Ο Εδουάρδο Γκαλεάνο, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της Λατινικής Αμερικής και προσφάτως εκλιπών, έγραψε το εξής στο βιβλίο του “Οι μέρες αφηγούνται”, στο ημερολόγιο του Μαρτίου:
Ο Καρλ και η Γκούντρουν Λένκερσντορφ είχαν γεννηθεί και είχαν ζήσει στη Γερμανία. Το 1973 αυτοί οι διαπρεπείς καθηγητές έφτασαν στο Μεξικό για να γνωρίσουν τον κόσμο των Μάγια. Παρουσιάστηκαν σε μια κοινότητα της φυλής Τοχολαμπάλ, λέγοντας:
“Ήρθαμε για να μάθουμε”.
Οι Ινδιάνοι δεν είπαν λέξη. Μετά από λίγο κάποιος έδωσε την εξήγηση εκείνης της σιωπής:
“Είναι η πρώτη φορά που κάποιος μας λέει κάτι παρόμοιο.” Κι έμειναν εκεί να μάθουν, η Γκούντρουν και ο Καρλ, για πολλά πολλά χρόνια.
Από τη γλώσσα των Μάγια έμαθαν ότι δεν υπάρχει ιεραρχία ανάμεσα στο υποκείμενο και το αντικείμενο, διότι: εγώ πίνω το νερό που με πίνει, και βλέπω όλα όσα με βλέπουν. Έμαθαν να χαιρετούν λέγοντας:
“Εγώ είμαι ένας άλλος εσύ”.
“Εσύ είσαι ένας άλλος εγώ”.
Carlos Lenkersdorf (Lenkersdorf Schmidt, Karl Heinz Herman) (7/8/1926 Γερμανία- 23/11/2010 Μεξικό):
Ήταν θεολόγος, “γιατρός” της φιλοσοφίας και πρακτικός γλωσσολόγος. Στο Μεξικό πήγε για πρώτη φορά το 1957 και εγκαταστάθηκε εκεί μόνιμα από το 1973 μέχρι το θάνατό του, το 2010. Έζησε 20 χρόνια στη περιοχή Tojolabal (στην Τσιάπας). Από το 1994 εγκαταστάθηκε στην Πόλη του Μεξικού, όπου εργάστηκε ως ερευνητής στο Κέντρο Μελέτης των Μάγια στο UNAM (Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού). Η μόνιμη εγκατάστασή του εκεί οφείλεται στο γεγονός ότι του είχε απαγορευτεί η επιστροφή στην Τσιάπας, καθώς οι πράκτορες του κύκλου των παστόρων τον κατηγόρησαν ότι βοήθησε και ενίσχυσε τον EZLN* στην εξέγερση της 1ης Ιανουαρίου 1994. Παρόλα αυτά, ποτέ δεν έσπασε τους δεσμούς που τον συνέδεαν με την Tojolabal και τους κατοίκους της περιοχής.
Κατά τα πρώτα του χρόνια, ο Καρλ ασχολήθηκε με τη μελέτη της μουσικής. Σύντομα όμως, θεωρώντας πως απομονώνεται από τα κοινωνικά προβλήματα, την εγκατέλειψε και στράφηκε στη θεολογία. Το να μελετάει θεολογία στη Γερμανία δεν το θεωρούσε θέμα θρησκευτικό. Βασικοί τομείς των σπουδών του ήταν η φιλοσοφία, οι μελέτες της Λατινικής Αμερικής και της γλώσσας τους, ο πολιτισμός και η φιλοσοφία tojolabal.
Όταν το 1972, ο επίσκοπος Samuel Ruiz καλεί τον Καρλ να ταξιδέψει στην Τσιάπας και να συμμετάσχει στην οργάνωση της αυτόχθονης – τοπικής εκκλησίας, ο Καρλ εγκαταλείπει την ακαδημαϊκή του καριέρα στο Οχάιο και μαζί με τη σύζυγό του εγκαθίσταται στην Τσιάπας.
Τόσο ο ίδιος όσο και η γυναίκα του, Γκούντρουν, άρχισαν να εργάζονται στην Castalia, σχολείο για την ανάπτυξη της παιδείας και της κουλτούρας για τους ιθαγενείς της περιοχής Tojolabal. Το πρώτο πράγμα που πρότειναν οι Lenkersdorf ήταν να μάθουν τη γλώσσα Tojolabal. Θεωρούσαν ιδιαίτερα σημαντικό το να μιλούν τη γλώσσα των ανθρώπων που επρόκειτο να διδάξουν. Για περίπου τρεις εβδομάδες οι κάτοικοι της Tojolabal άρχισαν να τους μαθαίνουν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους, χωρίς βιβλία ή εκπαιδευμένους δασκάλους, καθώς τέτοιοι δεν υπήρχαν. Τα μαθήματα ήταν αποκλειστικά προφορικά.
Το αξιοπερίεργο στην ιστορία των Lenkersdorf, και το οποίο αναγνωρίστηκε από τους γηγενείς δασκάλους, είναι ότι εκείνοι ήταν οι πρώτοι οι οποίοι πήγαν στην Tojolabal για να μάθουν. Όλοι όσοι είχαν πλησιάσει έως τότε τη συγκεκριμένη περιοχή ήθελαν απλώς να διδάξουν, γεγονός το οποίο αποδεικνύει ότι η κοινότητα Tojolabal, καθώς και άλλοι αυτόχθονες πληθυσμοί δεν είχαν εκτιμηθεί από το δυτικό κόσμο, γι’ αυτό και η εκμάθηση της γλώσσας τους και του πολιτισμού τους θεωρείτο ανούσια.
Η εκμάθηση της γλώσσας tojolabal από τους Lenkersdorf, η εγκατάστασή τους για είκοσι χρόνια στην αντίστοιχη περιοχή και η επαφή τους με τους αυτόχθονες, τους επέτρεψαν να γνωρίσουν τον πολιτισμό, τον τρόπο ζωής, την καθημερινότητα και τις μορφές οργάνωσης των κατοίκων της περιοχής.
Επιπλέον, ο Καρλ και η Γκούντρουν έδειξαν στους δασκάλους της Tojolabal ότι η γλώσσα τους θα μπορούσε να μετατραπεί από προφορική σε γραπτή, γεγονός που θα την καθιστούσε πιο ανθεκτική στο πέρασμα των χρόνων. Το 1976 ο Καρλ άρχισε να συνθέτει ένα Tojolabal-ισπανικό λεξικό και αργότερα ένα Ισπανικό-Tojolabal λεξικό.
*EZLN: Ο Στρατός των Ζαπατίστα για την Εθνική Απελευθέρωση κατέλαβε την πρωτεύουσα της πολιτείας Τσιάπας του Μεξικού την 1η Ιανουαρίου 1994.