Διαταραχές Προσωπικότητας: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζεις!

Κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του τρόπο να αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα, να σκέφτεται, να αισθάνεται και να συμπεριφέρεται…

Για παράδειγμα, υπάρχουν άνθρωποι που τείνουν να ελαχιστοποιούν τα προβλήματα και να τα αντιμετωπίζουν με ψυχραιμία, ενώ άλλοι τα μεγιστοποιούν. Ωστόσο, και οι δύο αυτοί τύποι προσαρμόζονται, ο καθένας βέβαια με τον δικό του τρόπο, στην πραγματικότητα. Αντίθετα, οι άνθρωποι με διαταραχές προσωπικότητας δεν μπορούν να προσαρμοστούν σε αυτήν.

Είναι αρκετά δύσκαμπτοι και δυσλειτουργικοί και μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στην κοινωνική, επαγγελματική ή προσωπική τους ζωή.

Τα άτομα με διαταραχές προσωπικότητας συνήθως δεν συνειδητοποιούν την ακαταλληλότητα των πράξεων, των συμπεριφορών ή και του τρόπου σκέψης τους. Επιπλέον, για να διαγνωσθεί ένα άτομο με διαταραχή προσωπικότητας πρέπει να είναι άνω των 18 ετών και τα χαρακτηριστικά-συμπτώματα της διαταραχής να είναι σταθερά.

Οι διαταραχές προσωπικότητας στο DSM-IV είναι δέκα και κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες, καθορισμένες βάσει περιγραφικών ομοιοτήτων.

Ξεκινάμε λοιπόν!

Στις επόμενες σελίδες θα βρεις μια μικρή κλινική εικόνα και τα διαγνωστικά κριτήρια κάθε διαταραχής σύμφωνα με τo Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, 4η έκδοση (DSM-IV).

Κατηγορία Α’: Εκκεντρικοί, παράξενοι, περίεργοι

Παρανοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας

Οι άνθρωποι με παρανοϊκή προσωπικότητα χαρακτηρίζονται από έντονη δυσπιστία και καχυποψία. Συνήθως είναι ψυχροί και απόμακροι, ενώ αν και συνήθως εργάζονται σε σχετική απομόνωση, η αποδοτικότητα και η ευσυνειδησία τους μπορεί να είναι υψηλή.  Εμφανίζεται στο 0,5% – 2,5% του γενικού πληθυσμού και είναι πιο συχνή στους άντρες.

Διαγνωστικά κριτήρια

1. υποπτεύεται αδικαιολόγητα ότι οι άλλοι προσπαθούν να τον κοροϊδέψουν, να τον εκμεταλλευτούν ή να τον εξαπατήσουν
2. ασχολείται συνεχώς με ανυπόστατες αμφιβολίες για την πίστη ή την αξιοπιστία των φίλων ή συνεργατών του
3. είναι απρόθυμος να εμπιστευτεί προσωπικά θέματα σε κάποιον άλλον εξαιτίας του αδικαιολόγητου φόβου πως ό,τι μοιραστεί θα χρησιμοποιηθεί κακόβουλα εναντίον του
4. διακρίνει κρυμμένες, μειωτικές ή απειλητικές σημασίες σε καλοήθη μηνύματα ή γεγονότα
5. κρατά επίμονα κακία, δεν συγχωρεί προσβολές, τραυματισμούς ή υποτιμήσεις
6. αντιλαμβάνεται επιθέσεις κατά του χαρακτήρα, οι οποίες δεν είναι εμφανείς στους άλλους
7. αμφισβητεί επίμονα και χωρίς δικαιολογία την πίστη του/της συζύγου ή συντρόφου

Σχιζοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας

Τα άτομα με σχιζοειδή προσωπικότητα είναι συναισθηματικά ψυχρά και κοινωνικά απόμακρα. Είναι μοναχικά και δείχνουν μικρή ή καθόλου επιθυμία για στενές σχέσεις ή για κοινωνικές συναναστροφές. Εμφανίζεται στο 7,5% του γενικού πληθυσμού και σε διπλάσια αναλογία στους άντρες από τις γυναίκες.

Διαγνωστικά κριτήρια

1. δεν αναζητεί ούτε ευχαριστιέται τις στενές σχέσεις, συμπεριλαμβανομένης και τις οικογενειακές
2. επιλέγει σχεδόν πάντα μοναχικές δραστηριότητες
3. ενδιαφέρεται λίγο ή καθόλου να έχει σεξουαλικές εμπειρίες με κάποιο άλλο άτομο
4. αντλεί ευχαρίστηση από λίγες δραστηριότητες ή και από καμία
5. δεν έχει στενούς ή έμπιστους φίλους εκτός από συγγενείς πρώτου βαθμού
6. φαίνεται αδιάφορο στον έπαινο ή την κριτική των άλλων
7. δείχνει συναισθηματική ψυχρότητα

Σχιζοτυπική Διαταραχή Προσωπικότητας

Τα βασικά χαρακτηριστικά της διαταραχής αυτής είναι και εδώ η συναισθηματική και κοινωνική απομόνωση αλλά και εκκεντρικότητες στη σκέψη, στην αντίληψη και στην επικοινωνία.

