‘Swing: ο ξεσηκωτικός χορός των μαύρων και των εβραίων που λάτρεψε η νεολαία και απαγόρευσαν οι Ναζί.’
Tο σουίνγκ είναι ένα είδος τζαζ μουσικής και πρωτοεμφανίστηκε μετά το 1920 στο Σικάγο, στις μεγάλες ορχήστρες νέγρων, οπότε και κατέστη αυτόνομο και αναγνωρίσιμο στυλ. Πιο συγκεκριμένα, στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης, οι αίθουσες άρχισαν να γεμίζουν από καλοντυμένους νέους, που κουνιόνταν ρυθμικά υπό τους ήχους των ορχηστρών Big Band.
Οι ”Βig Band” ορχήστρες αποτελούνταν από μαύρους και λευκούς μουσικούς που βρίσκονταν στην κορυφή της πίστας και έδιναν το ρυθμό. Αυτή η σύνθεση λευκών και νέγρων ήταν και η πρωτοτυπία του σουίνγκ, ενώ ο «βασιλιάς του σουίνγκ», Benny Goodman ήταν Εβραίος…
Ένας πολύ σπουδαίος συνθέτης του είδους και πιανίστας, που αναδείχτηκε την εποχή του σουίνγκ ήταν ο Duke Ellington, ενώ και οι σημαντικότερες τραγουδίστριες και τραγουδιστές της τζαζ πρωτοεμφανίστηκαν την ίδια εποχή: Ella Fitzgerald, Billie Holiday, Anita O’Day , Frank Sinatra, Jimmy Rushing κ.ά. Από τις πιο γνωστές φυσιογνωμίες, επίσης, ο κορυφαίος κιθαρίστας Django Reinhardt χάρη στον οποίο εξελίχτηκε η gypsy swing, ενώ χαρακτηριστική είναι και η παρουσία του μεγάλου χορευτή και σταρ του κινηματογράφου Fred Astair, ειδικά με την συνεργασία του με την Ginger Rogers στην ταινία ”Swing Time”.
Η ονομασία του προέρχεται από το αγγλικό ρήμα swing, που σημαίνει κουνιέμαι, αιωρούμαι, ακριβώς γιατί η μουσική ήταν εύθυμη και ρυθμική και γιατί συνδυαζόταν με τον αντίστοιχο χορό που απαιτούσε ευκινησία και έτσι το swing ταυτίστηκε με τον έντονο χορό και τις ρυθμικές φιγούρες ανάμεσα στα ζευγάρια. Χαρακτηριστικά του είναι οι εναλλαγές στις χορευτικές θέσεις, οι θεαματικές εναέριες κινήσεις, αλλά και ο συνεχής αυτοσχεδιασμός των χορευτών.
Αγόρια και κορίτσια πιασμένα χέρι χέρι επιδίδονται σε ξέφρενο χορό. Τα κορίτσια φορούν αέρινα φορέματα και χαμηλά παπούτσια για να είναι άνετα. Τα αγόρια φορούν τιράντες, ριγέ μπλουζάκια και γραβάτες. Το Savoy Ballroom ήταν το γνωστότερο κλαμπ σουίνγκ στη Νέα Υόρκη, όπου γεννήθηκαν οι πρώτες εναέριες φιγούρες και έγινε γνωστό το σουίνγκ στην υπόλοιπη Αμερική. Τα ζευγάρια πιάνονταν χέρι χέρι, διέσχιζαν όλη την πίστα, γλιστρούσαν, περιστρέφονταν και επιδίδονταν σε ένα τρελό ξεφάντωμα.
Lindy Hop: ο χορός στη swing μουσική
Με τον χορό τους οι νέοι αντιδρούσαν στη κοινωνική καταπίεση και στο συντηρητισμό της εποχής. Οι αίθουσες χορού λειτουργούσαν ως τόπος αποφόρτισης και διασκέδασης για τους νέους.
