Χωρίς αμφισβητήσεις για τη διαδεδομένη επεξήγηση του Ντόνι Ντάρκο, περί λούπας και χρόνων, δίνουμε μια άλλη οπτική που στηρίζεται σε λεπτομέρειες-κλειδιά..
Επιμέλεια: Γεωργία Σιούπουλη και Ελένη Μαρόκου
Λίγα λόγια για την ταινία
Ο Ντόνι Ντάρκο ξυπνάει στη μέση ενός δρόμου όπου είχε αποκοιμηθεί το βράδυ, καβαλάει το ποδήλατό του και επιστρέφει σπίτι του. Ο Ντόνι Ντάρκο, γλυτώνει απ’ την τουρμπίνα του αεροπλάνου που έπεσε το προηγούμενο βράδυ στο δωμάτιό του.
Ο Donnie ξεκινά μια ζωή «γαματοσύνης». Έχει κορίτσι, υπερασπίζεται μια Κινέζα μαθήτρια που είναι θύμα εκφοβισμού, μαθαίνει για το ταξίδι στον χρόνο (time travel). Σπάει τον υδραγωγό του συντηρητικού σχολείου του, αμφισβητεί την στενόμυαλη διδασκαλία, καίει το σπίτι του παιδόφιλου Cunningham.
Ο Donnie γλυτώνει απ’ όλες τις κατηγορίες που θα μπορούσαν να του επιρριφθούν. Ο Donnie γλυτώνει τον θάνατο.
Ο Donnie γλυτώνει τον θάνατο;
Πώς ξυπνάει ζωντανός την ίδια μέρα που πεθαίνει;
Οι ενοχές της μητέρας
Αν ξεφύγουμε απ’ το προφανές πλαίσιο της χρονικής λούπας, θα δούμε να διαγράφεται το πρόσωπο της μητέρας πίσω από πολλαπλά σημεία. Και όλα αρχίζουν να αποκτούν νόημα αν δεχτούμε ότι την στιγμή που πεθαίνει ο Donnie, η μητέρα του κατασκευάζει ένα παραλήρημα, που κρατάει τον γιο της στη ζωή, τον γλυτώνει απ’ τον θάνατο.
Τα δεδομένα έχουν ως εξής: ο Donnie πάσχει από σχιζοφρένεια, παρουσιάζει ρήξη απ’ την πραγματικότητα, έχει ψευδαισθήσεις, υπνοβατεί. Όλα αυτά ρυθμίζονται αν ο Donnie πάρει την φαρμακευτική αγωγή που του έχει προτείνει η θεραπεύτριά του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, παύουν οι ψευδαισθήσεις και η υπνοβασία.
Η δεύτερη σκηνή της ταινίας στο οικογενειακό τραπέζι είναι μια αναφορά στο γεγονός ότι ο Donnie σταμάτησε να παίρνει τα χάπια του, με επακόλουθη πίεση της μητέρας να συνεχίσει ο γιος της την αγωγή.
Το βράδυ που ο Donnie παίρνει τα χάπια του και αποκοιμιέται στο δωμάτιο του, πέφτει η τουρμπίνα του αεροπλάνου και τον σκοτώνει. Η μητρική επίκληση έγινε η αιτία να χάσει ο Donnie τη ζωή του.
Πώς συμπορεύεται λοιπόν η μάνα μ’ αυτήν την ενοχή;
Frank το τεράστιο κουνέλι, ο κακός άλλος και ο θάνατος
Ο Frank είναι το αγόρι της αδελφής του Donnie, της Elizabeth. Η μητέρα προσδοκεί η κόρη της να περάσει στο Harvard, ωστόσο η Elizabeth για ένα χρόνο κάνει διακοπές. Σε μια τηλεφωνική κλήση μεταξύ της Elizabeth και του Frank (που είναι παρούσα η μάνα), μαθαίνουμε ότι η Elizabeth μένει πίσω στις σπουδές της για να μπορεί να είναι με τον αγόρι της.
Ο Frank, λοιπόν, ενσαρκώνει έναν επιβλαβή «άλλο» στο πλαίσιο της οικογένειας. Φέρνει πίσω την Elizabeth στις σπουδές της και είναι το κέντρο των ψευδαισθήσεων του Donnie. Ο Frank υποτίθεται ότι είναι εκείνος που αναγκάζει τον Donnie να προβαίνει σε εγκληματικές πράξεις.
Επίσης, το όνομα του Frank παρουσιάζεται κατά μια έννοια και σαν συνώνυμο του θανάτου. Οι γονείς Darko σε μια σκηνή μιλούν για έναν συμμαθητή τους τον Frankie, ο οποίος πέθανε πηγαίνοντας στον χορό του σχολείου (prom). Λένε, μάλιστα, για τον Frankie ότι ήταν καταδικασμένος να πεθάνει, ότι δεν γλίτωσε τον θάνατο, σε αντίθεση με τον Donnie που στάθηκε τυχερός αρκετά για να ζήσει.