Παρόλο που οι εκκεντρικότητες αυτές είναι όμοιες με εκείνες που παρουσιάζουν τα άτομα με σχιζοφρένεια, οι περισσότεροι ενήλικοι με σχιζοτυπική ΔΠ δεν αναπτύσσουν σχιζοφρένεια. Συμβαίνει σε περίπου 3% του πληθυσμού.

Διαγνωστικά κριτήρια

1. έχει ιδέες συσχέτισης
2. έχει παράδοξες πεποιθήσεις ή μαγική σκέψη που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και που είναι ασύμβατες με τις πολιτισμικές σταθερές (π.χ. δεισιδαιμονία, πίστη σε μαντική ικανότητα, τηλεπάθεια ή «έκτη αίσθηση» σε παιδιά και εφήβους, αλλόκοτες φαντασιώσεις ή ενασχολήσεις)
3. έχει ασυνήθιστες αντιληπτικές εμπειρίες που συμπεριλαμβάνουν και σωματικές παραισθήσεις
4. αλλόκοτος τρόπος σκέψης και λόγος (πχ. ασαφής, μεταφορικός, υπερεπεξεργασμένος ή στερεότυπος)
5. καχυποψία ή παρανοειδής ιδεασμός
6. απρόσφορο ή συρρικνωμένο συναίσθημα
7. παρουσιάζει παράξενη, εκκεντρική ή περίεργη συμπεριφορά ή εμφάνιση
8. έλλειψη στενών ή έμπιστων φίλων εκτός από συγγενείς πρώτου βαθμού
9. παρουσιάζει υπερβολικό κοινωνικό άγχος που δεν μειώνεται με την οικειότητα και τείνει να συνδέεται με παρανοειδείς φόβους παρά με αρνητική εκτίμηση για τον εαυτό του

Κατηγορία Β’: Συναισθηματικοί, παρορμητικοί, δραματικοί

Αντικοινωνική Διαταραχή Προσωπικότητας

Οι άνθρωποι με αντικοινωνική (παλαιότερα ψυχοπαθητική ή κοινωνιοπαθητική) προσωπικότητα δείχνουν περιφρόνηση για τα δικαιώματα των άλλων αλλά και αδιαφορία για τον νόμο και εκμεταλλεύονται τους άλλους για προσωπικό όφελος. Εμφανίζεται πιο συχνά στους άντρες (3%) από ότι στις γυναίκες (1%).

Διαγνωστικά κριτήρια

1. αδυνατεί να συμμορφωθεί στις κοινωνικές σταθερές (πχ επαναλαμβανόμενες πράξεις που αποτελούν αιτίες σύλληψης)
2. εξαπατά για προσωπικό όφελος, λέει επανειλημμένα ψέματα ή κάνει χρήση πλαστών ονομάτων
3. είναι παρορμητικός και αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων
4. είναι ευερέθιστος και επιθετικός, βιαιοπραγεί ή συμμετέχει επανειλημμένα σε καυγάδες
5. περιφρονεί την προσωπική του ασφάλεια ή την ασφάλεια άλλων
6. είναι σταθερά ασυνεπής και αδυνατεί να διατηρήσει σταθερή εργασιακή συμπεριφορά ή να εκπληρώσει οικονομικές υποχρεώσεις
7. δεν έχει τύψεις, είναι αδιάφορο ή εκλογικεύει το ότι πλήγωσε, κακομεταχειρίστηκε ή έκλεψε από κάποιον άλλον

Μεταιχμιακή Διαταραχή Προσωπικότητας

Τα άτομα με μεταιχμιακή (ή οριακή) προσωπικότητα όταν νιώσουν ότι κάποιο άτομο τα αφήνει πλημμυρίζονται από φόβο και πανικό ή ακόμα από θυμό και οργή.

Κι αυτό, γιατί η «εγκατάλειψη» εκλαμβάνεται ως απόρριψη. Είναι ασταθείς στην εικόνα του εαυτού τους ενώ η συμπεριφορά τους είναι παρορμητική, απρόβλεπτη και έντονα αυτοκαταστροφική. Εμφανίζεται στο 2% του γενικού πληθυσμού.

