‘’Αξίζει, φίλε μου, να υπάρχεις για ένα όνειρο, κι ας είναι η φωτιά του να σε κάψει’’
– Ερνέστο Τσε Γκεβάρα
Τον Ιανουάριο του 1959, ο δικτάτορας της Κούβας Φουλχένσιο Μπατίστα ανετράπη από το μεγάλο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα που οργανώθηκε στην χώρα. Πρωτοστάτης της εξέγερσης αυτής, μεταξύ άλλων, ήταν ο Ερνέστο ”Τσε” Γκεβάρα.
Ο Ερνέστο Γκεβάρα γεννήθηκε στις 14 Μαΐου 1928 στην Αργεντινή. Προερχόμενος από ευκατάστατη οικογένεια με προοδευτικές ιδέες κατάφερε και σπούδασε ιατρική. Προσέφερε τις ιατρικές του γνώσεις βοηθώντας πολλά επαναστατικά κινήματα που αναδύονταν την εποχή εκείνη.
Πριν την αποφοίτηση του από την ιατρική σχολή, πάνω σε μια μηχανή, έκανε πολλά ταξίδια στην Λατινική Αμερική, όπως στη Χιλή, στο Περού και στον Παναμά. Στα ταξίδια του αυτά, ήρθε σε επαφή με τα λαϊκά στρώματα των χωρών αυτών και βίωσε τις κοινωνικές συνθήκες διαβίωσης τους.
Αυτές οι εμπειρίες ήταν και η αφετηρία ενασχόλησης του με κοινωνικοπολιτικά θέματα, καθώς και με τον μαρξισμό-λενινισμό, οπού ήταν και η ιδεολογία που ασπάστηκε.
Μετά την αποφοίτησή του, εγκαταστάθηκε στην Γουατεμάλα, όπου και επέδρασε καταλυτικά στην μετέπειτα δράση του. Στη Γουατεμάλα ξεκίνησε η επαναστατική του δράση.
Ο Γκεβάρα συμμετείχε ενεργά σε πολλά εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα της Λατινικής Αμερικής και γενικά του αποικιοκρατούμενου κόσμου. Σημαντικότερη, βέβαια, ήταν η συμμετοχή του στο κίνημα της 26ης Ιουλίου και στη Κουβανική επανάσταση ενάντια στο καθεστώς της δικτατορίας Μπατίστα, ως διοικητής των λαϊκών ενόπλων δυνάμεων και ως υπουργός της επαναστατικής κυβέρνησης του Φ.Κάστρο. Διακρiνόταν για τις στρατιωτικές του ικανότητες και συγκεκριμένα απέκτησε το αξίωμα του Κομαντάντε του Επαναστατικού Στρατού της Κούβας.
Υπό τις διαταγές του Τσε, πραγματοποιήθηκε η τελική επικράτηση των ανταρτών στα τέλη του 1958. Η νίκη της Σάντα Κλάρα αποτέλεσε την μεγαλύτερη στρατιωτική επιτυχία του Γκεβάρα, καθώς αποτέλεσε πρόδρομο για την κατάκτηση της Αβάνας, και εν τέλη την πτώση της δικτατορίας.
Ακόμη, ο Τσε συνέβαλε στην διαμόρφωση του νέου κουβανικού κράτους, καθώς και στον οικονομικό σχεδιασμό του αλλά και στην εκπαίδευση των λαϊκών ενόπλων δυνάμεων. Οι αλλαγές που εισήγαγε ο Γκεβάρα μαζί με τον συναγωνιστή του Φ.Κάστρο ήταν ριζικές και οικοδόμησαν την νέα κοινωνία, η οποία ήταν δημοκρατική και υπέρ των συμφερόντων των χαμηλών τάξεων.
Έπειτα, συνέχισε την επαναστατική του δράση, εξάγοντας τις ιδέες του και ταξιδεύοντας στο Κονγκό και στην Βολιβία. Εκεί συνέχισε τον αγώνα του ,την διάδοση των ιδεών του και την οργάνωση των ανερχόμενων κινημάτων.
Υπήρξε, όχι μόνο θεωρητικός, αλλά και εφαρμοστής της επανάστασης. Μελετώντας τα κείμενα του Β.Λενίν, προσπάθησε να υλοποιήσει την σοσιαλιστική θεωρία μετά την επανάσταση στην Κούβα. Θεμελιωτής του σύγχρονου ανταρτοπολέμου και πρωτεργάτης της χειραφέτησης των χωρών της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, αποτελεί μια φυσιογνωμία που συμβολίζει την επανάσταση και την αντίσταση έναντι σε κάθε μορφή καταπίεσης.
