“Στον τάφο του κλεισμένο, το Μεσολόγγι,
σκέλεθρο, γυμνό, ξεσαρκωμένο,
δεν παραδίδει τα άρματα, δεν γέρνει το κεφάλι…
Κρατεί για νεκροθάφτη του το Χρήστο τον Καψάλη.”
-Α. Βαλαωρίτης,”Το Μεσολόγγι”
Λίγα περί ιστορίας…
Το Μεσολόγγι βρίσκεται στο νομό Αιτωλοκαρνανίας, δηλαδή στην Κεντρική Ελλάδα. Από το 1804-1820 βρισκόταν υπό την εξουσία του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Συμμετείχε στην Επανάσταση από το Μάιο του 1821 και υπέστη 2 πολιορκίες.
Αρχικά το 1822 το Μεσολόγγι πολιορκήθηκε από τον Ομέρ Βρυώνη και τον Κιουταχή. Αν και τα ελληνικά στρατεύματα βρίσκονταν σε δύσκολη κατάσταση, ο ανεφοδιασμός σε συνδυασμό με την αιφνιδιαστική ήττα των Τούρκων τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, οδήγησαν τον Κιουταχή στην κατάλυση της πολιορκίας.
“Η Ελλάς ευγνωμονούσα” ,Θεόδωρος Βρυζάκης, 1858
Έπειτα για ένα μεγάλο διάστημα οι τουρκικές επιθέσεις είχαν αραιώσει. Οι Τούρκοι επιτίθονταν στο Μεσολόγγι, αλλά οι επιθέσεις δεν ήταν τόσο συχνές και σοβαρές.
Η δεύτερη πολιορκία ξεκίνησε στις 15 Απριλίου του 1825 και τελείωσε με την Έξοδο των Μεσολογγιτών στις 11 Απριλίου του 1826. Στη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου ο στρατός του Κιουταχή ενισχύθηκε με τον αιγυπτιακό στρατό του Ιμπραήμ.
“Η αυτοθυσία”, Emile de Lansac, 1828
Έτσι μετά από 1 χρόνο σθεναρής αντίστασης και χωρίς κάποια σημαντική βοήθεια από την υπόλοιπη Ελλάδα, αποφασίστηκε η Έξοδος. Η Έξοδος αποφασίστηκε να γίνει τη νύχτα της 10ης προς 11ης Απριλίου, ξημερώνοντας Κυριακή των Βαϊων.
Το σχέδιο, ωστόσο, μαθεύτηκε στους Τούρκους, οι οποίοι κατέσφαξαν όλους τους μαχητές, ενώ μία άλλη μερίδα Τουρκοαιγυπτίων είχε εισβάλλει στην πόλη από κάποιο άλλο σημείο. Εκεί είχαν απομείνει οι τραυματίες, οι γέροντες και τα γυναικόπαιδα, τους οποίους σφάγιασαν ή κράτησαν ως ομήρους και αργότερα πούλησαν ως δούλους.
Ο δημογέροντας Χρήστος Καψάλης έβαλε φωτιά στην μπαρουταποθήκη του σπιτιού του ανατινάζοντας όλα τα γυναικόπαιδα, τους γέροντες και τους τραυματίες που είχαν συγκεντρωθεί στο σπίτι του, επειδή οι εισβολείς το είχαν περικυκλώσει.
Επίσης ο μητροπολίτης Ιωσήφ Ρωγώνης ανατίναξε τον ανεμόμυλο ως τελευταία πράξη αντίστασης, όταν κυκλώθηκε επίσης από τους εχθρούς.
Η ανατίναξη του Χρήστου Καψάλη.
Η πτώση του Μεσολογγίου έφερε σημαντικές συνέπειες και έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην αναζοπύρωση του Φιλελληνικού κινήματος στο εξωτερικό και στην λύση του ελληνικού ζητήματος.
Η συγκεκριμένη μάχη θεωρείται μία από τις σημαντικότερες της Παγκόσμιας Ιστορίας και έπειτα από αυτήν η πόλη του Μεσολογγίου ονομαστηκε Ιερά Πόλη, ανάμεσα σε άλλες 2 Ιερές Πόλεις στον κόσμο.