Η ατμόσφαιρα θα πρέπει να ήταν ιδιαίτερα ηλεκτρισμένη καθώς οι κορυφαίοι χορευτές συναντιόνταν και στροβιλίζονταν παίζοντας με το ρυθμό. Μαύροι και λευκοί χόρευαν μαζί αγνοώντας τους φυλετικούς διαχωρισμούς που αποτελούσαν καθεστώς την εποχή εκείνη στην Αμερική.
Εβδομαδιαίοι διαγωνισμοί είχαν σκοπό να προωθήσουν μία φιλική διαμάχη μεταξύ των χορευτικών ομάδων και οι χορευτές εμπνέονταν ώστε να δημιουργήσουν νέες, πιο εντυπωσιακές κινήσεις με σκοπό να αποσπάσουν το θαυμασμό του κοινού και να «κερδίσουν» τους κριτές. Εκεί βρίσκονται και οι ρίζες του Lindy Hop (ή Lindy), που είναι ο χορός στη swing μουσική.
Το όνομα του χορού αυτού είναι τελείως τυχαίο. Το 1927, ο Charles Lindbergh πραγματοποιούσε την πρώτη σόλο πτήση από τη Νέα Υόρκη στο Παρίσι και οι άνθρωποι ήταν συνεπαρμένοι από αυτό το”πήδημα”(hop) στην άλλη μεριά του Ατλαντικού. ‘Ολα τα μέσα μιλούσαν για το μεγάλο”χοπ” του Lindbergh (”Lindy hop”).
Ένας σπουδαίος χορευτής με το όνομα George ‘Shorty’ Snowden έδωσε στον ”τρελό” αυτό χορό το όνομα ”Lindy Hop”, παρομοιάζοντας το τρελό βηματισμό και τις γρήγορες φιγούρες του σουίνγκ, με το πήδημα του Lindbergh στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Και έτσι το όνομα παρέμεινε.
Swing, τρόπος αντίστασης στους Ναζί
Λίγο πριν ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, στη Γερμανία δημιουργήθηκαν εφηβικές συμμορίες με κοινό παράγοντα τη μουσική, που έγραφαν αντί-ναζιστικά μηνύματα στους τοίχους. Διοργάνωναν βραδιές jazz και swing μουσικής, την οποία οι Ναζί είχαν λογοκρίνει και την απέρριπταν, επειδή οι καλλιτέχνες ήταν μαύροι. Κάποιοι πιτσιρικάδες, όμως, αντιστάθηκαν, όσο και όπως μπορούσαν. Όταν έγινε υποχρεωτική η ένταξη στη νεολαία του Χίτλερ, το 1936, χιλιάδες νέοι κυρίως από την Κολωνία, προερχόμενοι από τις εργατικές τάξεις, δεν ήθελαν να συμμετάσχουν. Ο χαρακτήρας της παραστρατιωτικής οργάνωσης δεν ταίριαζε καθόλου με το σκεπτικό της ηλικίας τους, όταν το μόνο πράγμα που ήθελαν ήταν να ακούν την αγαπημένη τους μουσική, να φλερτάρουν και να ζουν αυθόρμητα. Ό,τι μισούσαν οι Ναζί δηλαδή.
Η Γκεστάπο τους αποκαλούσε «Πειρατές του Edelweiss». Ήταν αγόρια ηλικίας 12 έως 17 ετών, με αντιεξουσιαστική κουλτούρα, που τόλμησαν να πάνε κόντρα στην ναζιστική κυριαρχία, κάτι που δεν ήταν καθόλου εύκολο και ανώδυνο. Η τζαζ μουσική θεωρήθηκε «εκφυλισμένη», γιατί συχνά οι μαύροι και οι Εβραίοι μουσικοί προωθούσαν τον ελεύθερο έρωτα. Θέλοντας λοιπόν να «χτυπήσουν» αυτό το λανθασμένο σκεπτικό των Ναζί, οι «πειρατές» οργάνωναν μυστικά ταξίδια. Έκαναν ελεύθερο κάμπινγκ στα βουνά με τα κορίτσια τους και την αγαπημένη τους μουσική, απολαμβάνοντας μια ζωή μακριά από συναγερμούς και στρατικοποίηση….