Διαγνωστικά κριτήρια

1. κάνει επίμονες προσπάθειες να αποφύγει μια πραγματική ή φανταστική εγκατάλειψη
2. έχει ασταθείς και έντονες διαπροσωπικές σχέσεις τις οποίες είτε τις εξιδανικεύει είτε τις υποτιμά
3. διαταραγμένη ταυτότητα με έντονα ασταθή εικόνα του εαυτού
4. είναι παρορμητικός τουλάχιστον σε δύο δυνητικά αυτοκαταστροφικούς τομείς (πχ. ξόδεμα χρημάτων, κατάχρηση ουσιών)
5. έχει επανειλημμένη αυτοκτονική συμπεριφορά
6. είναι συναισθηματικά ασταθής και έχει έντονη αντιδραστικότητα της διάθεσης
7. νιώθει χρόνια αισθήματα κενού
8. θυμώνει έντονα ή δυσκολεύεται να ελέγχει τον θυμό του
9. παρουσιάζει παροδικό και σχετιζόμενο με στρες παρανοϊκό ιδεασμό ή σοβαρά διασχιστικά συμπτώματα

Δραματική Διαταραχή Προσωπικότητας

Το βασικό χαρακτηριστικό της δραματικής (ή οιστριονικής) διαταραχής είναι η συνεχής και επίμονη απαίτηση για προσοχή. Η συναισθηματική έκφραση των ατόμων αυτών είναι υπερβολική και θεατρική.

Επηρεάζονται εύκολα και προσκολλώνται σε άτομα με δύναμη και εξουσία. Εμφανίζεται σε ποσοστό 2-3% στον γενικό πληθυσμό ενώ διαγιγνώσκεται συχνότερα σε γυναίκες.

Διαγνωστικά κριτήρια

1. δεν νιώθει άνετα όταν δεν είναι το κέντρο της προσοχής
2. έχει έντονη έως και ακατάλληλη σεξουαλικά σαγηνευτική ή προκλητική συμπεριφορά
3. επιδεικνύει ταχέως μεταβαλλόμενη και ρηχή έκφραση συναισθημάτων
4. χρησιμοποιεί την εξωτερική του εμφάνιση για να προσελκύσει την προσοχή
5. μιλά με τρόπο ιμπρεσσιονιστικό, χωρίς λεπτομέρειες
6. είναι θεατρικός και δραματικός
7. επηρεάζεται εύκολα
8. θεωρεί πως οι σχέσεις του είναι περισσότερο στενές από ότι είναι στην πραγματικότητα

Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας

Οι άνθρωποι με ναρκισσιστική προσωπικότητα έχουν μια έντονη αίσθηση σπουδαιότητας και μεγαλείου, έντονη ανάγκη για θαυμασμό και έλλειψη ενσυναίσθησης. Την ίδια στιγμή είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι στην αποτυχία ή την κριτική. Η διαταραχή αυτή εμφανίζεται σε λιγότερο από 1% του γενικού πληθυσμού.

Διαγνωστικά κριτήρια

1. χαρακτηρίζεται από μεγαλειώδη αίσθηση σπουδαιότητας για τον εαυτό του
2. φαντασιώνεται έντονα στιγμές απεριόριστης επιτυχίας, δύναμης ή ιδανικής αγάπης
3. θεωρεί τον εαυτό του ξεχωριστό και πιστεύει πως μόνο εξίσου μοναδικά άτομα μπορούν να τον καταλάβουν
4. απαιτεί υπερβολικό θαυμασμό
5. έχει μη λογικές προσδοκίες για ιδιαίτερα ευνοϊκή μεταχείριση ή αυτόματη συμμόρφωση των άλλων με τις προσδοκίες του
6. εκμεταλλεύεται τους άλλους για να πετύχει τους σκοπούς του
7. δεν αναγνωρίζει, ούτε θέλει να αναγνωρίσει, τα αισθήματα ή τις ανάγκες των άλλων
8. συχνά φθονεί τους άλλους ή πιστεύει ότι οι άλλοι το φθονούν
9. έχει αλαζονική και υπεροπτική συμπεριφορά

Κατηγορία Γ’: Αγχώδεις, φοβισμένοι

Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας

Τα άτομα με αποφευκτική προσωπικότητα είναι υπερευαίσθητα στην απόρριψη. Νιώθουν ανεπαρκή, είναι ντροπαλά, έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση και φοβούνται να μιλήσουν για να μην τα κοροϊδέψουν. Η διαταραχή αυτή είναι αρκετά συχνή, συμβαίνει στο 1-10% του γενικού πληθυσμού.

