευτικές κυβερνήσεις ως ικανοποίηση των φιλοδοξιών των ριζοσπαστών της μεσαίας τάξης, εκείνων οι οποίοι ήθελαν μεταρρυθμίσεις του υπάρχοντος συστήματος, για να βελτιώσουν τους εαυτούς τους, αντί να επαναστατικοποιήσουν ολόκληρη την κοινωνία.
Ως αναρχοκομουνιστής δίνει μεγάλη έμφαση στη δύναμη της λαϊκής μάζας. «Οι κομουνιστικές οργανώσεις δεν μπορεί να αφεθούν να δημιουργηθούν από νομοθετικά σώματα που ονομάζονται κοινοβούλια, δημοτικά ή κοινοτικά συμβούλια. Πρέπει να είναι δουλειά όλων, μια φυσική ανάπτυξη, ένα παράγωγο της εποικοδομητικής μεγαλοφυΐας των μαζών».
Βαθιά αντικαπιταλιστής, τοποθετούσε την απαρχή της κοινωνικής επανάστασης, στην ύπαρξη μίας ευημερούσας εργατικής τάξης που θα είχε θετικά αποτελέσματα στην παραγωγή χωρίς την παρεμβολή καμίας μορφής εξουσίας. Στη θεωρία του αντικαθιστά την ατομική ιδιοκτησία με την ελεύθερη διάθεση όλων των αγαθών και υπηρεσιών, θεωρώντας το σύστημα της καπιταλιστικής παραγωγής εμπόδιο για την πρόοδο και στέκεται απέναντι στο κράτος που την υπηρετεί, απορρίπτοντας τον μηχανισμό της αγοράς και το μισθολογικό σύστημα. Την ίδια ώρα, δεν αποδέχεται τα συστήματα του κολεκτιβισμού.
«Κατά τη γνώμη μας οι κολεκτιβιστές υποπίπτουν σε ένα διπλό σφάλμα στα σχέδιά τους για την αναδόμηση της κοινωνίας. Ενώ κάνουν λόγο για την κατάργηση του καπιταλιστικού συστήματος σκοπεύουν απ την άλλη να διατηρήσουν δύο θεσμούς που αποτελούν καθαυτή τη βάση του συστήματος αυτού και οι οποίοι είναι η Κυβέρνηση των Αντιπροσώπων και το Μισθολογικό Σύστημα» γράφει χαρακτηριστικά.
Στο «The Conquest of Bread» και το τρίτο κεφάλαιο «Αναρχοκομμουνισμός» ο Κροπότκιν γράφει:
«Κάθε κοινωνία που έχει καταργήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία θα αναγκαστεί, υποστηρίζουμε, να οργανωθεί στις γραμμές της Κομουνιστικής Αναρχίας. Η Αναρχία οδηγεί στον Κομουνισμό, και ο Κομουνισμός στην Αναρχία, που είναι και οι δυο τους εκφράσεις της κυρίαρχης τάσης στις σύγχρονες κοινωνίες, της αναζήτησης της ισότητας».
Στο έργο του “Αμοιβαία βοήθεια” (1902) τ’ οποίο θεωρείται το αριστούργημα του ισχυρίζεται ότι παρά τη δαρβινική θεωρία για την επιβίωση του ισχυροτέρου, η συνεργασία παρά η σύγκρουση αποτελεί τον κύριο παράγοντα της εξέλιξης των ειδών. Με την παράθεση παραδειγμάτων αποδεικνύει ότι η κοινωνικότητα αποτελεί το κυρίαρχο χαρακτηριστικό σε κάθε βαθμίδα του ζωικού βασιλείου. Μεταξύ των ανθρώπων διαπιστώνει ότι η αλληλοβοήθεια αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση. Θεωρεί ότι η τάση της σύγχρονης ιστορίας κλίνει προς αποκεντρωμένες, συνεργατικές κοινωνίες, στις οποίες οι άνθρωποι θα είναι δυνατόν να αναπτύξουν τις δημιουργικές τους ικανότητες χωρίς την παρέμβαση του κράτους.
Στη θεωρία του αναρχο-κομουνισμού, βάσει της οποίας η ατομική ιδιοκτησία και τα άνισα εισοδήματα θα υποκατασταθούν από την ελεύθερη διάθεση των αγαθών και υπηρεσιών, ο Κροπότκιν έκανε ένα σημαντικό άλμα για την εξέλιξη της αναρχικής οικονομικής σκέψης. Την αρχή της αμοιβής της εργασίας την υποκατέστησε με την αρχή της κάλυψης των αναγκών.
