Η φιλία και ο ρομαντισμός στη ζωή των ανδρών
Η έννοια της φιλίας προέκυψε από τους Πυθαγόρειους και προέρχεται από τους φίλιους αριθμούς: Φίλιοι είναι δύο αριθμοί όταν οι διαιρέτες του ενός, στο άθροισμά τους δίνουν τον άλλον αριθμό, και το αντίστροφο. (Δύο πολύ γνωστοί φίλιοι αριθμοί είναι οι 220 και 284. Οι αριθμοί που διαιρούν το 220 αν προστεθούν μας κάνουν 284. Και οι αριθμοί που διαιρούν το 284 στο άθροισμά τους μας δίνουν το 220.) Αν το αναγάγουμε στο θέμα μας, φίλος μου είσαι αν ήσουν μάρτυρας στα γεγονότα που με διαμόρφωσαν (που με διαίρεσαν).
Μεγαλώνοντας δένεσαι, αποκτάς τον καλύτερό σου φίλο. Αντίστροφα, μεγαλώνοντας δένονται μαζί σου, γίνεσαι ο καλύτερος φίλος κάποιου. Αλλάζεις σχολεία, αλλάζεις πόλεις, γνωρίζεις άλλο κόσμο, αποκτάς άλλους φίλους. Κι έρχεται η στιγμή που ο παλιός κι ο νέος συναντιούνται και τότε βγαίνει η κτητικότητα.
Ποιος είναι ο καλύτερος φίλος; Το να είσαι ο καλύτερος φίλος κάποιου έρχεται με απαιτήσεις: είναι ακόμα κάτι που, δυστυχώς, πρέπει να αποδεικνύεται. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα του άρθρου.
Πέρα από το γεγονός ότι χάνεται η ουσία, καθώς το ζητούμενο δεν είναι να αξιολογήσεις την πίστη του κάθε φίλου για να βγει ο νικητής, είναι και αποπροσανατολιστικό. Γιατί θέλουν και οι δύο πλευρές να είναι «ο καλύτερος φίλος»; Ή, ακόμα, γιατί θέλουν τόσο πολύ να είναι οι καλύτεροι φίλοι σου; Να μία ωραία ερώτηση χωρίς απάντηση. Ο κόσμος γενικά αρέσκεται στο να ετεροπροσδιορίζεται. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα του άρθρου.
Οι περισσότεροι έχουν βρεθεί στη θέση του παιδικού φίλου που διεκδικεί αλλά και στη θέση αυτού που διεκδικείται. Η ουσία όμως είναι ότι, ανεξάρτητα από τις θέσεις αυτές, έρχεται ένα σημείο στη ζωή του καθενός που αντιλαμβάνεται πως η φιλία είναι κάτι προσωρινό, όπως όλα άλλωστε. Προσωρινό ως προς την έντασή της.
Με την έννοια των Πυθαγόρειων, είναι λίγες οι περιπτώσεις (και πολύ τυχερές) που οι φίλοι τους ήταν παρόντες σε όλα τα στάδια της ζωής τους. Δεν υπάρχουν χρονικά διαστήματα που παραλείπονται λόγω απουσίας, απόστασης ή άγνοιας. Έχουν να θυμούνται όλα τα σημεία που τους διαμόρφωσαν. Μάλιστα, η παρουσία τους εκεί ίσως να είναι και ο λόγος που διαμορφώθηκαν με αυτόν τον τρόπο.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τον Ζαν Μαρκ. Παρόλο που ο Ζαν Μαρκ είχε συγχωρέσει τον φίλο του όταν είχαν τσακωθεί, λίγο καιρό μετά αποφάσισε να αποστασιοποιηθεί. Είχαν να ειδωθούν πολλά χρόνια, με συνειδητή απόφαση του Ζαν Μαρκ. Μετά από πολύ καιρό ο Ζαν Μαρκ έλαβε ένα φάκελο που τον ενημέρωνε ότι ο -κάποτε- καλύτερός του φίλος πέθανε, μα δεν ένιωσε τίποτα με την είδηση.
Τελευταία φορά που τον είδε ήταν στο νοσοκομείο, μερικούς μήνες πριν το θάνατό του. Στη συνάντηση αυτή ο παλιός του φίλος άρχισε να αναλύει τις αναμνήσεις που είχε από την φιλία τους. Ο Ζαν Μαρκ ένιωθε άβολα με αυτές τις αναμνήσεις, καθώς πλέον δε σήμαιναν πολλά γι’ αυτόν.
Ο Ζαν Μαρκ με βάζει σε σκέψεις: Πότε εξαφανίζεται μία φιλία (αν μπορεί να πει κανείς κάτι τέτοιο); Σε μία περίοδο που έχουν κοινά βιώματα οι δύο φίλοι, εξελίσσονται μαζί. Όταν αλλάξουν οι συνθήκες όμως εξελίσσονται δυσανάλογα, κι αυτό είναι ίσως η αιτία αποστασιοποίησης. Στη σημερινή εποχή που οι συνθήκες αλλάζουν ιλιγγιωδώς το αντιλαμβάνεται κανείς πιο εύκολα.
Διαφορά Φύλων και Φίλων* (το θέμα του άρθρου)
Ο Ζαν Μαρκ αναρωτιέται: η εξαφάνιση της φιλίας παρατηρείται σε όλους τους αιώνες στην Ιστορία, ή είναι πρόσφατο φαινόμενο; Ρωτάει τη γυναίκα του.
-Δε μπορώ να σου απαντήσω. Η φιλία δεν είναι πρόβλημα των γυναικών.
