Οι κοινωνικές εξελίξεις των τελευταίων ημερών είναι ραγδαίες. Ο μέσος έλληνας έχει κερδίσει με το σπαθί του πληθώρα θεμάτων για συζήτηση στους μεσημεριανούς καφέδες. Κι εγώ, που κατά πάσα πιθανότητα είμαι κάτω του μέσου όρου, διαβάζω Χάρυ Πότερ έχοντας τις ειδήσεις σε ένταση χαμηλή, ελπίζοντας να λάβω γράμμα αποδοχής από το Χόγκουαρτς εντός των Χριστουγέννων μπας και γλιτώσω από την Μάγκλ πραγματικότητα.
Μέχρι το Χόγκουαρτς όμως, βιώνω τις μαγκλ εξελίξεις όπως οι υπόλοιποι για να μην τραβήξω τα βλέμματα. Αντί να αξιολογώ τις εξελίξεις αυτές καθαυτές, δηλαδή να τάσσομαι υπέρ ή κατά του Ρωμανού, υπέρ ή κατά της Διαβάτη, υπέρ ή κατά των Παραφρόνων στα σχολεία, περισσότερο εκτιμώ τις συνέπειες στις κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων (μάγων και μη). Δε μπορώ να μην παρατηρήσω ας πούμε ότι οι άνθρωποι έχουν διχαστεί, μοιραζόμενοι σε δύο -τρία στρατόπεδα τη φορά. Έτσι υπάρχουν αυτοί που τάσσονται υπέρ του Ρωμανού υπονοώντας την αριστερή (my ass) πολιτική τους θέση, αντιδιαμετρικά βρίσκονται αυτοί που αντιλαμβάνονται ότι η δικαιοσύνη καλώς πράττει (θεωρώντας ότι είναι οι αντικειμενικοί της υπόθεσης), και τέλος από ψηλά κράζουν αυτοί που διαβλέπουν στην υπόθεση ένα συμβολισμό: τη σαπίλα του πολιτικού συστήματος της χώρας (η μόνη κατηγορία που μπορεί να παραθέσει ιστορικά στοιχεία και δεδομένα για να υποστηρίξει τη θέση της, τεκμηριώνοντας έτσι την αριστερή της συνείδηση).
Σαν να μην έφτανε αυτή η τριχοτόμηση, ήρθε και το θέμα Διαβάτη-Ρουβά να μας ανακατώσει ακόμα περισσότερο σαν έθνος. Γιατί ως Έλληνες, είναι απαραίτητο να λάβουμε θέση ΚΑΙ γι’αυτό. Τα συναισθήματά μας για το θέμα είναι εξίσου έντονα με το θέμα του Ρωμανού. Θέλουμε να πατάξουμε την αδικία που υφίσταται η Διαβάτη (ή ο Ρουβάς) οπότε διαχωριζόμαστε πάλι σε τρεις κατηγορίες: υπέρ του Ρουβά, υπέρ της Διαβάτη, υπέρ του Θεσμού. Έτσι, ακόμα κι αν ανήκαμε στην ίδια κλάση στο θέμα του Ρωμανού, αν διαφωνήσουμε στο θέμα της σκανδαλώδους βράβευσης, διακυβεύεται η ομόνοιά μας. Παράλληλα, για εμάς του μάγους που ζούμε στον κόσμο των Μαγκλ καταλαβαίνετε ότι το θέμα των Παραφρόνων στα σχολεία είναι ένα ακόμα ακανθώδες θέμα με αντίστοιχες συγκρούσεις, κι έτσι μεταξύ μας δεν τα πάμε καθόλου καλά αφού είναι δύσκολο να βρούμε έναν μάγο με τον οποίο να συμφωνούμε και στα τρία θέματα.
Οι απόψεις και ο νεοέλληνας
Ο μέσος άνθρωπος (πόσο μάλλον ο μέσος Έλληνας) θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να έχει άποψη. Ακόμα κι όταν δεν έχει άποψη νιώθει πως πρέπει να το πει φωναχτά και μάλιστα θεωρεί πως αυτό από μόνο του είναι άποψη, υπονοώντας πως η άγνοια είναι επιλογή του. Θεωρεί πως μόνο ένας άνθρωπος με άποψη μπορεί να υποστηρίξει το δικαίωμά του στην άγνοια. Κάθε άνθρωπος θέλει να διαχωρίζεται από τους υπόλοιπους, να προβάλλει την προσωπικότητά του με τρόπο ώστε οι υπόλοιποι να εμπεδώνουν τη διαφορετικότητά του. Ο Κούντερα λέει πως υπάρχουν δύο μέθοδοι που το κάνει κάποιος αυτό (προσοχή: όχι μέθοδοι που πρέπει να το κάνει, αλλά μέθοδοι που το κάνει). Θα εστιάσω στην δεύτερη: την προσθετική μέθοδο. Βάσει της μεθόδου για να κάνει την προσωπικότητά του πιο ορατή στους υπόλοιπους, της προσδίδει συνεχώς νέα χαρακτηριστικά, νέες ιδιότητες, νέες απόψεις.
