REM: Τι είναι και ποια η σχέση του με τα όνειρα

Σε όλους μας έχει τύχει να ξυπνήσουμε αλλόφρονες  από έναν εφιάλτη στη διάρκεια της νύχτας, με την καρδιά μας να χτυπάει σαν τρελή και ένα περίεργο άγχος να μας κυριεύει. Τι είναι όμως ακριβώς το REM;

Άλλες φορές τυγχάνει να δούμε ένα τόσο όμορφο όνειρο που προσπαθούμε να επαναφέρουμε στη μνήμη μας κάθε λεπτομέρειά του ή ακόμα επιχειρούμε να ξανακοιμηθούμε μήπως είμαστε τυχεροί και δούμε τη συνέχεια, σαν να πρόκειται για ταινία. Πολλοί ισχυρίζονται ότι δεν θυμούνται καν τα όνειρά τους.

Ποιος άραγε δεν έχει αναρωτηθεί τι σημαίνουν τα όνειρα που βλέπει; Ποιος δεν έχει αναζητήσει την ερμηνεία του ονείρου υποκινούμενος από κάποιου είδους περιέργεια; Η ανησυχία του ανθρώπου για τη σημασία ενός ονείρου αποτελεί ένα σύνηθες φαινόμενο, μιας και συνειρμικά έχει ταυτιστεί στο νου μας με την εμφάνιση ενός οιωνού.

Υπάρχουν όμως κι άλλα πράγματα γύρω από τα όνειρα τόσο ενδιαφέροντα και αξιοπερίεργα που προξενεί εντύπωση η άγνοια μας πάνω σε αυτά. Αλήθεια, πόσοι έχουμε αναρωτηθεί πότε βλέπουμε ένα όνειρο; Τι συμβαίνει άραγε στον οργανισμό μας όταν βλέπουμε όνειρα; Ας δούμε λοιπόν τις διεργασίες που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια του ύπνου μας.

Έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχουν δύο είδη ύπνου, τα οποία μπορούμε τα διακρίνουμε ανάλογα με τις ιδιότητές τους. Είναι εναλλασσόμενα, όσο κοιμόμαστε περνάμε διαδοχικά από το ένα στάδιο στο άλλο. Κατά τη διάρκεια του ύπνου υπάρχουν 3 στάδια NREM (non REM) και ένα στάδιο REM. Τα στάδια αυτά κάνουν κύκλους και εμφανίζονται περίπου 4-6 φορές με διάρκεια 1,5 ώρα του κάθε κύκλου κατά προσέγγιση.

Το στάδιο όπου βλέπουμε τα όνειρα χαρακτηρίζεται ως REM. Η πλήρης ονομασία του είναι Rapid Eye Movement και πολλοί τον αποκαλούν παράδοξο ύπνο. Πρόκειται για το πέμπτο στάδιο του ύπνου και είναι η φάση των γρήγορων κινήσεων των ματιών. Οι οφθαλμικές κινήσεις είναι απότομες και η αναπνοή γίνεται κοφτή. Κατά το στάδιο REM το σώμα μας παραλύει, οι μύες μας τίθενται προσωρινά εκτός λειτουργίας.

Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τον εγκέφαλό μας. Έχει αποδειχθεί ότι ο ύπνος REM είναι απαραίτητος για τις μνημονικές διαδικασίες και τη μάθηση. Εδώ ακριβώς στηρίζεται ο χαρακτηρισμός παράδοξος ύπνος. Ο εγκέφαλος λειτουργεί κανονικά, σαν να είμαστε ξύπνιοι και παρουσιάζεται ισχυρή μεταβολική δραστηριότητα. Οι νευρώνες του εγκεφάλου βρίσκονται σε λειτουργία, όπως όταν ο οργανισμός είναι σε εγρήγορση.

Άλλες αντιδράσεις του οργανισμού μας στο στάδιο αυτό είναι οι ακανόνιστοι καρδιακοί παλμοί, η αύξηση της αρτηριακής πίεσης, ενώ στους άνδρες ενδέχεται να προκληθεί στύση εξαιτίας της αλλαγής στην κυκλοφορία του αίματος. Σχεδόν πάντα όποιος ξυπνάει από το στάδιο έχει ανάμνηση του ονείρου του.

Στο στάδιο NREM παρατηρείται η ηρεμία που χαρακτηρίζει τον ύπνο. Οι οφθαλμοί εδώ είναι ακίνητοι και η καρδιά επανέρχεται στους φυσιολογικούς της ρυθμούς. Γενικότερα, όλες οι σωματικές και εγκεφαλικές λειτουργίες επανέρχονται σε κατάσταση χαλάρωσης. Ο ύπνος NREM είναι ελαφρύτερος από τον ύπνο REM. Τα στάδια του NREM ύπνου είναι τα εξής:

Στάδιο 1| Μετάβαση

Είναι το στάδιο κατά το οποίο η κούραση καταβάλλει τα μέλη του σώματός μας και νιώθουμε υπνηλία. Τα μάτια σιγά σιγά κλείνουν, οι μύες αδρανοποιούνται, ενώ το ξύπνημα σε αυτή τη φάση είναι ιδιαίτερα εύκολο.

Στάδιο 2| Ελαφρύς ύπνος

Τα μάτια σταματούν να κινούνται, η θερμοκρασία του σώματος πέφτει και ο καρδιακός παλμός παραμένει σε σταθερό επίπεδο. Ο εγκέφαλος πραγματοποιεί διεργασίες που ρυθμίζουν τους εξωτερικούς θορύβους.

Στάδια 3&4| Βαθύς ύπνος

Πρόκειται για τον πιο παραγωγικό ύπνο. Είναι δύσκολη η αφύπνιση από αυτό το στάδιο του ύπνου. Οι μύες βρίσκονται σε χαλαρή κατάσταση και η εγκεφαλική λειτουργία είναι επίσης αργή. Όσο περνά η νύχτα ο βαθύς ύπνος μειώνεται χρονικά.