Γιατί βρίσκονταν στα μαχαίρια εν τέλει οι Μαρξ-Μπακούνιν;
Από αρχαιοτάτων χρόνων η ανθρωπότητα έχει μάθει να βρίσκεται καθημερινά σε μια διαρκή μάχη. Μάχη καλού εναντίον κακού, λευκών εναντίον μαύρων, Αμερικής εναντίον Ευρώπης, Χριστιανισμού εναντίον Μουσουλμανισμού, θρησκείας εναντίον επιστήμης, Ολυμπιακού εναντίον Παναθηναϊκού, DC εναντίον Marvel, Stark εναντίον Lannister κτλ-κτλ.
Υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν εκατομμύρια είδη από δαύτες.
Από τις αγαπημένες μου (κανονικά θα έπρεπε να είναι και ολόκληρης της ανθρωπότητας) είναι αυτές ανάμεσα σε στοχαστές και φιλόσοφους.
Από τότε που καταγράφεται η ιστορία της φιλοσοφίας -διαβάζοντας μαθαίνουμε- για τις διαφορές και τις κόντρες που υπήρξαν από φιλόσοφους σε φιλόσοφους, είτε ως πρόσωπο με πρόσωπο (φιλόσοφοι που έζησαν την ίδια περίοδο και προσπαθούσαν ο ένας να επιβληθεί του άλλου) είτε γενιά με γενιά (οι νεότερες γενιές προσπαθούν να αμφισβητήσουν ή ακόμα και να εξελίξουν τους στοχασμούς των προγόνων τους).
Σήμερα λοιπόν θα ασχοληθούμε με ένα ζευγάρι που έζησε και έδρασε την ίδια χρονική περίοδο, η διαμάχη του οποίου έμεινε στην ιστορία για πολλούς και διάφορους λόγους, τους οποίους και θα καταλάβουμε παρακάτω.
Λίγα λόγια για τους δύο αντιπάλους:
Κυρίες και κύριοι! Στην αριστερή γωνία, ο κοινωνιολόγος, ο δημοσιογράφος, ο πολιτικός οικονομολόγος και θεμελιωτής του Κομμουνισμού, ο ένας, ο μοναδικός, ο ανεπανάληπτος Γερμανός φιλόσοφος, Καρλ Χάϊνριχ Μαααααααρξ!
Γεννημένος στο Τριέρ της τότε Πρωσίας, από εβραϊκή προοδευτική οικογένεια (ραβίνων), με πατέρα δικηγόρο και αρχηγό του μετριοπαθούς συνταγματικού κόμματος της Τρίερ, αντιτασσόταν σε κάθε γαλλοφιλία και προτιμούσε τη φωτισμένη μοναρχία από τη στρατιωτική δικτατορία ή την απολυταρχία.
Ο Μαρξ χάραξε τον δικό του δρόμο στην εκπαίδευσή του, μη κάνοντας τα χατίρια του πατέρα του και κάπως έτσι έφτασε γύρω στο 1835 να αποτελεί ενεργό μέλος μια νεανικής ομάδας φιλοσόφων γνωστοί και ως Χεγκελιανοί (αξίζει να σημειωθεί πως ο Χέγκελ απεβίωσε το 1831).
Στην απέναντι μεριά έχουμε τον Ρώσο θεωρητικό του αναρχισμού, που με τα γραπτά του και το βίο του, λειτούργησε ως ΣΗΜΕΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ στην ιστορία του αναρχικού κινήματος, αποτελώντας μία από τις πλέον διάσημες επαναστατικές μορφές του 19ου αιώνα. Κυρίες και κύριοι ο Μιχαηηηηηήλ Μπακούνιν!
Επηρεάστηκε από την ”εγελιανή φιλοσοφία” και κυριότερα από την ιστορική διαλεκτική από την οποία συνήγαγε και τη θεωρία της αναρχικής πάλης.
Ασπαζόμενος τις απόψεις του Προυντόν, ο Μπακούνιν εναντιώθηκε στην ύπαρξη κάθε μορφής κράτους, ακόμα και του σοσιαλιστικού.
Κοινά τους σημεία:
Όπως προείπαμε ο Μαρξ ήταν γιος δικηγόρου με ραβίνικες ρίζες. Ο Μπακούνιν ήταν γιος στρατιωτικής οικογένειας. Και οι 2 απέρριψαν τα θέλω των γονιών τους και ασχολήθηκαν με την φιλοσοφία και διάφορα άλλα κινήματα της τότε εποχής.
Αξίζει να σημειωθεί πως με τις ριζοσπαστικές απόψεις του ενός (Μαρξ) και τις αναρχικές απόψεις του άλλου (Μπακούνιν) ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΟ ήταν στις χώρες τους ανεπιθύμητοι σε επίπεδο τέτοιο ώστε να έχει εκδοθεί εντολή σύλληψης.
Μάλιστα στη Ρωσία υποψιάζονταν πως ο Μπακούνιν
εκτελούσε χρέη κατασκόπου (ποτέ δεν επιβεβαιώθηκαν).
Ήταν και οι 2 συνιδρυτικά μέλη της Διεθνής Ένωσης των Εργαζομένων. Κάτι που για να είμαστε ειλικρινείς ήταν και αυτό που έδωσε την χαριστική βολή.
Οι διαφορές που δεν λύθηκαν ποτέ:
Ως ιδρυτικά μέλη της λοιπόν της Διεθνής Ένωσης Εργαζομένων, αφιερώνουν τόση ενέργεια ο ένας ενάντια του άλλου, όση και για τον κοινό εχθρό τους, (το κεφαλαιοκρατικό σύστημα) κάτι που θα έχει ως κατάληξη, την επιτυχή εκστρατεία του Marx, να αποβάλει τον Μπακούνιν από την οργάνωση.
