«Ήταν στην Ισπανία που μάθαμε ότι κάποιος μπορεί να έχει δίκιο και να νικηθεί, ότι η δύναμη μπορεί να καταβάλλει το πνεύμα και ότι υπάρχουν φορές που το θάρρος δεν είναι η ανταμοιβή του». ~Albert Camus
Επιμέλεια: Νατάσα Ζώη & Φωτεινή Καρέτση
Δεν υπάρχει μεγαλύτερο κακό στην ανθρωπότητα από τον πόλεμο, πόσο μάλλον αν αυτός είναι και εμφύλιος. Ο πόλεμος φαλκιδεύει την ειρήνη, διαταράσσει τις κοινωνικές ισορροπίες και προκαλεί αμέτρητα θύματα, υλικές και ηθικές ζημιές.
Αποτελεί γεγονός που στιγματίζει την κοινωνία εκ των έσω και προκαλεί τριγμούς σε κάθε εθνικό οικοδόμημα, μιας και αδέρφια αλληλοσκοτώνονται, γονείς έρχονται αντιμέτωποι με τα παιδιά τους, φίλοι και συγγενείς επιστρατεύονται σε αντίπαλες παρατάξεις και οδηγούνται στην αιματοχυσία.
Η Ισπανία μπορεί να μην είχε καμία ανάμειξη στον Μεγάλο Πόλεμο, αλλά δεν κατάφερε να ξεφύγει από το εμπόλεμο κλίμα. Ύστερα από στρατιωτικό πραξικόπημα ενάντια στη Δεύτερη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία του Προέδρου Μανουέλ Αθάνια, ο Φρανθίσκο Φράνκο Μπααμόντε ανέλαβε την εξουσία, με συνέπεια τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, ο οποίος διήρκεσε από τις 17 Ιουλίου 1936 μέχρι την 1 Απριλίου 1939.
Η νίκη των Εθνικιστικών δυνάμεων του στρατηγού Φρανθίσκο Φράνκο σε συνδυασμό με τις φρικαλεότητες κατά τη διάρκεια του πολέμου ενέπνευσαν καλλιτέχνες να αποτυπώσουν στην τέχνη τους όλα τα συναισθήματα που τους διέγειρε η απέχθεια για τον πόλεμο.
Ισπανικός Εμφύλιος και Τέχνη
Η θεματική του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου επηρέασε έντονα την Έβδομη Τέχνη.
Ωστόσο, ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος, εκτός από τους κινηματογραφιστές, αιχμαλώτισε το ενδιαφέρον τόσο των συγγραφέων και των ποιητών, όσο και ζωγράφων και γλυπτών.
Βασικό όπλο υπέρ της αντίδρασης στην ασφυκτική πραγματικότητα του πολέμου δεν αποτελεί μόνο ο έντυπος λόγος, αλλά και ο οπτικός, δηλαδή, η εικόνα. Η δυνατότητα, βέβαια, που παρέχει η τέχνη στη δυναμική έκφραση μιας αντιπολεμικής στάσης δεν άφησε ανεπηρέαστους καλλιτέχνες που βίωσαν τα δεινά του πολέμου και μέσα από τις εικαστικές τους προσεγγίσεις θέλησαν να τρομάξουν, να σοκάρουν, ταράζοντας τα λιμνάζοντα νερά της ρουτίνας και της αδιαφορίας του θεατή.
Η μελέτη των έργων τους συμβάλλει, τόσο στην καλύτερη κατανόηση του χαρακτήρα του πολέμου, όσο και των πολλαπλών επιπέδων έκφρασης του αντιπολεμικού μηνύματος.
Γκουέρνικα
Πάμπλο Πικάσο
Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου Γερμανοί καθώς και Ιταλοί βομβάρδισαν πολλές πόλεις και χωριά. Ανάμεσα τους και τη βασκική πόλη Γκερνίκα (Guernica/Gernika) –Γκουέρνικα είναι η λατινική απόδοση στα ελληνικά-, την οποία ισοπέδωσαν σκοτώνοντας μόνο αμάχους.