-Τί εννοείς;
-Αυτό που εννοώ. Η φιλία είναι πρόβλημα των αντρών. Είναι ο δικός τους ρομαντισμός. Όχι ο δικός μας.
Θα μπορούσε κανείς να σταθεί στις λέξεις που επιλέγει – φιλία: πρόβλημα και ρομαντισμός των αντρών. Τον άντρα τον απασχολεί η φιλία, είναι ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια στη ζωή του. Μεγαλώνει και αντί να φαντάζεται τη Γυναίκα ντυμένη στα λευκά δίπλα στο άλογο με το οποίο πήγε να τη βρει, σκέφτεται περιπέτειες με τους φίλους του. Προφανώς και η Γυναίκα αποτελεί μεγάλο κεφάλαιο για τον άντρα αλλά στην ταξινόμηση που κάνει, οι φίλοι είναι σημαντικότεροι.
Αυτό επιβεβαιώνεται βέβαια όχι μόνο από την pop κουλτούρα («Bros before hos»), αλλά και μέσα από τη διεθνή και εγχώρια βιβλιογραφία (τους “Τρεις Σωματοφύλακες” για παράδειγμα, ή –ξανά- τη Μαλβίνα: « […] δεν είναι η γυναίκα παρά ένας από τους παράγοντες της ζωής του άντρα, δεν έχει τον κυρίαρχο ρόλο. Είναι ένα επεισόδιο στη ζωή του: αρχές, φίλοι, ποδόσφαιρο, γυναίκα. Έτσι πάει.»)
Ο ρομαντισμός, όπως στις ερωτικές σχέσεις έτσι και στη φιλία, διαστρεβλώνει. Ο ρομαντικός άνθρωπος, αυτό που έχει το βαφτίζει Απόλυτο και εναποθέτει πάνω του όλες τις ελπίδες και τη σκηνοθεσία. (Άλλωστε το Απόλυτο, απόλυτο είναι, δε λυγίζει από το βάρος των προσδοκιών.) Κατ’ επέκταση ο άντρας δεν σκέφτεται απαραίτητα την υπάρχουσα φιλία, αλλά όσα θέλει να ζήσει με τον Φίλο.
Για τον άντρα ο ρομαντισμός διοχετεύεται στη φιλία και όχι στις σχέσεις, ενώ για τις γυναίκες ισχύει το αντίστροφο. Προφανώς, δεν είναι όλοι ρομαντικοί, άρα δεν έχουν όλοι τέτοιες τάσεις. Ναι, υπάρχουν και εξαιρέσεις. Ναι, δεν υποτιμώ τη γυναικεία φιλία. (Αλλά μεταξύ μας, υπάρχει μία μικρή πλην κραυγαλέα κοινωνική κατακραυγή της γυναικείας φιλίας, just saying.)
Η διαφορά αντίληψης της φιλίας από τα δύο φύλα γίνεται κατανοητή με μία απλή ματιά γύρω μας. Με ειδοποιούν από το κοντρόλ ότι ήδη υπάρχουν οργισμένες αντιδράσεις του τύπου «άσε μας κουκλίτσα μου που θα μου πεις πως δεν αγαπάω την κολλητή μου», αλλά πρέπει να ξεκαθαρίσω πως δε μιλώ για την ένταση της φιλίας, ούτε λέω ότι οι γυναίκες δεν είναι ικανές να βιώσουν μία τέτοια σχέση. Σε μία ταξινόμηση αξιών όμως, η φιλία παραμένει σε μεγαλύτερη θέση για τους άντρες από ότι για τις γυναίκες.
Όπως και να το κάνουμε, ανάμεσα σε δύο Αξίες, δίνεσαι περισσότερο στην υψηλότερη (το Ιδανικό) οπότε για τον άντρα έχει περισσότερη βαρύτητα η φιλία από ότι για τη γυναίκα. Ενώ κατανοώ το πόσο εξοργιστικό ακούγεται, συμφωνώ μαζί μου και μπράβο μου που τα λέω χύμα. Το πώς αντιλαμβάνεται ή δικαιολογεί κανείς τις αξίες του είναι θέμα υποκειμενικό.
Αλλά για να επιστρέψω από εκεί που ξεκίνησα, στο πρώτο άρθρο μου στο Frapress δηλαδή, τα περισσότερα (αν όχι τα πάντα) είναι θέμα φύλου. (Το αντίστροφο ισχύει κατά κανόνα για τις Σχέσεις: είναι υψηλότερα στο γυναικείο σύστημα αξιών, κι ίσως είναι ένας λόγος να ζηλεύεις την αταβιστική τους πρακτικότητα, μιας και καταλήγεις να ζεις με τη σχέση σου και όχι με τον φίλο σου.)
Για να κλείσω λοιπόν, πιστεύω πως το θέμα της φιλίας ενέπνεε πάντα (είναι, δηλαδή, άχρονη), πως η φιλία μπορεί να εξαφανιστεί (που πάει όμως όταν φεύγει;) και πως είναι πράγματι ο ρομαντισμός των αντρών, πιο πολύ από ότι των γυναικών. Και μη μου αρχίσετε τώρα τα περί σεξισμού. Λες κι ο –υπέροχος- διαχωρισμός των δύο φύλων δεν υπάρχει από τη φύση, λες και τον εφηύρα εγώ. Για να παραφράσω το σοφό λαό: Άντε γαμήσου εσύ κι ο γρύλος σου.
* από το βιβλίο του Μίλαν Κούντερα, “Η Ταυτότητα”