Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου κάνει διάφορες αναφορές στους στίχους του που είναι πολύ πιθανό να μην έχεις προσέξει ή απλά να μη γνώριζες.
Διάλεξα δέκα από αυτές που μου έχουν κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση. Βάλε λοιπόν τα ηχεία σου δυνατά, απόλαυσε Θανάση και διάβασε παρακάτω:
1. San Michele aveva un gallo, η ταινία των αδερφών Ταβιάνι
Πρόκειται για μια εξαιρετική ταινία που βασίζεται σε νουβέλα του Τολστόι και έχουν σκηνοθετήσει οι αδερφοί Ταβιάνι.
Πλοκή: Ο Τζούλιο Μανιέρι, γόνος εύπορης οικογένειας, είναι αρχηγός μιας ομάδας αναρχικών που πραγματοποιεί μια εξέγερση, η οποία καταστέλλεται. Ο Μανιέρι συλλαμβάνεται και αφού γλιτώνει την εκτέλεση, καταδικάζεται σε ισόβια φυλάκιση. Μετά από δέκα χρόνια μεταφέρεται σε μια άλλη φυλακή. Στο δρόμο, συναντάει μια ομάδα κομμουνιστών οι οποίοι προς έκπληξή του, δεν αναγνωρίζουν ούτε τον ίδιο, ούτε τον αγώνα του. Οι κομμουνιστές του εξηγούν τι συνέβη αυτά τα δέκα χρόνια που έλειπε, ότι τα ιδεώδη του είναι πλέον ξεπερασμένα και πώς τελικά ο κομμουνισμός είναι αυτός που θα οδηγήσει τους ανθρώπους στην ελευθερία.
Στην ουσία η ταινία διαπραγματεύεται αυτό το αιώνιο δίλημμα της ένοπλης επαναστατικής δράσης ή της μαρξιστικής παιδείας.
Ο Θανάσης λοιπόν γράφει το San Michele σε πρώτο πρόσωπο, κατά τη γνώμη μου, προσπαθώντας αρχικά να δώσει την ευκαιρία στον Μανιέρι να εκφράσει όλα αυτά που σκεφτόταν και δεν έκανε ποτέ και σε δεύτερη φάση αυτά που πιθανώς θα σκεφτόμασταν και οι ίδιοι στη θέση του.
“Δε μ’ αναγνωρίζετε γιατί έλειπα καιρό, τα δάκρυά μου δεν σας λένε κάτι. Λοιπόν, διηγηθείτε μου τι έγινε εδώ να βρω ξανά του νήματος την άκρη”.
2. Φορτίνο Σαμάνο: Ο Μεξικανός Επαναστάτης
Ο Φορτίνο Σαμάνο ήταν υπολοχαγός του Μεξικανού επαναστάτη Εμιλιάνο Ζαπάτα και έλαβε μέρος στην εξέγερση που πραγματοποιήθηκε το 1910. Εκτελέστηκε το 1917 από τον ομοσπονδιακό στρατό του προέδρου Porfirio Diaz .
Λίγο πριν την εκτέλεσή του ζήτησε ένα τσιγάρο και πόζαρε ακουμπισμένος σε ένα πέτρινο τοίχο, χαμογελώντας άφοβα στο φακό του βραζιλιάνου φωτογράφου Agustin Victor-Casasola.
Συνοπτικά, ο Ζαπάτα και οι σύντροφοι του ήθελαν να κατασχέσουν τη γη από τους τσιφλικάδες και να την αναδιανέμουν στους ιθαγενείς με το σύστημα κοινοκτημοσύνης (σχέδιο αγιάλα). Μπορεί η εξέγερση να κατεστάλη αλλά οι αγρότες απέκτησαν ταξική συνείδηση και ο Ζαπάτα έγινε θρύλος και παγκόσμιο σύμβολο αντίστασης των εξαθλιωμένων.
Σήμερα, οι Ζαπατίστας με τον Subcommadante Marcos (Commadante είναι ο λαός) προσπαθούν να συνεχίσουν το έργο του.
Ο Ζαπάτα έχει πει: “Καλύτερα να πεθάνω όρθιος, παρά να ζω γονατιστός”.
3. Ηλιόπετρα – Ένα μοναδικό ερωτικό ποίημα
Η Ηλιόπετρα είναι βασισμένη στο ποίημα του Μεξικανού Οκτάβιο Πας.
Ο Οκτάβιο Πας γεννήθηκε στην Πόλη του Μεξικού στις 31 Μαρτίου 1914, ενώ η Μεξικανική Επανάσταση βρισκόταν στο αποκορύφωμά της. Μετά τη δολοφονία του Εμιλιάνο Ζαπάτα η οικογένεια του Πας υποχρεώθηκε σε εξορία εξαιτίας της πρότερης υποστήριξής της στο ζαπατιστικό κίνημα. Μετανάστευσαν στις Η.Π.Α. για να εκτίσουν την εξορία τους.
Όσον αφορά την Ηλιόπετρα, πρόκειται για ένα μακροσκελές ποίημα που έχει χαρακτηριστεί ως το ωραιότερο ερωτικό της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας. Το ποίημα αποτελείται από 584 ενδεκασύλλαβους στίχους, όσες είναι και οι ημέρες που διαρκεί ένας ολοκληρωμένος κύκλος της Αφροδίτης. Αρχίζει και τελειώνει με τους ίδιους στίχους δίνοντας έμφαση στον κύκλο και την αιώνια κίνηση του στο χώρο.