Το Μεσολόγγι σήμερα
Την αναπαράσταση όλων αυτών των συγκλονιστικών τελευταίων στιγμών πριν την πτώση της πόλης, μπορεί κανείς να δει στο Μεσολόγγι, αν αποφασίσει να το επισκεφτεί το σαββατοκύριακο των Βαϊων.
Το βράδυ του Σαββάτου τελείται μία κατανυκτική πομπή, η οποία ξεκινάει από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα και καταλήγει στον Κήπο των Ηρώων.
Πιο συγκεκριμένα το βράδυ του Σαββάτου του Λαζάρου, διάφοροι σύλλογοι και φιλαρμονικές από διάφορα μέρη της χώρας συγκεντρώνονται στο Μεσολόγγι και τελούν μία κατανυκτική πομπή. Οι συμμετέχοντες είναι ντυμένοι με διάφορες παραδοσιακές στολές, οι μελωδίες των φιλαρμονικών είναι πένθιμες και ο βηματισμός των συμμετεχόντων είναι βαρύς και αργός.
Όντας πρώτη φορά θεατής μπορώ να πω ότι αυτό που μου προξένησε το μεγαλύτερο δέος ήταν κάποιοι συμμετέχοντες στην πομπή, οι οποίοι ένιωθαν τόσο έντονα την ιστορία που παρέλασαν βουρκωμένοι.
Η πομπή λοιπόν καταλήγει στον Κήπο των Ηρώων. Ο Κήπος των Ηρώων ήταν αρχικά το νεκροταφείο, όπου ειχα θαφτεί οι πεσόντες. Ύστερα από την επίσκεψη της βασίλισσας Αμαλίας στη θέση του νεκροταφείου δημιουργήθηκε ένας Κήπος-μνημείο για όλους όσους έπεσαν στην Έξοδο. Εκεί βρίσκονται ανδριάντες σπουδαίων αγωνιστών, ποιητών και Φιλελλήνων, όπως του Λόρδου Βύρωνα και του Σολωμού.
Στον Κήπο των Ηρώων λοιπόν καταλήγει η βραδινή πομπή του Σαββάτου. Εκεί αρχικά κάποια παιδιά έπαιξαν ένα μικρό θεατρικό, όπου απήγγειλαν μέρος των “Ελεύθερων Πολιορκημένων” του Διονύσιου Σολωμού και της απόφασης για την Έξοδο.
Έπειτα ξεκίνησε η αναπαράσταση της ανατίναξης του Καψάλη, όπου υπήρχαν η χορωδία κι ένας γέροντας, ο οποίος αναπαριστά τον Χρήστο Καψάλη. Εκεί καθώς η χορωδία τραγουδάει πένθιμα τραγούδια, ο Καψάλης απαγγέλει στίχους από Το Μεσολόγγι του Βαλαωρίτη και ανάβει πυρ στα βαρέλια που έχουν τοποθετηθεί από κάτω του. Έτσι δημιουργείται η ατμόσφαιρα της μπαρουταποθήκης, όπου είχαν θυσιαστεί οι Μεσολογγίτες τη βραδιά της Εξόδου.
Την επόμενη ημέρα πραγματοποιείται ακόμη μία πομπή. Οι μελωδίες των φιλαρμονικών είναι συμβολικά λίγο πιο εύθυμες. Η Έξοδος έχει παρέλθει και οι πεσόντες βρίσκονται σε έναν μεταθανάτιο κόσμο, όπου έχουν γίνει ήρωες.
Κλείνοντας…
Το Μεσολόγγι αν και αποτελεί μία μικρή πόλη, είναι από μόνο του ένα ορόσημο του ελληνικού πολιτισμού. Ο Κήπος των Ηρώων, το πατρογονικά σπίτια του Παλαμά και του Τρικούπη καθώς και άλλα πολλά σημεία της πόλης μαρτυρούν τη πολλαπλή επιρροή της στην ελληνική ιστορία.
Μία ιστορία που δεν έχει ξεχαστεί και αυτό γίνεται αντιληπτό από τον τρόπο με τον οποίο γιορτάζεται η Έξοδος. Γιατί αν ποτέ τύχει να βρεθείτε στο Μεσολόγγι αυτή την περίοδο θα κατανοήσετε πλήρως τι σημαίνει σεβασμός και δέος για το παρελθόν και την ελληνική ιστορία!