Οι πορείες για το Ρωμανό και η αμφιλεγόμενη βράβευση που συγκλόνισε τη χώρα
Αφού καταλήξαμε στον λόγο που νιώθουμε πως πρέπει να έχουμε άποψη για όλα, ας μελετήσουμε την κοινωνικοπολιτική επικαιρότητα μελετώντας το σύμβολο “Ρωμανός”. Άλλωστε, τόσες φορές ειπώθηκε το επιχείρημα “δεν είναι η υπόθεση του Ρωμανού, είναι αυτό που συμβολίζει η υπόθεση του Ρωμανού”. Είναι η γνωστή άποψη για την εξουσία και την κατάχρησή της με επίκληση στον Ρωμανό πλέον, με τις αντίστοιχες πορείες, η συμμετοχή στις οποίες είναι θέμα όλων. Το να επιλέγεις να κατεβείς στην (οποιαδήποτε πολιτικώς προσανατολιζόμενη) πορεία είναι άποψη, ενώ το να μην κατέβεις είναι στα μάτια των πολλών απουσία άποψης και συνείδησης. Δε θα προσπαθήσω να υπερασπιστώ το δικαίωμα αποχής του καθενός στις πορείες. Ανεξάρτητα από αυτό, σκέφτομαι μήπως αυτή η άποψη είναι πράγματι προσωπική πεποίθηση και όχι ένας ακόμα τρόπος να προβληθεί η προσωπικότητα του καθένα. Άλλωστε, ο ίδιος ο Αναρχικός Τραπεζίτης ήρθε και μου είπε ότι ο μόνος τρόπος να αντισταθείς στο παρόν σύστημα είναι να το κάνεις μόνος σου καθώς συλλογικά το μόνο που μπορεί να προκύψει είναι ένα νέο σύστημα.
Άρα για τι πορείες μιλάνε όλοι; Ο μόνος τρόπος να αντισταθείς στο σύστημα είναι να επηρεάσεις τον διπλανό σου, άρα να τον εμπνεύσεις. Και οι πορείες έχουν σταματήσει από καιρό να εμπνέουν τον κόσμο. Γιατί όμως χρειάζεται ο κόσμος να εμπνευστεί για να κατέβει σε μία πορεία; Είναι επειδή δεν έχουν τη συνείδηση να διεκδικήσουν το κοινό καλό; Όχι, είναι επειδή οι πορείες έγιναν κομμάτι της καθημερινότητάς μας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μερικοί έχουν πράγματι τη συνείδηση να μάχονται καθημερινά για το κοινό καλό, άλλοι όμως έρχονται γιατί δεν έχουν κάτι καλύτερο να κάνουν, άλλοι έρχονται επειδή πείστηκαν τελικά, άλλοι έρχονται για την παρέα. Το χειρότερο από όλα είναι ότι όσο εύκολα γίνεται μία πορεία σήμερα, τόσο γρήγορα ξεχνιέται. Αν είναι να θυμόμαστε τον Ρωμανό, τον Γρηγορόπουλο, τον Φύσσα μία φορά το χρόνο, γιατί να το λέμε πορεία και όχι επέτειο; Κι ενώ οι ντομάτες βρίσκονται ήδη σε τροχιά, επιμένω πως το θέμα του Γρηγορόπουλου/Ρωμανού/Φύσσα θα το βάλουμε στα εποχιακά μας ρούχα για να το αερίσουμε ξανά του χρόνου στον καιρό του. Αυτά δεν είναι πορείες, είναι ετήσια συντήρηση. Το να έχεις άποψη για τη συμμετοχή στις πορείες λοιπόν, πιστεύω πως είναι περιττό. Από την άλλη μπορεί να είμαι ημιμαθής, οπότε υπάρχει μία πιθανότητα να μην ξέρω τι μου γίνεται και να πρέπει να σταματήσω να ασχολούμαι με θέματα των Μαγκλ.