Σύμφωνα με τον Μαρξ, ο Μπακούνιν ήταν ένα άτομο απαλλαγμένο θεωρητικής γνώσης και ήταν στο στοιχείο του ως ραδιούργος.
Ενώ ο Μπακούνιν θεωρούσε ότι το ένστικτο της ελευθερίας λείπει σε αυτόν (στον Μαρξ) και παραμένει από το κεφάλι μέχρι τα πόδια, ένας εξουσιαστής.
Παρόλο που και οι 2:
- Θεωρούσαν πως η κεφαλαιοκρατία στηρίζεται στην εκμετάλλευση των εργαζομένων από τους κεφαλαιοκράτες.
- Αφιερώθηκαν εξίσου στην πάλη για μια σοσιαλιστική κοινωνία όπου οι οικονομικές τάξεις θα καταργούνταν και όλα τα άτομα θα είχαν την ευκαιρία να αναπτύξουν όλες τις δημιουργικές ικανότητές τους.
- Έβλεπαν τον σοσιαλισμό ως εξάλειψη του καταμερισμού εργασίας, ειδικά μεταξύ της διανοητικής και χειρωνακτικής εργασίας, και μεταξύ των ανδρών και των γυναικών.
ΕΝ ΤΕΛΕΙ
Το βαθύτερο σημείο διαφωνίας τους εντοπίζεται
στις συγκρουόμενες αναλύσεις τους για το κράτος.
Συγκεκριμένα, ενώ ο Μαρξ ο προέβλεπε ένα μεταβατικό στάδιο μεταξύ της κεφαλαιοκρατίας και μια πλήρως ώριμης κομμουνιστικής κοινωνίας, που περιλάμβανε ένα κράτος υπό την μορφή της δικτατορίας του προλεταριάτου (δηλ ένα κράτος των εργαζομένων), ο Μπακούνιν απέρριψε σθεναρά την καθιέρωση οποιουδήποτε είδους κράτους, συμπεριλαμβανομένου ΚΑΙ ενός κράτους των εργαζομένων.
NO Κράτος… πώς το λένε!
Για τον Μπακούνιν, η μόνη συνεπής, επαναστατική επιλογή ήταν να κινηθεί αμέσως προς μια πλήρως ώριμη κομμουνιστική κοινωνία– που και οι δύο συντάκτες συμφωνούσαν- ότι θα διακρινόταν από την απουσία ενός κράτους.
Συνέπεια αυτής της διαφωνίας, ο Μαρξ υποστήριξε τις προσπάθειες από τους ανεξάρτητα οργανωμένους εργαζομένους να ακολουθηθούν τα συμφέροντα της τάξης τους, με τη πίεση για μεταρρυθμίσεις μέσα στο κράτος των αστών – πχ για μια μείωση των ωρών της εργάσιμης ημέρας – υποστηρίζοντας ότι τέτοιες νίκες θα προωθούσαν τη ταξική συνείδηση.
Στην αντίπερα όχθη, ο Μπακούνιν αμφισβήτησε αυτήν την πρόταση λόγω του ότι οποιαδήποτε πολιτική παρέμβαση θα αποτελούσε μια διαστροφή του επαναστατικού κινήματος και αντ’ αυτού υποστήριζε πλήρη αποχή από το αστικό πολιτικό σκηνικό.
Η κατάλληλη μορφή μιας επαναστατικής οργάνωσης ήταν επίσης ένα σημείο της διαφωνίας. Ο Μπακούνιν δημιούργησε ενθουσιωδώς μυστικές εταιρείες ως καταλύτες για μια επαναστατική άνοδο ενώ ο Μαρξ τις απέρριψε κατηγορηματικά.
Τέλος, διαφοροποιούνταν για το ποιος θα είναι ο ρόλος των αγροτών σε ένα επαναστατικό κίνημα. Ο Μπακούνιν υποστήριξε ότι μπορεί να διαδραματίσουν έναν κύριο ρόλο ενώ ο Μαρξ υπέδειξε το προλεταριάτο ως αποκλειστικό, κορυφαίο επαναστατικό υποκείμενο.
Επίλογος:
Η διαμάχη Μαρξ vs Μπακούνιν είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα, αποτυπωμένο στα χαρτιά της ιστορίας, που θα μας θυμίζει πως οι τραγελαφικότητες που ζούμε στις μέρες μας (να διαφωνούν αριστεροί με λίγο πιο αριστερούς, δεξιοί με λίγο πιο δεξιούς) υπήρχαν από πάντα και θα υπάρχουν για πάντα.
Αν έπρεπε στην εποχή που διανύουμε να δώσουμε σάρκα και οστά σε αυτή την κόντρα μεταξύ των δυο αυτών μεγάλων φιλοσόφων, νομίζω πως η σύγκριση τους ταιριάζει ταμάμ με την κόντρα του Νταλάρα και του Αείμνηστου Πανούση. Ο 1ος αριστερός στην θεωρία (όταν οδηγείς Hummer δεν μπορείς να δηλώνεις αριστερός) και ο 2ος αναρχικός στη πράξη.
Υ.Γ: Μην διανοηθεί κανένας να συγκρίνει τον Αναρχικό Μπακούνιν με τους αναρχικούς που σπάνε τις βιτρίνες των καταστημάτων. Μιλάμε ΕΝΤΕΛΩΣ για 2 ανόμοια πράματα…
Να περνάτε καλά και να προσέχετε… Keep Good!