Ο Γιάννης Ρίτσος γεννήθηκε στη Μονεμβασιά Λακωνίας το 1909. Ήταν γόνος αρχοντικής οικογένειας που σύντομα ξέπεσε. Έχασε τον αδερφό του και τη μητέρα του από φυματίωση όταν ήταν μόλις 12 ετών, ενώ σε πέντε χρόνια προσβλήθηκε και ο ίδιος από την ανίατη για την εποχή ασθένεια. Νοσηλεύθηκε στη «Σωτηρία», όπου ήρθε σε επαφή με μαρξιστές και διανοούμενους της εποχής και σε άλλα σανατόρια και ασπάσθηκε τις προοδευτικές ιδέες. Ο πατέρας του και η μία από τις αδερφές του, νοσηλεύθηκαν αρκετά χρόνια στο ψυχιατρείο (Δαφνί).

Ο Μ.Vitti στο κλασικό του έργο « Η Γενιά του Τριάντα» σχολιάζοντας τη θέση του Ανδρέα Καραντώνη « ότι ο Ρίτσος εκλαϊκεύει και κάνει προσιτές στις μάζες τις νέες μορφές τέχνης» διατυπώνει την άποψη ότι «χάρη στο Ρίτσο , με την πάροδο του χρόνου, μπόρεσαν να γίνουν αποδεκτοί από το ευρύτερο κοινό και ο Σεφέρης και ο Ελύτης. Ο Σεφέρης και ο Ελύτης άνοιξαν το δρόμο στο Ρίτσο και ο Ρίτσος άνοιξε το δρόμο στους δύο πρώτους. Αυτή η σχηματοποίηση επιβεβαιώνει ό,τι και από αλλού φαίνεται πως με τον καιρό ωριμάζει μια σύνθεση στον ελληνικό λογοτεχνικό χώρο.»

Πολλοί μελετητές ασχολήθηκαν και ασχολούνται με το Γιάννη Ρίτσο, εστιάζοντας άλλοι στο περιεχόμενο του έργου του, άλλοι στην τεχνική του και την κατά περιόδους πορεία του. Κάποιοι για το ίδιο έργο συγκρούονται καταλήγοντας σε αντιφατικές ερμηνείες ανάλογα με τα ιδεολογικά τους κλειδιά, ενώ άλλοι «διαβάζουν» μόνο τον επαναστάτη και κομμουνιστή Ρίτσο. Η αλήθεια είναι ότι μιλάμε για έναν ποιητή που, μαζί με τους Σεφέρη και Ελύτη , σφράγισε ανεξίτηλα το ελληνικό ποιητικό τοπίο. Και το βέβαιο είναι ότι σε όλες τις περιπτώσεις και εκφάνσεις του έργου του η αγωνιστικότητα και το όραμα για έναν καλύτερο κόσμο κατέχουν την μείζονα θέση. Αυτά χαρακτηρίζουν τον ποιητή που διαπνέεται από μεγάλη αγάπη για τον άνθρωπο.
«Από την αγάπη ερχόμαστε και στην αγάπη φτάνουμε»

λέει χαρακτηριστικά ο Ρίτσος στην αυτοβιογραφία , όταν βρίσκεται στο έρημο σπίτι του στη Μονεμβασιά και θυμάται τους δικούς του, δίνοντάς τους τελικά μια θέση στην ποίηση , αντιμετωπίζοντας τη φθορά του χρόνου με την αθανασία της τέχνης.

Δούλεψε στο θέατρο ως ηθοποιός και χορευτής και σε εκδοτικούς οίκους ως μεταφραστής και επιμελητής εκδόσεων. Η πρώτη του ποιητική συλλογή εκδόθηκε το 1934 και είχε τον τίτλο «Τρακτέρ». Είχαν προηγηθεί δημοσιεύσεις του σε φιλολογικά περιοδικά της εποχής.

Απο τη συλλογή “ΤΡΑΚΤΕΡ”

Επίλογος

Έτοιμη λάμπει η πολύχρωμη κ’ έμψυχη εικών
και την κρεμάω στης Ελλάδας το μούχλιο ντουβάρι
στη μυωπία την προσφέρω αφελών κριτικών
να κοιταχτούν σιωπηλοί και οι κουτοί και οι βαρβάροι.

Μια κοινωνία που σάπισε στον ξεπεσμό
και που βρωμάει το λεπρό της κορμί σαν ψοφίμι
θα μέ ιδει εχθρό, μα το στήθος μου εγώ θα κοσμώ
με τις βρισιές της: επαίνους, τη μούντζα της: φήμη”.