Κάθε άτομο θα έκρινε τις δικές του ανάγκες και θα λάμβανε από τις κοινές αποθήκες οτιδήποτε έκρινε ότι του ήταν αναγκαίο.
Ο Κροπότκιν οραματιζόταν μία κοινωνία, στην οποία οι άνθρωποι θα εκτελούσαν τόσο χειρωνακτική, όσο και διανοητική εργασία. Τα μέλη κάθε συνεργατικής κοινότητας θα εργάζονταν από το 20ο μέχρι το 40ο έτος. Τέσσερεις ή πέντες ώρες ημερησίως θα αρκούσαν για μια άνετη ζωή και η κατανομή της εργασίας θα παρείχε την ευκαιρία για ποικιλία ευχάριστων απασχολήσεων.
Σύμφωνα με τον Πιοτρ Κροπότκιν το οικονομικό σύστημα θα πρέπει να βασίζεται στην αρχή: «Από τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του» δηλαδή κάθε τι που παράγεται πρέπει να διανέμεται και να ανταλλάσσεται με βάση τις επιταγές της κοινωνίας και τις ανάγκες του καθενός.Θεωρεί ότι η απόλυτη μοναρχία αντιστοιχεί στο σύστημα της δουλείας, ενώ η αντιπροσωπευτική κυβέρνηση σε αυτό του καπιταλιστικού νόμου.
‘Ετσο οχι μόνο η πολιτική, αλλά και η οικονομική μορφή μιας ελεύθερης κοινωνίας ήταν ξεκάθαρη για τον Κροπότκιν. Στο βιβλίο του «Σύγχρονη Επιστήμη και Αναρχισμός» το δηλώνει με απόλυτη σαφήνεια: «Αυτή είναι η μορφή που έπρεπε να πάρει η κοινωνική επανάσταση, η ανεξάρτητη κομμούνα. Αφήστε όλη την χώρα και όλο τον κόσμο να είναι εναντίον της. Από τη στιγμή που οι κάτοικοί της έχουν αποφασίσει ότι θα καταστήσουν κοινόχρηστη την κατανάλωση των εμπορευμάτων, την ανταλλαγή και την παραγωγή τους, πρέπει να την πραγματοποιήσουν μεταξύ τους».
Όσον αφορά την ηθική έγραψε ότι ο υπέρτατος νόμος για τον άνθρωπο είναι ο νόμος της εξέλιξης της ανθρωπότητας. Αφού οι φυσικές επιστήμες απέδειξαν ότι τα πάντα μεταβάλλονται μέσα στη φύση, πότε αργά και πότε ταχύτατα, τότε το ίδιο ισχύει και για την ανθρώπινη κοινωνία. Για να υπάρξει υγιής εξέλιξη πρέπει καταρχήν να καταργηθούν οι νόμοι, ο δικαστικός δηλαδή καταναγκασμός. Αν εξετάσουμε τους νόμους, λέει ο Κροπότκιν, θα δούμε ότι χωρίζονται σε 3 κατηγορίες. Σε αυτούς που αφορούν την προστασία της ιδιοκτησίας, σε αυτούς που προστατεύουν την κυβέρνηση και σε αυτούς που προστατεύουν τα άτομα.
Όμως τελικά, η μεν προστασία της ιδιοκτησίας είναι η προστασία αυτού που εκμεταλλεύεται τους υπόλοιπους, η δε προστασία της κυβέρνησης είναι ο μηχανισμός που αποσκοπεί στη διατήρηση των προνομίων της άρχουσας τάξης. Απομένει η προστασία των ατόμων, ωστόσο είναι γνωστό ότι ποτέ ο φόβος της ποινής δεν αφόπλισε τον δολοφόνο.
Συμπέρασμα; Το σύνολο των νομικών θεσμών βλάπτει την κοινωνία, αφού διατηρεί ένα καθεστώς εκμετάλλευσης και προνομίων.
Και καταλήγει: Το κράτος είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην ανθρώπινη εξέλιξη. Είναι το φρούριο του ιδιοκτήτη εναντίον του προλετάριου.