Ο Πάμπλο Πικάσο, συγκλ
Περιγράφει την απανθρωπιά, τη βιαιότητα και την απόγνωση του πολέμου. Ήταν παραγγελία της δημοκρατικής κυβέρνησης της Ισπανίας για τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1937. Ο Πικάσο εμπνεύστηκε το έργο στις 26 Απριλίου της ίδιας χρονιάς, όταν Γερμανοί πιλότοι της αεροπορίας των εθνικιστών βομβάρδισαν την κωμόπολη Γκερνίκα της Χώρας των Βάσκων. Στο βομβαρδισμό εκείνο σκοτώθηκαν 1.650 άνθρωποι και ισοπεδώθηκε το 70% της πόλης.
Γκερνίκα, Πάμπλο Πικάσο
Ο Πικάσο απέφυγε να ζωγραφίσει αεροπλάνα, βόμβες ή ερείπια. Οι κυρίαρχες μορφές του έργου είναι ένας ταύρος και ένα πληγωμένο άλογο με διαμελισμένα κορμιά και τέσσερις γυναίκες που ουρλιάζουν κρατώντας νεκρά μωρά.
Αρχικά ο Πικάσο πειραματίστηκε με χρώμα, αλλά τελικά κατέληξε στο άσπρο-μαύρο και αποχρώσεις του γκρι, καθώς θεώρησε ότι έτσι δίνει μεγαλύτερη ένταση στο θέμα.
Guernica, Rene Iche
Εκτός, όμως, από τον διάσημο πίνακα, η καταστροφή της Γκερνίκα ενέπνευσε και άλλους καλλιτέχνες να εκφράσουν τον αποτροπιασμό τους για αυτό το φριχτό γεγονός μέσα από την τέχνη τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γλυπτό Guernica, που δημιουργήθηκε από το Γάλλο γλύπτη René Iché το 1937.
Το έργο αυτό δημιουργήθηκε αμέσως μετά το βομβαρδισμό της Γκερνίκα τις 26 Απριλίου του 1937. Ο Iché, σοκαρισμένος από την σφαγή των πολιτών, δούλεψε ολημερίς πάνω σε αυτό το άγαλμα, έχοντας σαν μοντέλο την εξάχρονη κόρη του Hélène. Η ωμότητα του έργου και η βία από την οποία ήταν εμπνευσμένο απέτρεψαν τη δημόσια έκθεση του έργου μέχρι το 1997, κατά τη διάρκεια μιας επετειακής έκθεσης για τα γενέθλια του γλύπτη.
Ζουάν Μιρό
Ένας άλλος καλλιτέχνης που δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστος από τις καταστροφές του Εμφυλίου ήταν ο Ζουάν Μιρό (Joan Miró). Όντας Καταλανός βίωσε έντονα την περίοδο αυτή. Το 1936 σε μία συνέντευξή του μίλησε για την ανάγκη «να επαναστατήσουν όλες οι κοινωνίες…αν ο σκοπός είναι να επιβάλλουν τις απαιτήσεις τους». 
«Η λέξη Ελευθερία έχει νόημα για μένα και θα την υπερασπιστώ με κάθε κόστος». Αυτό το αίσθημα της ατομικής ελευθερίας είναι ένα χαρακτηριστικό που γενικά παρατηρούμε στους πίνακες και τα γλυπτά του. Η λεγόμενη «Γκερνίκα» του Μιρό είναι ο παρακάτω πίνακας με τίτλο «Still-Life with Old Shoe», «Νεκρή Φύση με Παλιό Παπούτσι».