Η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ είχε στο στόχαστρο τον Γκεβάρα από την αρχή της επαναστατικής του δράσης, καθώς υπονόμευε τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Ο τελευταίος του σταθμός στην Βολιβία απέβη μοιραίος, καθώς εκεί, με την βοήθεια των ΗΠΑ, συνελήφθη, βασανίστηκε και τελικά δολοφονήθηκε στις 9 Οκτωβρίου το 1967.
Ο Γκεβάρα επηρεασμένος από τις αρχές του μαρξισμού-λενινισμού, εφάρμοσε τις πρακτικές του με πιο επαναστατική χροιά. Δεν αρκέστηκε μόνο στο να αναπτύξει την θεωρία της επανάστασης, αλλά αντίθετα επικεντρώθηκε στην υλοποίηση της. Μελετώντας το έργο του Β.Λένιν “Κράτος και επανάσταση” , επεξεργάστηκε το ταξικό περιεχόμενο του κράτους, δηλαδή ποια κοινωνική τάξη κατέχει την πολιτική και οικονομική εξουσία.
Στο αστικό κράτος, θεωρούσε, πως η δημοκρατία υποτάσσεται στο μονοπωλιακό κεφάλαιο και στον ιμπεριαλισμό. Ο ιμπεριαλισμός είναι το μέσο που τα ισχυρά κράτη υποτάσσουν και εξαρτούν τα λιγότερο αναπτυγμένα. Η επιβολή αυτή μπορεί να επιτευχθεί είτε μέσω αποικιοκρατίας είτε μέσω άμεσης οικονομικής εξάρτησης. Στην δεύτερη, δε , περίπτωση, τα κράτη είναι τυπικά ανεξάρτητα, αλλά ουσιαστικά λειτουργούν ως προτεκτοράτα των καπιταλιστικών κρατών. Η Λατινική Αμερική αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ιμπεριαλισμού, η οποία υποτάχθηκε στο μεγάλο αμερικανικό κεφάλαιο υπό δικτατορίες δορυφόρους της. Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε το σύστημα αυτό με μια σύγχρονη φεουδαρχία, όπου υπάρχουν ‘’βασιλιάδες δίχως στέμματα’’ .
Η άμεση εξάρτηση, ακόμη, των ενόπλων δυνάμεων των ασθενέστερων κρατών από τις ισχυρότερες, είναι μια συνηθισμένη τακτική που απορρέει από τον ιμπεριαλισμό. Ο στρατός αποτελεί μέσο άμεσης επιβολής των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών στις χώρες που θέλουν να έχουν υπό τον έλεγχό τους. Η επιβολή δικτατορικών καθεστώτων ήταν ένας τρόπος που χρησιμοποιήθηκε για να καθυποτάξει ριζικά ολόκληρα κράτη, αλλά και υποδουλώσει τον λαό τους. Η εκμετάλλευση μέσω στρατιωτικών επεμβάσεων λάμβανε χώρα είτε μέσω κατοχής τμημάτων ή ολόκληρων χωρών , είτε μέσω επιβολής δικτατοριών. Με αυτόν τον τρόπο αναπαράγεται το μοντέλο εξουσίας και επιβολής.
Ο Γκεβάρα, από την άλλη, επεδίωκε την ουσιαστική ανεξαρτητοποίηση της Κούβας μέσω εθνικοαπελευθερωτικής επανάστασης, η οποία είχε στόχο την κοινωνική απελευθέρωση. Αν και η Κούβα ήταν ένα κράτος τυπικά ανεξάρτητο, η εξάρτηση της από τις ΗΠΑ ήταν τεράστια. Άμεσοι στόχοι του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος ήταν η πτώση της δικτατορίας Μπατίστα, η αντιμετώπιση του ιμπεριαλισμού καθώς και η αγροτική μεταρρύθμιση, εφ’ όσον η πλειοψηφία του κουβανικού πληθυσμού αποτελείτο από αγρότες, οι οποίοι ήταν θύματα εκμετάλλευσης του ξένου κεφαλαίου και ζούσαν υπό άθλιες συνθήκες διαβίωσης.