Έτσι, στη ναζιστική Γερμανία οι χορευτές του σουίνγκ θεωρούνταν απροσάρμοστοι, καθώς δεν ταίριαζαν με τους υπόλοιπους συνομήλικους τους, που είχαν στρατευτεί στο κόμμα του Χίτλερ. Η επίσημη ναζιστική οργάνωση σε συνεργασία με τη Γκεστάπο, απαγόρευε στους Γερμανούς πολίτες να χορεύουν σουίνγκ, ”τη μουσική των μαύρων και των Εβραίων”. Έως το 1938, όμως, οι καλλιτέχνες της τζαζ συνέχιζαν να παίζουν τη μουσική τους στη χιτλερική Γερμανία, οι αίθουσες χορού ήταν κατάμεστες και ο χορός θεωρούνταν αναπόσπαστο κομμάτι για τη νεολαία.
Τα βράδια πήγαιναν στα πάρτι και χορεύοντας αντιδρούσαν στην ομοιομορφία που προωθούσε το καθεστώς. Οι χορευτές άφηναν μακριά μαλλιά, φορούσαν εκκεντρικά καπέλα και αρνούνταν να συμμετέχουν στη νεολαία του Χίτλερ. Η ελευθερία που προωθούσε η μουσική ήταν αρκετή για να γίνει αντιπαθητική στις τάξεις των ναζιστών. Η Γκεστάπο πραγματοποιούσε συχνά εφόδους στις αίθουσες χορού και διέλυε το πλήθος. Οι μαζικές διώξεις πολλών οπαδών και μουσικών αποδυνάμωσε το σουίνγκ, με αποτέλεσμα στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου να παρακμάσει.
Το 1993 γυρίστηκε η ταινία «Swing Kids», η οποία πραγματεύεται την αντίδραση των νέων που χόρευαν swing ενάντια στο Χιτλερικό καθεστώς που το απαγόρευε.
Το swing αναβιώνει
Η swing μουσική, ωστόσο, αναβιώνει τα τελευταία χρόνια σε όλο τον κόσμο με τη δημιουργία μεγάλων κοινοτήτων και ”τρελαμένων Lindy Hoppers”, ενώ κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στην Ελλάδα, με όλο και περισσότερους καλλιτέχνες να «προσηλυτίζονται» στο είδος. Η μουσική που κάνει το κοινό να λικνίζεται ασταμάτητα στους ρυθμούς της, με τη ρετρό αισθητική της, έρχεται, λοιπόν, για να επηρεάσει πολλούς Έλληνες καλλιτέχνες, που συνθέτουν τις δικές τους swing μουσικές ή ανασκευάζουν σε swing ρυθμούς αγαπημένα ρετρό ακούσματα.
Η ελευθερία, η χαρά και η έκπληξη του αυτοσχεδιασμού, ο αυθορμητισμός, η ζωηράδα στο ρυθμό, η αμεσότητα, η θεατρικότητα, η ζωντάνια, η ένταση, η παιδικότητα και το χρώμα είναι μερικές μόνο λέξεις που προσδιορίζουν το νόημα που έχει το swing στη ζωή των νέων Ελλήνων μουσικών που ηλεκτρίζουν την ατμόσφαιρα, ξετρελαίνοντας το κοινό παντού.
Αξίζει, λοιπόν, μια έστω ενδεικτική απόπειρα καταγραφής των πιο βασικών ελληνικών σχημάτων που ασχολούνται με το μουσικό αυτό ιδίωμα της jazz που ονομάζουμε swing:
*The Speakeasies Swing Band*
*Penny and the swingin’ cats*
*Gadjo Dilo*
*Crime Swing Investigation*
*JazzMatazz*
*The Swing Shoes*
*Diminuita*