Οικογενειάρχης πλέον και εξόριστος στο Παρίσι αισθάνεται την ελευθερία του να περιορίζεται. Όταν επέστρεψε στην πόλη το 1934 δήλωσε «Είχα ένα ασυνείδητο αίσθημα σχετικά με την επικείμενη καταστροφή»… «Όπως πριν βρέξει που αισθάνεσαι βάρος στο κεφάλι, πόνο στα κόκκαλα και μία ασφυκτική υγρασία». Από την αρχή αυτού του χρόνου, ο Μιρό δεν μπορούσε να ζωγραφίσει κάτι άλλο, πέραν από τερατώδεις ανθρώπινες μορφές.
«Νεκρή φύση με παλιό παπούτσι» (1937)- Ζουάν Μιρό, MoMA, Νέα Υόρκη
The reaper (ή El campesino catalán en rebeldía)
Ο επαναστατημένος Καταλανός χωρικός ήταν μία μεγάλη τοιχογραφία του Ζουάν Μιρό που δημιουργήθηκε το 1937 στο Παρίσι. Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα έργα του, ύψους 5.5 μέτρων.
Το έργο αυτό απεικονίζει έναν Καταλανό χωρικό που φοράει τη barretina του (είδος καπέλου-σύμβολο της καταλανικής ταυτότητας της εποχής) και κρατά στο ένα χέρι ένα δρεπάνι.
Αν και το δρεπάνι θεωρείται συχνά σύμβολο των Κομμουνιστών, σύμφωνα με τον Μιρό, εδώ αντικατοπτρίζει ένα παραδοσιακό εργαλείο των χωρικών. Με το άλλο χέρι, σχηματίζει τον δημοκρατικό χαιρετισμό της γροθιάς και στο πρόσωπό του είναι έκδηλη η κραυγή της απελπισίας.
Όπως τονίζει ο γιος του Μιρό, στο πρόσωπο του θεριστή απεικονίζεται ο πόνος και ο φόβος των Καταλανών για την πορεία της εθνικής τους ταυτότητας, της γλώσσας τους και της κουλτούρας τους σε περίπτωση νίκης των Εθνικιστών.
Δυστυχώς, το έργο αγνοείται από το 1938 και μόνο ορισμένες ασπρόμαυρες φωτογραφίες έχουν διασωθεί από αυτό. Υποστηρίζεται ότι η τοιχογραφία αυτή ήταν κυρίως μαύρη (στα μάτια, στα δόντια, στα αυτιά και στο αριστερό χέρι), λευκή (στο μέτωπο, στη μύτη και το λαιμό), κόκκινη (στο δεξιό χέρι, στο κεφάλι και σε κάποια σημεία ακόμη του προσώπου) και η υπόλοιπη τοιχογραφία περιείχε επίσης, αποχρώσεις του πράσινου, του κίτρινου και του μπλε.
Σαλβαδόρ Νταλί
Συνεχίζοντας, δεν θα μπορούσε να λείπει από αυτό το άρθρο ο Σαλβαδόρ Νταλί (Salvador Felip Jacint Dalí). Από τους σημαντικότερους Ισπανούς ζωγράφους. Συνδέθηκε με το καλλιτεχνικό κίνημα του
Ο Νταλί συμμετέχει στην πρώτη μεγάλη υπερρεαλιστική έκθεση στην Αμερική, το 1932, όπου και αποσπά διθυραμβικές κριτικές. O Αντρέ Μπρετόν όμως, λόγω των πολιτικών θέσεων του, τον διαγράφει από το υπερρεαλιστικό κίνημα, κυρίως σε ότι αφορά την υποστήριξη που φαίνεται να παρέχει στον Φράνκο της Ισπανίας.
Το «Πρόσωπο του Πολέμου»
Το «Πρόσωπο του Πολέμου» (1940)- Σαλβαδόρ Νταλί
Το «Πρόσωπο του Πολέμου» (1940) είναι ο πίνακας που δημιούργησε ο Ισπανός ζωγράφος επηρεασμένος από τη φρίκη του Εμφυλίου Πολέμου και τον επερχόμενο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο πίνακας απεικονίζει μια εξωπραγματική γιγαντιαία μορφή του πολέμου που αιωρείται μέσα σε ένα άγονο τοπίο της ερήμου. Στο άνυδρο αυτό περιβάλλον, το αποσκελετωμένο ανθρώπινο πρόσωπο μαραίνεται περικυκλωμένο από ερπετά. Πρόκειται για μια τρομαχτική εικόνα του κεφαλιού μιας μέδουσας σε αποσύνθεση, με τα φιδίσια μαλλιά της να της επιτίθενται και από τις δυο πλευρές.