Διαγνωστικά κριτήρια

1. αποφεύγει επαγγελματικές δραστηριότητες που εμπεριέχουν σημαντική διαπροσωπική επαφή
2. δεν εμπλέκεται εύκολα με ανθρώπους, εκτός αν είναι βέβαιο ότι θα γίνει αρεστό
3. εμφανίζεται περιορισμένο μέσα στις στενές σχέσεις εξαιτίας του φόβου μήπως ντροπιαστεί ή γελοιοποιηθεί
4. ασχολείται έντονα με το μήπως το κριτικάρουν ή το απορρίψουν στις κοινωνικές καταστάσεις
5. είναι ανεσταλμένο; σε νέες διαπροσωπικές καταστάσεις εξαιτίας αισθημάτων ανεπάρκειας
6. πιστεύει πως είναι κοινωνικά αδέξιος, μη ελκυστικός ή και κατώτερος από τους άλλους
7. δεν εμπλέκεται εύκολα σε νέες δραστηριότητες υπό τον φόβο πως θα τον φέρουν σε δύσκολη θέση

Εξαρτημένη Διαταραχή Προσωπικότητας

Τα βασικά χαρακτηριστικά της διαταραχής αυτής είναι η έντονη και υπερβολική ανάγκη του ατόμου να το φροντίζουν άλλοι, η υποτακτική και εξαρτημένη συμπεριφορά, καθώς και ο φόβος αποχωρισμού από τους άλλους.

Διαγνωστικά κριτήρια

1. δυσκολεύεται, σε υπερβολικό βαθμό, να πάρει καθημερινές αποφάσεις χωρίς κάποια συμβουλή ή διαβεβαίωση
2. έχει την ανάγκη να αναλαμβάνουν οι άλλοι την ευθύνη για διάφορους σημαντικούς τομείς της ζωής του
3. δεν εκφράζει εύκολα την διαφωνία του, καθώς φοβάται πως θα χάσει την αποδοχή και την υποστήριξή τους
4. δυσκολεύεται να ξεκινά ή να κάνει πράγματα μόνος του, κυρίως λόγω της έλλειψης αυτοπεποίθησης για την κρίση ή την ικανότητά του
5. κάνει υπέρμετρες προσπάθειες για να πάρει φροντίδα από τους άλλους, μέχρι το σημείο να προσφερθεί να κάνει κάτι εθελοντικά ακόμα και αν του είναι δυσάρεστο
6. δεν νιώθει άνετα όταν βρίσκεται μόνος του, εξαιτίας υπερβολικών φόβων θεωρεί πως είναι ανίκανο να φροντίσει τον εαυτό του
7. αναζητά επειγόντως μιαν άλλη σχέση- πηγή φροντίδας, όταν μια σχέση τελειώσει
8. ασχολείται έντονα με τον φόβο πως θα τον εγκαταλείψουν να φροντίζει μόνος του τον εαυτό του

Ψυχαναγκαστική Διαταραχή Προσωπικότητας

Οι άνθρωποι με ψυχαναγκαστική προσωπικότητα αναλαμβάνουν τόσο σοβαρά τις ευθύνες τους που δεν ανέχονται τα λάθη. Δεν κάνουν εύκολα σχέσεις και αισθάνονται άβολα με καταστάσεις που δεν μπορούν να ελέγξουν. Εμφανίζεται περίπου στο 1% του γενικού πληθυσμού και είναι πιο συχνή στους άντρες.

Διαγνωστικά κριτήρια

1. έχει έντονη ενασχόληση με λεπτομέρειες, λίστες, την οργάνωση, τόσο που το κύριο σημείο της δραστηριότητας χάνεται
2. ή που παρεμποδίζει την ολοκλήρωση μιας εργασίας (π.χ. δεν μπορεί να ολοκληρώσει μία προγραμματισμένη δουλειά επειδή δεν πληρούνται οί δικές του αυστηρές απαιτήσεις)
3. είναι υπερβολικά αφοσιωμένο στην εργασία και την παραγωγικότητα σε βαθμό που μειώνει τις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου και των φιλικών του σχέσεων
4. είναι υπερβολικά ευσυνείδητος και άκαμπτος σε θέματα ηθικής ή αξιών
5. είναι ανίκανος να πετάξει φθαρμένα ή χωρίς αξία πράγματα ακόμα και όταν δεν έχουν συναισθηματική αξία
6. δυσκολεύεται να κάνει καταμερισμό καθηκόντων ή να δουλέψει με άλλους, εκτός εάν αυτοί συμφωνούν στον δικό του ακριβή τρόπο
7. υιοθετεί ένα τσιγγούνικο τρόπο στο ξόδεμα των χρημάτων, καθώς θεωρεί πως πρέπει να συσσωρεύσει και να διαφυλάξει τα χρήματα για μελλοντικές καταστροφές
8. εμφανίζει ακαμψία και ισχυρογνωμοσύνη

Σελίδες: 1 2 3