Οι ποντικοί που κοιμούνται στο φως νηστικοί
θα ξεμυτίσουν για λεία καθώς θα μουχρώνει
μα είναι από μέταλλο ο στίχος μου λάμψη και αλκή
και σπουν τα δόντια τους πάνω του ακόμα και οι χρόνοι.

Ακολούθησαν περισσότερες από 100 ποιητικές συλλογές, δοκίμια και πεζά, καθώς και μεταφράσεις ποιημάτων ξένων ποιητών. Πολλές είναι οι ποιητικές συλλογές που άφησε ανέκδοτες. Κάποιες από αυτές εκδόθηκαν ήδη, ενώ έχει προγραμματισθεί η έκδοση και των υπολοίπων.

“Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις, ―εκεί που πάει να σκύψει
με το σουγιά στο κόκαλο, με το λουρί στο σβέρκο,
Να τη, πετιέται αποξαρχής κι αντρειεύει και θεριεύει
και καμακώνει το θεριό με το καμάκι του ήλιου.”

Τα ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις μουσικές συνθέσεις του Μίκη Θεοδωράκη. Άλλωστε, οι δημιουργίες του Ρίτσου συνάντησαν το ευρύ κοινό όταν μελοποιήθηκαν από τον Μίκη Θεοδωράκη. Η φιλία που τους ένωνε, μέσα από τη μακρόχρονη συνεργασία τους, έγινε σχέση ζωής, καθοριστική για τη μετέπειτα καλλιτεχνική τους πορεία. Καρπός της δημιουργικής αυτής συνεύρεσης είναι μία πληθώρα τραγουδιών που έχουν χαράξει ανεξίτηλα τις σελίδες της σύγχρονης μουσικής ιστορίας, διαμορφώνοντας την πολιτιστική ταυτότητα για εκατομμύρια Έλληνες εντός και εκτός συνόρων.

 Η ζωή του Γιάννη Ρίτσου είναι σαν ένα μεγάλο μυθιστόρημα, μια μεγάλη περιπέτεια, που περικλείει ολόκληρη την ιστορία της Ελλάδας του 20ουαιώνα. Η βιωματική σχέση του ποιητή με την ιστορία καθόρισε το έργο του. Σήμερα, 20 και πλέον χρόνια μετά το θάνατό του, οι εκατοντάδες μεταφράσεις του έργου του σε ολόκληρο τον κόσμο, όπως επίσης, τα δεκάδες ανεβάσματα των μεγάλων του ποιητικών μονολόγων στο θέατρο μαρτυρούν ότι ο Ρίτσος είναι μια από τις μεγάλες ποιητικές φωνές για την παγκόσμια ποίηση στον 20ο αιώνα.

Ο «απαρηγόρητος παρηγορητής του κόσμου», ο «διχασμένος και διπλός», όπως ο ίδιος λέει, ο ποιητής της ζωής και του ανθρώπου που ανασαίνει από το σύμπαν και θεώνει τη δύναμη του ανθρώπου, ο ταγμένος κομμουνιστής αγωνιστής, ο αταλάντευτος ιδεολόγος, ο Γιάννης Ρίτσος είναι εδώ μαζί μας, δίπλα μας, για να μας θυμίζει πως «μέσα στη φούχτα της αγάπης/ χωράει το σύμπαν»

Τ’αγωνιστικά του ποιήματα δεν είναι κυρήγματα,δεν είναι ποιήματα επιφανειακής στράτευσης.Ο Ρίτσος μιλά για την αναγκαιότητα του μαχητικού λόγου μέσα από ψυχογραφήματα ανθρώπων και καταστάσεων στα χρόνια της Κατοχής.του Εμφυλίου.Ανταποκρίνεται με το λόγο του στην ανθρώπινη οργή των φοβερών γεγονότων,των εξοριών που ζουν οι συναγωνιστές του.