Στην κοιλότητα των ματιών και του στόματος εμφανίζονται άλλα κρανία, τα όποια με τη σειρά τους έχουν νεκροκεφαλές στη θέση των ματιών και του στόματος, γεγονός επαναλαμβανόμενο.
Απαλή κατασκευή με βρασμένα φασόλια
«Soft Construction with Boiled Beans (Premonition of Civil War) »- Salvador Dali, 1936
Ένας άλλος πίνακας του Νταλί με σαφείς επιρροές από τον Ισπανικό Εμφύλιο στην ελληνική απόδοση έχει τίτλο «Απαλή κατασκευή με βρασμένα φασόλια». Τον συγκεκριμένο πίνακα τον δημιούργησε έξι μήνες πριν την αρχή του πολέμου, καθώς όπως αναφέρει ήξερε σχετικά με τον επερχόμενο πόλεμο. Εξού και η μετονομασία του πίνακα μετά το τέλος του πολέμου σε «Προμήνυμα Εμφυλίου Πολέμου».
Στον συγκεκριμένο πίνακα απεικονίζεται ένα ενιαίο σώμα να αυτοδιαμελίζεται. Το σώμα αυτό αποτελεί μια παρομοίωση της Ισπανίας, πατρίδας του Νταλί. Το γεωμετρικό «τέρας» που απεικονίζεται παρομοιάζει τα επερχόμενα δεινά του εμφυλίου και μεταδίδει στον θεατή το αίσθημα της φρίκης.
Espana (1938)
Ακόμη ένας πίνακας του Νταλί εμπνευσμένος από τη φρίκη του Εμφυλίου Πολέμου, είναι ο πίνακας Espana του 1938. Φανερά επηρεασμένος από το έργο του Ντα Βίντσι, ο Νταλί απεικονίζει την Ισπανία σαν μια γυναικεία φιγούρα, που στηρίζεται πάνω σε ένα κομοδίνο.
Οι μαχόμενοι πολεμιστές στο βάθος -που αντικαθιστούν τις θηλές στο στήθος της γυναίκας- υποδηλώνουν την εμφύλια σύγκρουση (αδέλφια και συμπατριώτες σφάζονται στα «πόδια της μητέρας Πατρίδας»), ενώ το λιοντάρι που κουνάει τη γλώσσα είναι σύμβολο της αγριότητας του πολέμου. Το κόκκινο κρέας που προεξέχει από τα συρτάρια του κομοδίνου αντιπροσωπεύει το μακελειό του πολέμου.
Νίκος Καζαντζάκης
Ο μεγάλος αυτός δημιουργός εκτέλεσε χρέη πολεμικού ανταποκριτή κατά τη διάρκεια των εμφύλιων συγκρούσεων στην Ισπανία ως απεσταλμένος της εφημερίδας «Καθημερινή». Τα άρθρα-ανταποκρίσεις του από το στρατόπεδο του Φράνκο δημοσιεύονταν καθημερινά από τις 24 Νοεμβρίου 1936 ως τις 17 Ιανουαρίου 1937 στην εφημερίδα, ενώ εντοπίζονται και στο ταξιδιωτικό του βιβλίο «Ταξιδεύοντας στην Ισπανία» υπό την ενότητα Viva la muerte!.