Η μητέρα δημιουργεί ένα διωκτικό παραλήρημα γύρω απ’ τον Frank. Είναι αυτός που ενσαρκώνει τον θάνατο, είναι αυτός που παρασύρει τον γιο της. Ο Donnie προς το τέλος του φιλμ πυροβολεί τον Frank, σκοτώνει τον «κακό» θάνατο.
Η συμβολή της Grandma–death
Το παρατσούκλι αυτής της γριάς μοιάζει να παίρνει ειρωνικές διαστάσεις. Αυτήν την γριά φαίνεται σα να την έχει ξεχάσει ο θάνατος, σα να είναι μια υπόσχεση ελπίδας για την ζωή. Η ίδια έχει γράψει κι ένα βιβλίο για το ταξίδι στον χρόνο, όπου πλήθος από παράλληλα σύμπαντα μπορούν να υπάρξουν.
Ο Donnie ταυτίζεται με το βιβλίο της γριάς, βλέπει τις σκουληκότρυπες, διαβάζει για το ταξίδι στον χρόνο, ξεγελάει τον θάνατο.
Η καθηγήτρια Karen και η γυμνάστρια Linda
Η Karen είναι μια καθηγήτρια φιλολογίας επαναστατική, μορφωμένη, με πρωτοποριακές απόψεις και φρέσκιες ιδέες. Απ’ την άλλη, η γυμνάστρια Linda φαίνεται να ενσαρκώνει μια καρικατούρα, μεσοαστής μητέρας, που ενδιαφέρεται για το φαίνεσθαι, διακρίνεται από πεπερασμένες απόψεις και είναι στενόμυαλη. Μάλιστα είναι φανατική οπαδός του Cunningham, ο οποίος παριστάνει κάτι σαν life couch, για τα παιδιά, ωστόσο μαθαίνουμε ότι είναι παιδόφιλος.
Η μητέρα συμπαθεί την Karen και δυσφορεί με τη Linda.
Η σύσταση του παραληρήματος
Όλα ξεκινούν απ’ το σημείο που ο Donnie γλιτώνει τον θάνατο. Ύστερα συμβαίνει μια σειρά από γεγονότα στα οποία μετέχουν πρόσωπα που κατά κύριο λόγο γνωρίζει η μητέρα, όπως η Grandma-death και η κοπέλα του Donnie.
Στον πραγματικό χρόνο της ιστορίας, ο Donnie φαίνεται να μην πρόλαβε ποτέ να γνωρίσει την υποτιθέμενη κοπέλα του. Ωστόσο, στην τελευταία σκηνή η μητέρα χαιρετάει αυτό το κορίτσι.
Συλλήβδην τα πράγματα μοιάζουν να συμπορεύονται με την επιθυμία της μητέρας. Ο Donnie είναι ένα παιδί εύστροφο, με κοινωνικό προβληματισμό, έχει κοπέλα και επίσης σκοτώνει τον Frank, τον κακό της υπόθεσης.
Η κόρη περνάει στο Χάρβαρντ.
Ο Donnie συμπορεύεται με τις ιδέες και το στυλ διδασκαλίας της Karen (που η μητέρα θαυμάζει), ενώ αντίθετα γίνεται επιθετικός απέναντι στη γυμνάστρια Linda (που η μητέρα δεν συμπαθεί ιδιαίτερα).
Επίσης, ο Donnie γλιτώνοντας κάθε φορά (όπως «γλιτώνει» μες το παραλήρημα και τον θάνατο), σπάει τον υδραγωγό του σχολείου του, καταστρέφει την χαζή σχολική μασκότ, καίει το σπίτι του παιδόφιλου Cunningham.
Στη σκέψη της μητέρας, ο γιος της έχει μια αποστολή και έτσι προβαίνει σ’ ένα σωρό «εγκληματικές» πράξεις, μ’ ένα αίσθημα μεγαλείου και ατρωτότητας.
Στο τέλος της παραληρηματικής ιστορίας είναι η μάνα που θυσιάζεται και όχι ο γιος. Η μάνα βρίσκεται σ’ αυτό το αεροπλάνο που πέφτει πάνω στο σπίτι.
Κι αν επιστρέψουμε στον «πραγματικό» χρόνο της ιστορίας, βλέπουμε τον Donnie να γράφει ένα γράμμα στην Roberta Sparrow (Grandma-death), όπου της απευθύνει υπαρξιακά ερωτήματα. Κλείνει με την ευχή ότι οι απαντήσεις θα έρθουν στον ύπνο του και ότι όταν ο κόσμος φτάσει σ’ ένα τέλος θα υπάρχουν πολλά ακόμα πράγματα να ανακαλύψει.
Ύστερα ο Donnie γελά με μανία, αποκοιμιέται και πεθαίνει.
Όλα οδηγούν σ’ αυτή τη στιγμή ευτυχίας και διαύγειας του Donnie. Έτσι, σβήνουν οι ενοχές της μητέρας και η διαχείριση της απώλειας και του πένθους γίνονται λιγότερο αβάσταχτες. Σαν να βάζει τον Donnie σε μια θέση να επιλέγει το θάνατό του, παρά να τον υπόκειται.
Το παραλήρημα παύει και η μητέρα φαντάζεται τον Donnie ευτυχισμένο πριν πεθάνει.