Ο επαναστάτης

Άνθρωποι, δήθεν ανιδιοτελείς, ζητούσαν να τον προστατεύσουν
(προστατευμένοι οι ίδιοι απ τ όνομά του).
Μην κάνεις ετούτο ή τ΄ άλλο- του λέγαν˙
μη δίνεις στόχο,μη λύνεις τα κορδόνια σου ή τη ζώνη σου μπροστά τους,
μη γίνεσαι θύμα κάθε τόσο της ειλικρίνειάς σου.
Εκείνος τους χαμογέλαγε συγκατανευτικά
κι έπαιρνε με τα δυό του δάχτυλα μόνον
ένα ένα τα «μη» τους και τα πέταγε μες το δοχείο απορριμάτων
μαζί με τα ρούχα του.
Κι έτσι γυμνός, ωραίος, επαναστάτης,
φορώντας μονάχα τα τρύπια του (απ τις πολλές ορειβασίες) παπούτσια,
πέρασε κάτω απ τις ζητωκραυγές και τις κατάρες
και χάθηκε γαλήνιος μέσα στην αθανασία

Aπό τη συλλογή “Τα αρνητικά της σιωπής”

Ωστόσο τα ποιήματα της 4ης διάστασης έχουν κάτι διαφορετικό.

Η δομή αυτών των ποιημάτων καθορίζεται από ένα μεγάλο μονόλογο με στίχους μακρόσυρτους και ρυθμικά –μετρικά αδέσμευτους , που απαγγέλλονται χωρίς διακοπή από ένα πρόσωπο που βρίσκεται σε μια κατάσταση ενδοσκόπησης και αυτοανάλυσης. Είναι ένας μονόλογος –εξομολόγηση που τείνει να γίνει διάλογος με το βουβό πρόσωπο που σε κάθε ποίημα είναι παρόν και ακούει χωρίς να μπορεί να αντιδράσει σ’ αυτή τη ροή παραστάσεων από το παρελθόν και το αποπνικτικό παρόν, ιδεών, οραμάτων που διαψεύσθηκαν και συμβόλων ενίοτε φθοράς και θανάτου, ενίοτε ελπίδας και αναγέννησης.Ο μονόλογος πλαισιώνεται από ένα πρόλογο και έναν επίλογο, που παρέχουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες ,( σκηνοθετικές οδηγίες μπορούν να ονομαστούν ), δηλαδή περιγράφονται ο χώρος, ο χρόνος, τα πρόσωπα, η ατμόσφαιρα, εν ολίγοις στήνεται το σκηνικό .Μπορεί να απουσιάζει η εξωτερική δράση αλλά κυριαρχεί η εσωτερική δράση.

‘Ενα χαρακτηριστικό ποίημα  της 4ηςδιάστασης είναι η ‘Σονάτα του Σεληνόφωτος”

Άφησε με να ‘ρθω μαζί σου
λίγο πιο κάτου, ως τη μάντρα του τουβλάδικου,
ως εκεί που στρίβει ο δρόμος και φαίνεται
η πολιτεία τσιμεντένια κι αέρινη, ασβεστωμένη με φεγγαρόφωτο,
τόσο αδιάφορη κι αϋλη,
τόσο θετική σαν μεταφυσική
που μπορείς επιτέλους να πιστέψεις πως υπάρχεις και δεν υπάρχεις
πως ποτέ δεν υπήρξες, δεν υπήρξε ο χρόνος κ’ η φθορά του.
Άφησε με να ‘ρθω μαζί σου.

Θα καθίσουμε λίγο στο πεζούλι, πάνω στο ύψωμα,
κι όπως θα μας φυσάει ο ανοιξιάτικος αέρας
μπορεί να φαντάζουμε κιόλας πως θα πετάξουμε,
γιατί, πολλές φορές, και τώρα ακόμη, ακούω το θόρυβο του φουστανιού μου,
σαν το θόρυβο δυο δυνατών φτερών που ανοιγοκλείνουν,
κι όταν κλείνεσαι μέσα σ’ αυτόν τον ήχο του πετάγματος
νιώθεις κρουστό το λαιμό σου, τα πλευρά σου, τη σάρκα σου,
κι έτσι σφιγμένος μες στους μυώνες του γαλάζιου αγέρα,
μέσα στα ρωμαλέα νεύρα του ύψους,
δεν έχει σημασία αν φεύγεις ή αν γυρίζεις
ούτε έχει σημασία που άσπρισαν τα μαλλιά μου,
(δεν είναι τούτο η λύπη μου – η λύπη μου είναι που δεν ασπρίζει κ’ η καρδιά μου).
Άφησε με να ‘ρθω μαζί σου.

Το ξέρω πως καθένας μοναχός πορεύεται στον έρωτα,
μοναχός στη δόξα και στο θάνατο.
Το ξέρω. Το δοκίμασα. Δεν ωφελεί.
Άφησε με να ‘ρθω μαζί σου.

της Εβίτας Γοργορίνη