Η συγκεκριμένη αποστολή συνιστούσε μία ανταπόκριση-πρόκληση για τον Καζαντζάκη, διότι ήταν γνωστές οι επαναστατικές του απόψεις και το φιλορωσικό του πνεύμα ήδη από την προηγούμενη δεκαετία. Μέσα από την ανάδειξη του πολέμου από την οπτική του στρατοπέδου του Φράνκο, το έργο του αυτό αποτέλεσε –λανθασμένα- αφορμή για ξεσηκωμό και αυθαίρετους χαρακτηρισμούς εις βάρος του Καζαντζάκη ως «εθνικιστή», «φιλοφρανκικό» κτλ.
Ωστόσο, πολλοί παράγοντες επηρέασαν τη στάση του δημιουργού εκείνη την εποχή, όπως για παράδειγμα το γενικότερο κλίμα στις τάξεις των διανοούμενων υπέρ της «Νέας Ισπανίας» του Φράνκο, οι ευμετάβλητες –στο πέρασμα των χρόνων- πολιτικές απόψεις του ίδιου του δημιουργού αλλά και η παρουσία του Φράνκο (ως ο «Υπεράνθρωπος» που διατείνονταν ο Νίτσε).
Τραγούδια και ποίηση
Ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος έδωσε, επίσης, το έναυσμα να δημιουργηθούν και γνωστά αντιπολεμικά τραγούδια και ποιήματα. Πρόκειται για παραδοσιακά τραγούδια που έφερναν οι στρατιώτες από τα μέρη τους και σταδιακά υιοθετήθηκε η συνήθεια να τα τραγουδούν κατά τη διάρκεια του βαδίσματος των ταγμάτων ή όταν συγκεντρώνονταν γύρω από τη φωτιά τα βράδια.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα τραγούδια του τάγματος του Λίνκολν, ένα άλμπουμ που δημοσιεύτηκε το 1944 και περιείχε παραδοσιακά τραγούδια εκτελεσμένα από τρία πρώην μέλη του παραδοσιακού συγκροτήματος Almanac Singers, τους Baldwin ‘Butch’ Hawes, Bess Lomax Hawes και Pete Seeger,μαζί με τον Tom Glazer (Viva La Quince Brigada, Jarama Valley, Cookhouse: The Young Man From Alcala κ.ά.).
Άλλα γνωστά τραγούδια που προέρχονται από την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου είναι τα εξής:
Τραγούδια από το στρατόπεδο των Δημοκρατικών:
- ¡Ay Carmela!
- Eusko Gudariak (Βάσκοι Στρατιώτες) – ύμνος του Αυτόνομου Βασκικού Στρατού
- Los cuatro generales, βασισμένο στο Los cuatro muleros του Federico García Lorca
- El Himno de Riego
- A Las Barricadas – ύμνος Ισπανών αναρχικών
- Si me quieres escribir
- The Internationale – Socialist anthem
- Spaniens Himmel
Από το στρατόπεδο του Φράνκο:
- Oriamendi
- Cara al Sol
- Cancion del Legionario
Επιπλέον, το σύντομο ποίημα Las dos Espanas, του Ισπανού ποιητή Antonio Machado, συχνά χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει την πολιτική διάσπαση των Ισπανών σε δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα, κάτι που οδήγησε εν τέλει στον Εμφύλιο Πόλεμο.
Ο Machado μάλιστα, αποτέλεσμα ο ίδιος παράδειγμα αυτού του διαχωρισμού, μιας και ο ίδιος έγραψε ποίημα προς τιμήν του επαναστάτη Enrique Lister, ενώ ο αδερφός του Manuel είχε ταχθεί με το πλευρό του Φρανθίσκο Φράνκο.
Λογοτεχνία
Μέχρι το θάνατο του Φράνκο το 1975, τα μόνα γραπτά δοκίμια αναφορικά με τον Εμφύλιο προέρχονταν απο ξένους ιστορικούς, κυρίως Βρετανούς και Αμερικανούς. Έκτοτε, οι Ισπανοί ιστορικοί άρχισαν να ξαναγράφουν την ιστορία του έθνους τους που δίχασε για δεκαετίες το Ισπανικό έθνος.