Είχε ταχθεί κατά του ρεφορμισμού και υπέρ της ανατροπής μέσω επανάστασης. Δημοκρατική επανάσταση είναι η, με επαναστατικό τρόπο, κατάργηση των φεουδαλικών καταλοίπων, όπως τα φασιστικά ή δικτατορικά καθεστώτα. Θεωρούσε πως στις υπανάπτυκτες χώρες, που μάχονται για την εθνική τους ανεξαρτησία τους, όπως η Κούβα, υπάρχει γόνιμο έδαφος να γεννηθούν τέτοιες επαναστάσεις. Με αυτόν τον τρόπο θα είναι εφικτό να επέλθει κοινωνική απελευθέρωση και αποτίναξη του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού, χωρίς, όμως να υποτιμά, την αντίθεση κεφαλαίου και εργασίας που υπάρχει στις αναπτυγμένες χώρες.
Πρωταρχικός, λοιπόν, στόχος της επανάστασης ήταν η ανατροπή δικτατορίας Μπατίστα, οπού αποτελούσε μια μορφή κυριαρχίας του μονοπωλιακού κεφαλαίου στην Κούβα, και αντικατάστασή της από μια επαναστατική εξουσία γεννημένη από τον λαό. Αυτή η εξουσία θα μεριμνούσε για ριζικές αλλαγές , όπως την ίση αναδιανομή του πλούτου, την εφαρμογή μιας επαναστατικής δημοκρατίας, με πλήρη αιρετότητα και ανακλητικότητα των αντιπροσώπων, τον σχηματισμό λαϊκών ενόπλων δυνάμεων και θα φρόντιζε για την απαγκίστρωση από την ιμπεριαλιστική υπερκυριαρχία.
Η επαναστατική κυβέρνηση έπρεπε να ακολουθήσει ορισμένα βήματα. Το πρώτο βήμα ήταν η αγροτική μεταρρύθμιση και η τροποποίηση του συστήματος ιδιοκτησίας σε όφελος των χαμηλότερων τάξεων.
Άμεση προϋπόθεση , ο Γκεβάρα, επίσης, θεωρούσε την ύπαρξη της δημοκρατίας. Δεδομένου, όμως του κοινωνικοπολιτικού συστήματος του καπιταλισμού, η δημοκρατία με την σημερινή της μορφή, δεν μπορεί να λειτουργήσει ουσιαστικά, δηλαδή προς όφελος του λαού. Ακόμη, η διεκδίκηση της εθνικής κυριαρχίας ήταν ένα από τα βασικότερα βήματα της επαναστατικής κυβέρνησης. Άλλωστε, η διεκδίκηση της εθνικής κυριαρχίας σε περίοδο ιμπεριαλισμού αποτελούσε συνώνυμο αντιιμπεριαλιστικής δράσης.
Ο Τσε καταλήγει πως μετά την νικηφόρα έκβαση της επανάστασης, οδηγούμαστε στη γέννηση ενός νέου κράτους, του σοσιαλιστικού. Κάτοχοι της εξουσίας δεν θα είναι οι λίγοι και κάτοχοι του πλούτου, αλλά τα λαϊκά στρώματα. Η πολιτική κυριαρχία βρίσκεται στα χέρια του λαού. Το σοσιαλιστικό κράτος, επίσης, αποτελεί ένα μεταβατικό στάδιο της κοινωνίας προς το κομμουνιστικό κράτος , όπου πλέον δεν θα υπάρχει κανένας καταναγκασμός, και η κοινωνία θα είναι αταξική και ακρατική.
Το νέο κράτος , όπως υποστηρίζει ο Γκεβάρα, είχε ως στόχο του την σταδιακή κατάργηση του διαχωρισμού κυβερνώντων και κυβερνομένων. Παρ’ όλα αυτά, διακατέχεται από ορισμένες βασικές αρχές. Ο δημοκρατισμός είναι μια αρχή που πρεσβεύει το σοσιαλιστικό κράτος και διευρύνεται προς όλα τα κοινωνικά στρώματα , και κυρίως σε εκείνους που το είχαν στερηθεί, δηλαδή τους πτωχούς. Το νέο κράτος έχει ως άμεση προταιρεότητά του της εξυπηρέτηση της πλειονότητας της κοινωνίας, οπότε και ριζικές θεσμικές αλλαγές καθίστανται απαραίτητες.
