Μία τυχαία συνάντηση δύο μοναχικών ανθρώπων αναλύει την περίπλοκη ανθρώπινη ψυχή και την ανάγκη της για κατανόηση. Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι ήξερε καλύτερα από τον καθένα τι σημαίνει διαρκής αναζήτηση.
Εκείνος είναι ξένος και μόνος περιηγητής στην Αγία Πετρούπολη. Οι νύχτες εκεί δεν προλαβαίνουν να σκεπάσουν το παγωμένο τοπίο, τα καλοκαίρια. Το σούρουπο διαρκεί ώρες και οι κάτοικοι του Βορρά τριγυρνούν στους δρόμους ο ένας δίπλα στον άλλο.
Εκείνος τους παρατηρεί όλους αλλά δε μιλά ποτέ σε κανέναν. Οι σκέψεις του είναι υπεραρκετές για να προστεθούν κι άλλες πληροφορίες στο μελαγχολικό μυαλό του. Μέχρι που βλέπει εκείνη. Εκείνη είναι η φιγούρα μίας νέας κοπέλας που κλαίει ανάμεσα στους περαστικούς, σκυμμένη πάνω από τα κύματα στην προκυμαία. Για κάποιο λόγο την ξεχωρίζει από το πλήθος όλων όσων φοβόταν ή απαξιούσε και μέσα σε μία μέρα την ερωτεύεται.
Την ίδια στιγμή που για εκείνον δεν ξέρουμε τίποτα, μας αποκαλύπτονται όλες οι πληροφορίες για τη βιογραφία εκείνης. Είναι όμως τόσο απλό; Ξέρει κανείς κάποιον μόνο όταν γνωρίζει τα πάντα γύρω από τα γεγονότα και τις συγκυρίες της ζωής του;
Καθ’όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης αισθανόμαστε εκείνον δικό μας άνθρωπο, ίσως και ένα δεύτερο εαυτό μας. Δε γνωρίζουμε ούτε το όνομα του. Οι πράξεις και τα συναισθήματά του, σαχλά, επίμονα, μάταια, βγάζουν απόλυτο νόημα καθώς γινόμαστε αόρατοι μάρυρες του ειδυλλίου στα ημισκότεινα παραλιακά σοκάκια, σε ένα σύμπαν διαφορετικό από εκείνο των συνηθισμένων ημερών ρουτίνας σε μια οποιαδήποτε άλλη κοινότητα. Από την άλλη, εκείνη παραμένει ένα άλυτο μυστήριο. Ένα αίνιγμα με όνομα και παρελθόν. Έχει καμία σημασία;
Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι είναι γνωστός για τα μυθιστορήματα του για τα οποία οι παρθενικές τους κυκλοφορίες χαρακτηρίστηκαν “ψυχογραφήματα”. Ο ίδιος ο συγγραφέας είχε δηλώσει:
“Με αποκαλούν ψυχολόγο. Δεν είναι αλήθεια. Δεν είμαι παρά ένας ρεαλιστής με την πιο βαθιά σημασία. Περιγράφω δηλαδή τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής.” Αν το αναλογιστεί κανείς, κάτι τέτοιο δεν είναι παρά και η πραγματικότητα.
Τι είναι πιο υπαρκτό και αληθινό από εμάς τους ίδιους και την ψυχή μας; Οι Λευκές Νύχτες είναι ένα διήγημα από το Ημερολόγιο Ενός Ονειροπόλου και παρά τη γέννηση του που χρονολογείται στο 1848, μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει αποκούμπι ταύτισης για κάθε ρομαντικό του σήμερα.
Οι εποχές αλλάζουν, οι τεχνολογία εξελίσσεται και πολλοί θα πουν πως το ίδιο συμβαίνει και με τις ανθρώπινες σχέσεις. Οι βάσεις παρόλα αυτά των σχέσεων μένουν ίδιες. Ναι μεν μεταβάλλονται ανάλογα με τον κοινωνικό και πολιτισμικό περίγυρο αλλά η ψυχή, τα ερωτήματα και οι ανασφάλειες της διατηρούνται. Τα πρωτόγονα βαθειά, καθαρά ανθρώπινα ή και ζωώδη ένστικτα καθορίζουν από πάντα και για πάντα τις συμπεριφορές.
Ελπίδα, απογοήτευση, αναπτέρωση συναισθημάτων, προσπάθεια, τόλμη, υπομονή. Κινητήριες δυνάμεις αλλά και κατασταλτικές. Σε ένα κόσμο που το άτομο κινείται μέσα στα πλήθη αξίζει να υπάρξει μια οποιαδήποτε αφύπνιση; Και αν η αφύπνιση αυτή κρατήσει λίγο, σε τι αποσκοπεί η ανάμνηση;
Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι αναλύει με μία απλή ιστορία δύο ανθρώπων που έτυχε να συναντηθούν τη μαγεία της αντίθεσης “αισθάνομαι” και “ζω”.