We see the path which we can never tread again. Traveller there is no road, only the wakes on the sea.
Antonio Machado
Φυσικά, υπάρχει διαθέσιμο ένα μεγάλο πλήθος λογοτεχνικών έργων εμπνευσμένων από τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο. Μεταξύ αυτών εντοπίζονται:
Πεθαίνοντας στην Καταλονία –Τζορτζ Όργουελ
Ωστόσο, εντάσσεται στην Πολιτοφυλακή και ξεκινά να βιώνει εκ των έσω τα γεγονότα που καθόρισαν τον πόλεμο. Η ορμή της εξέγερσης, τα αντίπαλα στρατόπεδα και οι πολιτικές κινήσεις που καθόρισαν την έκβαση του πολέμου είναι μόνο μερικά από τα θέματα που πραγματεύεται ο Όργουελ στο βιβλίο του. Κινητήρια δύναμη της αφήγησης είναι η δραματική προσπάθεια του ανθρώπου να κερδίσει μία νέα ζωή.
Υπήρχαν φυσικά, πολλά απ’ αυτά, που δεν τα καταλάβαινα. Ακόμα και πολλά, που μπορείς να πεις, πως δε μου άρεσαν καν. Αλλά σίγουρα, ήταν πράγματα, για τα οποία, δεν μπορούσες, παρά να αναγνωρίσεις πως άξιζε κάποιος να παλέψει γι’ αυτά! ~απόσπασμα από το βιβλίο
Για ποιον χτυπά η καμπάνα – Έρνεστ Χέμινγουεϊ (1940)
Εκεί γνωρίζει μία ομάδα ανταρτών και όλοι μαζί καταστρώνουν σχέδια για την ανατίναξη μιας γέφυρας.
Παράλληλα με τον πόλεμο, αναπτύσσεται ένα ερωτικό ειδύλλιο μεταξύ του Τζόρνταν και μίας νεαρής αντάρτισσας. Παρόλο που το σχέδιο που κατέστρωσαν πετυχαίνει, τελικά ο πόλεμος χάνεται και ο Τζόρνταν, προκείμενου να σωθούν οι υπόλοιποι από τους φασίστες, αυτοθυσιάζεται.
Επομένως, το βιβλίο αυτό προβάλλει έντονα την αίσθηση του καθήκοντος απέναντι στη δημοκρατία και την επιτακτική ανάγκη να πολεμήσουμε όλοι κατά του φασισμού για την υπεράσπισή της. Ακόμη, κανείς δεν πρέπει να παρακολουθεί αμέτοχος τις εξελίξεις και όλοι είμαστε υποχρεωμένοι να αναλάβουμε δράση για την υπεράσπιση της δημοκρατίας και της ζωής.
Ο Γυρισμός – Victoria Hislop
Ένα κοινωνικό-ρομαντικό μυθιστόρημα που εξελίσσεται σε δύο εποχές. Όταν το 2001 η Σόνια και η φίλη της η Μάγκι ταξιδεύουν στη Γρανάδα για μαθήματα χορού, γνωρίζουν έναν ηλικιωμένο κύριο, τον Μιγκέλ, ιδιοκτήτη ενός μικρού καφέ, που άνηκε στην οικο
Μέσα από την αναδρομή στο παρελθόν, ο Μιγκέλ αφηγείται την ιστορία της οικογένειας Ραμίρεζ και την πορεία των μελών της με την έλευση των δυνάμεων του Φράνκο, ενώ, παράλληλα, παρουσιάζεται το ανεκπλήρωτο ειδύλλιο της κόρης των Ραμίρεζ, Μερσέντες με έναν χιτάνο κιθαρίστα, τον Χαβιέ, μέσα από τον δυναμικό χορό του φλαμένκο.
Στο τέλος, αποκαλύπτεται ότι η Μερσέντες είναι η μητέρα της Σόνια και ο Μιγκέλ ο χιτάνο κιθαρίστας και η νεαρή αποφασίζει να εγκατασταθεί μόνιμα στην Ισπανία και να αναλάβει το καφενείο της οικογένειάς της.