Η οικοδόμηση θεσμών άμεσης και έμμεσης δημοκρατίας διακρίνει το σοσιαλιστικό κράτος. Το σύστημα στο οποίο βασίστηκε η υλοποίηση της ήταν αυτό των λαϊκών συνελεύσεων. Οι λαϊκές συνελεύσεις ξεκινούσαν από τις μικρότερες δυνατές συνελεύσεις, όπως για παράδειγμα οι συνελεύσεις σε μικρές γειτονίες, και μεγάλωναν επαγωγικά, δηλαδή υπάγονταν στη δημοτική συνέλευση λαϊκής εξουσίας, και αυτή με την σειρά της στην εθνική συνέλευση λαϊκής εξουσίας, εκλέγοντας αντιπροσώπους που εκπροσωπούσαν την εκάστοτε μικροκοινωνία. Η γενική συνέλευση μάλιστα , για τον Τσε, αποτελούσε το βασικό αποφασιστικό όργανο της κοινωνίας.Αυτό στο οποίο διαφέρουν οι λαϊκές συνελεύσεις είναι στο ότι οι πρώτες είχαν το δικαίωμα ανακλητότητας των αντιπροσώπων τους, καθώς εκείνοι λογοδοτούσαν στην λαϊκή συνέλευση και τίθονταν υπό την κρίση τους. Ακόμη σε κάθε εκλογική περιφέρεια , οι περισσότερες υποψηφιότητες καθορίζονταν από την ίδια την συνέλευση.
Στο σοσιαλιστικό κράτος , κατά τον Γκεβάρα , οικοδομείται ένα εξ’ ολοκλήρου νέο οικονομικό σύστημα από το καπιταλιστικό . Τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και η κατάργηση των εμπορευματικών σχέσεων . Σχετικά με το πρώτο σκέλος, είναι βασικό πως οι εργαζόμενοι μετείχαν στην διαχείριση των οικονομικών υποθέσεων της παραγωγικής μονάδας τους, καθώς και στην λήψη αποφάσεων Όσων αφορά το δεύτερο, δε, κατά τον Τσε, η εργατική δύναμη και τα μέσα παραγωγής δεν αποτελούν εμπορεύσιμα αγαθά. Σε σχέση με την αμοιβή του κάθε εργαζομένου, ωστόσο, υποστήριξε πως θα είναι ανάλογη με την προσφορά του καθενός.
Αν θα μπορούσαμε να κάνουμε μια μικρή αποτίμηση των ενεργειών του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, θα οφείλαμε να τον χαρακτηρίσουμε ως μια μορφή σύμβολο της επανάστασης στην σύγχρονη εποχή.
Πλέον, έχουν περάσει 56 χρόνια από την κουβανική επανάσταση , στην εδραίωση της οποίας ο Τσε έπαιξε καθοριστικό ρόλο, αν και στην πορεία ήρθε σε ρήξη με τον Φ.Κάστρο και αποστασιοποιήθηκε από την Κούβα, λόγω του ότι ήταν αντίθετος προς το γραφειοκρατικό μοντέλο της Σοβιετικής Ένωσης. Παρ’ όλα αυτά, με φόντο όσα έχουν διαδραματιστεί τα 56 αυτά χρόνια, δηλαδή, τον οικονομικό, εμπορικό και χρηματοπιστωτικό αποκλεισμό της Κούβας από τις ΗΠΑ, την στρατιωτική εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων, την κρίση πυραύλων , τις αναρίθμητες απόπειρες δολοφονίας του Φ.Κάστρο από τις Μυστικές Υπηρεσίες της Αμερικής, είναι προφανές πως η Κούβα και το καθεστώς της, αποτελούσαν κίνδυνο και ήττα για τον μεγάλο τους ιμπεριαλιστικό εχθρό. Η πρόσφατη αλλαγή πολιτικής των ΗΠΑ, σχετικά με το σπάσιμο του εμπάργκο της Κούβας , κάνει εμφανές πως το κουβανικό καθεστώς έκανε τις σωστές επιλογές και αποτελεί μεγάλη διπλωματική νίκη. Οι αγώνες του Γκεβάρα φαίνεται , ακόμη και σήμερα να δικαιώνονται. Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες, η Κούβα παραμένει ένα κράτος με κοινωνικές ελευθερίες, όπως ο Τσε οραματίστηκε και μόχθησε.