“Αλλάζει ο κόσμος όταν φιλιούνται δυο. Μεταμορφώνεται, όλα αγιάζουν. Ο σκλάβος βγάζει στους ώμους του φτερά. Παύεις να είσαι ένας ακόμα ίσκιος”
4. Ραμόν, το ψευδώνυμο του Τσε Γκεβάρα
Ραμόν Μπενίτεζ ήταν το όνομα με το οποίο ο Τσε ταξίδεψε το 1966 στη Βολιβία προκειμένου να οργανώσει το εκεί αντάρτικο κίνημα.
Ο Ραμόν Μπενίτεζ ήταν ένας μεγαλύτερος ηλικιακά άνδρας, γύρω στα 55-60, με λίγα μαλλιά και χοντρά γυαλιά μυωπίας.
“Τα κοιτώ κι αναριγώ που μια μέρα είδα τον αντάρτη τον Ραμόν στ’ ουρανού την άκρη”.
Το ορχηστικό τελείωμα είναι από το γνωστό αντάρτικο “Ο Άρης κάνει πόλεμο”.
5. Άυπνη Πόλη – Βασισμένο σε ποίημα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα
Ο Λόρκα είναι ένας κορυφαίος Ισπανός ποιητής που καταδίκασε τον φασισμό και δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου από φασίστες.
Ο Λόρκα ήταν πάνω απ΄ όλα ελεύθερος άνθρωπος και αυτή ήταν και η πολιτική του αντίληψη. Όπως έχει πει: «Είμαι καθολικός, κομμουνιστής, αναρχικός, φιλελεύθερος και συγχρόνως συντηρητικός και μοναρχικός».
Η συνέχεια στην επόμενη σελίδα!
6. Rua Da Bella Vista – Αναφορά στον Πεσσόα
Ο Φερνάντο Πεσσόα είναι αυτός που έχει γράψει τον διάσημο Αναρχικό Τραπεζίτη. Έζησε τη ζωή του στα όρια της ανυπαρξίας, δημοσίευσε ελάχιστο μέρος του τεράστιου έργου του, με τουλάχιστον 72 διαφορετικά ψευδώνυμα.
Εγώ – απ’ ότι φαίνεται από τους στίχους και ο Θανάσης – θα σου προτείνω να διαβάσεις το “Βιβλίο της ανησυχίας” του Πεσσόα.
“και μένα, που ξαγρύπνησα, με πιάνει η ανησυχία, αν είναι οι αναμνήσεις μου ψεύτικες ή σωστές”
7. Σιμούν, η αμμοθύελλα
Η αμμοθύελλα είναι σύνηθες φαινόμενο στην Αραβία, την Αίγυπτο και άλλες αφρικανικές χώρες όπου μεγάλες εκτάσεις τους καλύπτονται με παχύ στρώμα άμμου.
Στην Αίγυπτο, οι αμμοθύελλες λέγονται «Χαμσίν», ενώ στην Παλαιστίνη, τη Συρία και τη Σαχάρα, λέγονται «Σιμούν».
8. H Μαρίκα, ο Δούσιας και ο Κωστής ήταν ρεμπέτες
Ο λόγος για τον Γιώργο Κατσαρό, τη Μαρίκα Παπαγκίκα και τον Κώστα Δούσια που μετανάστευσαν στις Η.Π.Α.
9. Διάφανος – Αναφορά στον ποιητή Σεσάρ Βαλιέχο
Ο περουβιανός Σεσάρ Βαλιέχο, έζησε μια σύντομη ζωή που με το λιγοστό έργο του επηρέασε βαθύτατα την παγκόσμια ποίηση. Εξάλλου, ήταν αυτός που πρώτος έγραψε σε αυτόματη γραφή (και ναι δεν ήταν ο Μπρετόν).
Τελικά, έφυγε φτωχός, άρρωστος και μόνος. Ο Θανάσης μελοποιεί το ‘Poema para ser leído y cantado’ – Ποίημα για να διαβαστεί ή να τραγουδιστεί -.
Στην πλώρη ακουμπισμένος, ένας διάφανος τα κόκκαλα μετράει, μένει άφωνος
τρώει την πέτρα σαν ψωμί, ο Καίσαρας Βαλιέχο, άλλο αδερφό δεν έχω…
10. Τελικά ποιος είναι ο Πεχλιβάνης;
Πεχλιβάνης σημαίνει άνθρωπος δυνατός, γενναίος. Ο Θανάσης έχει δηλώσει σε συνέντευξη του ότι το έγραψε όταν είδε τους γονείς του αποσβολωμένους να παρακολουθούν μια μεξικάνικη σειρά – αυτή είναι η Πακίτα Γκαλιέγο- .
Στο site “Κοιλάδα των Τεμπών” για τον Θανάση Παπακωνσταντίνου υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον γλωσσάρι όπου εξηγεί διάφορες λέξεις που χρησιμοποιεί σε στίχους ο Θανάσης και πιθανόν να μη γνωρίζεις. Μπορείς να το βρεις εδώ.
Εάν έχεις παρατηρήσει άλλες αναφορές σε στίχους του Θανάση που δεν γράφω στο άρθρο, μπορείς να τις γράψεις στα σχόλια!