Άλλα βιβλία σχετικά με τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο που αξίζει να διαβάσετε:
- The Living and the Dead του Patrick White (1941)
- The Blind Assassin της Margaret Atwood (2000)
- The complete Short Stories of Ernest Hemingway (1987)
Νίκος Εγγονόπουλος
Στις 19 Αυγούστου 1936 δολοφονείται στη Γρανάδα από τις δυνάμεις του Φράνκο ο διάσημος ποιητής και συγγραφέας Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ο θάνατος του Λόρκα, που ήταν γνωστό ότι σχετιζόταν με τους δημοκρατικούς, προκάλεσε τρομερές αντιδράσεις στην κοινή γνώμη τόσο της Ισπανίας όσο και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών.
Το γεγονός ότι ποτέ δε βρέθηκε το σημείο ενταφιασμού του καθώς και οι συγκεχυμένες πληροφορίες που διαδίδονταν για το θάνατο του Λόρκα συντέλεσαν στην εκμετάλλευση και εμπορευματοποίηση του θανάτου του ποιητή.
Ο Εγγονόπουλος, απηυδισμένος από τη χρησιμοθηρική στάση των δημοσιογράφων της εποχής και το υποκριτικό τους ενδιαφέρον, συντάσσει το ποίημα Νέα περί του θανάτου του Ισπανού ποιητού Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα στις 19 Αυγούστου του 1936 μέσα στο χαντάκι του Καμίνο ντε λα Φουέντε.
Μέσα από το ποίημα αυτό, στηλιτεύει τη χρησιμοθηρία των δημοσιογράφων που επιχειρούν να κερδίσουν από το θάνατο του ποιητή και χλευάζει τις ανούσιες δημοσιεύσεις που έρχονται καθημερινά στο προσκήνιο.
Ο τίτλος του ποιήματος μιμείται τα clickbait πρωτοσέλιδα των εφημερίδων της εποχής που δεν έχουν να προσφέρουν καμία καινούρια πληροφορία στην πραγματικότητα. Ωστόσο, ούτε ο ποιητής έχει να προσθέσει κάτι καινούριο και το ποίημα εκφράζει την πικρία του για την καταδίωξη των ποιητών.
Άλλωστε, οι διανοούμενοι καλλιτέχνες πληρώνουν συχνά βαρύτατο κόστος σε τέτοιες περιόδους, μιας και η ελευθερία της σκέψης και οι νέοι ορίζοντες που ανοίγουν στους πολίτες εκλαμβάνονται εχθρικά από τους κατέχοντες την εξουσία.
ΝΕΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΙΣΠΑΝΟΥ ΠΟΙΗΤΟΥ
ΦΕΝΤΕΡΙΚΟ ΓΚΑΡΘΙΑ ΛΟΡΚΑ ΣΤΙΣ 19 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΤΟΥ 1936
ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΑΝΤΑΚΙ ΤΟΥ ΚΑΜΙΝΟ ΝΤΕ ΛΑ ΦΟΥΕΝΤΕ
Η Τέχνη κι η ποίηση δεν μας βοηθούν να ζήσουμε:
η τέχνη και η ποίησις μας βοηθούνε
να πεθάνουμε
περιφρόνησις απόλυτη
αρμόζει
σ’ όλους αυτούς τους θόρυβους
τις έρευνες
τα σχόλια επί σχολίων
που κάθε τόσο ξεφουρνίζουν
αργόσχολοι και ματαιόδοξοι γραφιάδες
γύρω από τις μυστηριώδικες κι αισχρές συνθήκες
της εκτελέσεως του κακορίζικου του Λόρκα
υπό των φασιστών
μα επί τέλους! πια ο καθείς γνωρίζει πως
από καιρό τώρα
—και προ παντός στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα—
είθισται
να δολοφονούν
τους ποιητάς