Με τα διαρκώς αυξανόμενα έξοδά του, αποτελεί ένα καρκίνωμα της κοινωνίας. Όπως ο νόμος, έτσι και το κράτος είναι γέννημα ιστορικής εξέλιξης, καταδικασμένο σε αφανισμό. Μετά τον αφανισμό του, οι άνθρωποι θα ζήσουν σε μια ενωμένη κοινωνία, χωρίς καταναγκασμούς και μοναδική υποχρέωση την τήρηση ενός ελεύθερου συμβόλαιου.
Αλλά και η ατομική ιδιοκτησία είναι πλέον εμπόδιο για την πρόοδο της ανθρωπότητας. Προκαλεί φτώχεια, ανεργία, κρίσεις, υλική και ηθική εξαθλίωση στο μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας. Τα συσσωρευμένα πλούτη είναι απαλλοτριωμένα αγαθά του συνόλου και σε αυτό πρέπει να επιστρέψουν.
Για να προπαρασκευάσει ο Κροπότκιν τους ανθρώπους για την ευτυχή αυτή ζωή στήριξε τις ελπίδες του στην εκπαίδευση των παιδιών, η οποία θα καλλιεργούσε τόσο τις πνευματικές, όσο και τις φυσικές ικανότητές τους. Έδινε έμφαση στις ανθρωπιστικές σπουδές και τις βασικές αρχές των μαθηματικών και των θετικών επιστημών. Η εκπαίδευση δεν θα στηριζόταν μόνο στα βιβλία, αλλά και στη διαπαιδαγώγηση στην ύπαιθρο, με άμεση παρατήρηση και δράση.
Ο Κροπότκιν μετά τη σαραντάχρονη αναζήτηση του θα επιστρέψει στη Ρωσία τον Ιούνιο του 1917, στα 75 χρόνια. Θα γίνει δεκτός με ενθουσιασμό από 60.000 Ρώσους και την προσωρινή επαναστατική Κυβέρνηση του Αλεξάντερ Κερένσκι.(Φεβρουαριανή επανάσταση) Και πάλι δεν θα συμβιβαστεί. Όταν θα του προταθεί η θέση του Υπουργού Παιδείας θα αρνηθεί. Παρότι η στάση του απέναντι στου Μπολσεβίκους υπήρξε κριτική – κάτι που καταμαρτυρούν οι επιστολές του προς τον Λένιν – θα επικεντρώσει τη δράση του εναντίον της αντεπανάστασης και των ξένων στρατών που στάλθηκαν στη Ρωσία.
Ωστόσο αξίζει να σημειώθει ότι πίστευε πολύ στα σοβιέτ (συμβούλια στρατιωτών και εργατών), τα οποία θα αποτελούσαν τη βάση της αταξικής κοινωνίας. Μετά,όμως απο την κατάληψη της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους τον Οκτώβριο του 1917, ο ενθουσιασμός του μεταβλήθηκε σε απογοήτευση. Οι Μπολσεβίκοι, έλεγε, είχαν δείξει πως δεν πρέπει να γίνει η επανάσταση, δηλαδή με αυταρχικές μεθόδους. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα αφιέρωσε στη συγγραφή της Ιστορίας της Ηθικής, την οποία δεν ολοκλήρωσε ποτέ.
Ο Κροπότκιν ήταν πάνω απ’ όλα διεθνιστής, μετά αναρχικός και στη συνέχεια κομμουνιστής.
Πίστευε στην αλληλεγγύη και αλληλοβοήθεια των ανθρώπων και των λαών, από εκεί θεωρούσε ότι ξεπηδούν όλες οι επαναστάσεις. Έγραφε για τον ρόλο της «La Revolte», της εφημερίδας του:
«Το να κάνεις κάποιον να νιώσει συμπάθεια με τον σφυγμό της καρδιάς του ανθρώπου, με την εξέγερσή του εναντίον της χρόνιας αδικίας, με τις προσπάθειές του να βρει νέες μορφές ζωής, αυτό πρέπει να είναι το κυριότερο καθήκον μιας επαναστατικής εφημερίδας. Είναι η ελπίδα και όχι η απελπισία που διεξάγει επιτυχείς επαναστάσεις».