Βέβαια, δεν τα ισοπεδώνω όλα, δεν απαξιώνω όλες τις συλλογικές δράσεις. Ούτε εγώ ούτε η Χάνα Άρεντ που μέσα σε μερικές γραμμές εξηγεί την αιτία και -γιατί όχι;- την επιτυχία των πολιτικοκοινωνικών επαναστάσεων: η βία και η δύναμη (πολιτικά μιλώντας) είναι έννοιες αντίθετες. Η δύναμη συγκροτείται απο κοινού (συλλογικά δηλαδή), χωρίς εξαναγκασμό, και δεν πρέπει να συγχέεται με υποταγή ή επιβολή. Όταν κάποιος σταματά να ασκεί δύναμη πάνω στον άλλον, για να τον κρατήσει χρησιμοποιεί βία. Όταν υπάρχει δύναμη δε μπορεί να υπάρξει βία. Σε περίπτωση που έχουμε κλονισμό της δύναμης, η δύναμη χρησιμοποιεί τη βία για να διατηρηθεί ως τέτοια. Μέσα σε τρεις γραμμές η κυρία Άρεντ περιγράφει την πολιτική μας κατάσταση, οπότε μπορούμε να πούμε ότι η Άρεντ έχει αποψάρα. Πολλά κατακτήθηκαν μέσα από συλλογικές δράσεις, και όλα βρίσκουν την εξήγησή τους στα λόγια της Χάνα.
Μετά από όλα αυτά, στο δικό μου μυαλό, είναι ξεκάθαρο ότι κάποιες απόψεις είναι οδοντόκρεμες και κάποιες άλλες δείχνουν την αλήθεια. Το θέμα μου όμως δεν είναι το πως και το γιατί πρέπει να κινηθούμε ως γενιά. Είναι το γεγονός ότι για να γίνουν όλα αυτά πρέπει να αποκτηθεί ένα υπόβαθρο το οποίο θα μας δώσει κριτική ικανότητα. Το να αναπτύσσουμε διαρκώς απόψεις για θέματα που δε χρειάζεται να παίρνουμε θέση, εκτός του ότι είναι εγωπαθές (όπως αποδείξαμε παραπάνω), όσο γελοίο κι αν ακούγεται, μπορεί να οδηγήσει και σε έλλειψη σύμπνοιας. Γιατί, πολεμόχαρη φυλή μου (που λέει κι η Μαλβίνα), είμαστε θερμοκέφαλος λαός και η διαφωνία μας στο θέμα της βράβευσης μπορεί να γεννήσει αντιπάθεια (τόσο βλάκες είμαστε), κι έτσι επιτυγχάνεται ο κοινωνικός διαχωρισμός. Γιατί να κάτσεις μιλήσεις για ένα σοβαρό πολιτικό θέμα με κάποιον που δε συμφωνείτε ούτε στα βασικά; Τέτοιοι είμαστε και καλά να πάθουμε.
Επιπλέον, το να έχει κάποιος άποψη για όλα, μπορεί να είναι όμορφο για μία συζήτηση στον καφέ ή σε ούζα, δεν παύει όμως να είναι αποπροσανατολιστικό. Είμαστε μια σκεπτόμενη γενιά και καλώς εντοπίζουμε το κακό στην πηγή του, αλλά ας αποκτήσουμε την ικανότητα να διαχωρίζουμε την άποψη του καφέ από την άποψη της επανάστασης. Και ναι, δε λέω, μπορεί το ένα να είναι ενδεικτικό του άλλου. Προς το παρόν όμως, το ότι όλοι μπορούμε να μιλάμε ελαφρά τη καρδία για θέματα της πολιτικής επικαιρότητας όπως τα παραπάνω δεν δείχνει ούτε ότι είμαστε ευαισθητοποιημένοι, ούτε ότι έχουμε πρόθεση να ξεπεράσουμε τα όρια, ούτε ότι “κάτι γίνεται, κάτι βράζει, κάτι ετοιμάζεται, ο κόσμος έχει αγανακτήσει, φτάνει στα όριά του, ξεπέρασε τα όριά του, τώρα! τώρα είναι η ώρα! όλοι στους δρόμους!“. Δείχνει απλώς ότι έχουμε πολύ ελεύθερο χρόνο για να τα συζητάμε. Πηγαίνοντας για καφέ. Ή γράφοντας άρθρα σαν αυτό εδώ. Ή προσπαθώντας να πείσουμε τον κόσμο γύρω μας να κατέβει στην πορεία μαζί μας.
Αυτό που θέλουμε να γίνει θα γίνει όταν αποκτηθεί η παιδεία για να εκτιμηθεί σωστά η πολιτική κατάσταση, όταν δε θα χρειάζεται να πείσουμε κόσμο να κατέβει στην πορεία. Μέχρι τότε θα είμαστε με τους Παράφρονες πάνω από τα κεφάλια μας μαζεύοντας πόντους για το Γκρίφιντορ.