O Κροπότκιν έγινε διάσημος περισσότερο με τα συγγράμματά του, παρά με τη δράση του, αν και στην αρχή διάνυσε ως επαναστάτης μια περιπετειώδη διαδρομή, την οποία περιγράφει στην αυτοβιογραφία του Αναμνήσεις ενός επαναστάτη (1899). Η ζωή του αποτέλεσε υπόδειγμα υψηλών ηθικών στόχων και του συνδυασμού διανόησης και δράσης, που δίδασκε σε όλα τα επίπεδα. Δεν επέδειξε εγωπάθεια, διπροσωπία, πάθος για την εξουσία, εκδηλώσεις που έβλαψαν την εικόνα τόσων άλλων επαναστατών. Για τους λόγους αυτούς θαυμάστηκε, όχι μόνο από τους συντρόφους του, αλλά και από πολλούς, που ο χαρακτηρισμός «αναρχικός» δεν σήμαινε τίποτε άλλο από τον φονιά με το στιλέτο ή τη βόμβα. Ο Όσκαρ Ουάιλντ τον θεωρούσε ως ένα από τους δυο αληθινά ευτυχισμένους ανθρώπους που είχε γνωρίσει.
Δεν άντεξε όμως πολύ. Η χρόνια βρογχίτιδα από την οποία υπέφερε τον γονάτισε καθώς ένα κρυολόγημα θα εξελιχθεί σε πνευμονία(8 Φεβρουαρίου 1921).Ο θεωρητικός του αναρχοκομμουνισμού θα αφήσει την τελευταία του πνοή στο Ντμίτροβ.
Η κηδεία του έγινε στο κοιμητήριο Νοβοντεβίτσι της Μόσχας παρουσία δεκάδων χιλιάδων αναρχικών και μετατράπηκε σε πορεία διαμαρτυρίας κατά των Μπολσεβίκων με την ανοχή του Λένιν που φοβήθηκε γενικευμένα επεισόδια σε περίπτωση απαγόρευσης ή επέμβασης. Η κηδεία του ήταν η τελευταία μαζική συγκέντρωση αναρχικών στη Ρωσία.
Το βιντεο που ακολουθεί αποτελεί σπάνιο ντοκουμέντο της κηδείας του.
Για να κατανοήσετε λοιπόν καλύτερα το περιεχόμενο του,επειδή γνωρίζω λίγα ρώσικα σας μεταφράζω κάποια σημεία,ωστόσο θα ήθελα τη κατανόηση σας γιατί κάποιες λέξεις είναι κομμένες και δε μπορώ να καταλάβω όλο το νόημα.
Στο Ο:45 μέχρι το 1 :53 γράφει ποιοι σημαντικοί άνθρωποι της εποχής παρευρέθηκαν στην κηδεία.Στο 2 : 20 δείχνει το σπίτι στ’ οποίο έζησε ο Κροπότκιν.Στο 2:47 αναφέρει ότι ήταν εξόριστος λόγω των επαναστατικών του ιδεών αλλά επέστρεψε στη πατρίδα.Στο 2:59 δείχνει την εκφορά της σωρού. 4 :19 στον σταθμό. 4:37 βάζουν τη σωρό στο βαγόνι για Μόσχα (5 :08 στη Μόσχα) 5 : 33 επίσημη φρουρά των συντρόφων του Κροπότκιν (5.44 αναφέρει τα ονοματά τους,Γκαλντμάν,Μπέρκμαν..)Στο 6:44 γράφει “αναρχικοί απελευθερωτές και σοβιετικές αρχές παρευρέθηκαν στην κηδεία του Κροπότκιν” .Έπειτα δείχνει τη πορεία της σωρού στη Μόσχα. 8.10 στο “φρέσκο” τάφο. 8: 35 Ρητορικά λόγια πάνω στο τάφο (μιλάνε κάποιοι άνθρωποι γι’αυτόν).Στη συνέχεια παρουσιάζει αυτούς που μιλάνε και την ιδιότητα τους στο 8.53 μιλάει για παράδειγμα ο Παβλοφ στο 9.24 ο Γκοντμαν αμερικάνος αναρχικός,στο 9.36 ένας ουκρανός αναρχικός.Τέλος βάζουν το φέρετρο στο χώμα.
Έργα
Η κατάκτηση του ψωμιού , Αναμνήσεις ενός επαναστάτη ,Η μεγάλη γαλλική Επανάσταση ,Προς τους νέους
Αγροί, εργοστάσια, εργαστήρια, Αναρχική Ηθικη ,Αναρχία, η φιλοσοφία της και το ιδανικό της
Πηγές : txvs.gr ,oneman.gr