Τι είναι αυτό που επηρεάζει την ποιότητα των σχέσεων μας;
Το 1987 οι ψυχολόγοι Hazan και Shaver διέκριναν τρία διαφορετικά ύφη προσκόλλησης: το ασφαλές, της αποφυγής και το αγχώδες. Πιθανόν θα έχεις δει αυτόν τον όρο στην Αγγλική του απόδοση: attachment style, με τα αντίστοιχα ύφη να ονομάζονται secure, avoidant, και anxious.
Τα ύφη προσκόλλησης επηρεάζουν τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε σε μια σχέση. Όπως πολλά άλλα πράγματα στον ψυχισμό μας, διαμορφώνονται κατά την παιδική μας ηλικία. Πιο συγκεκριμένα, ο τρόπος με τον οποίο μεγαλώσαμε μας “μαθαίνει” πως να συμπεριφερόμαστε στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις μας ως ενήλικες.
Ας ρίξουμε μια ματιά στα τρία ύφη:
1. Ασφαλές (Secure Attachment Style). Είναι το ιδανικό ύφος. Άτομα με ασφαλές ύφος προσκόλλησης διακρίνονται για την εμπιστοσύνη τους προς τους άλλους και δεν αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην σύναψη σχέσεων. Δεν φοβούνται την εγκατάλειψη και γενικά πιστεύουν ότι οι άνθρωποι στην ζωή τους είναι αξιόλογοι.
Τα άτομα αυτά πιθανόν μεγάλωσαν σε οικογενειακά περιβάλλοντα όπου δεν ένιωσαν παραμελημένα. Οι γονείς τους κάλυπταν τις ανάγκες τους, τόσο τις φυσικές, όσο και τις συναισθηματικές. Επομένως, τα άτομα αυτά περιμένουν τέτοια μεταχείριση και από τις επόμενες σχέσεις τους και δεν δέχονται κάποια άλλη μεταχείριση.
2. Αποφυγής (Avoidant Attachment Style). Τα άτομα αυτά κρατούν τους άλλους σε απόσταση. Φοβούνται την οικειότητα και έτσι οι σχέσεις τους τείνουν να είναι επιφανειακές. Τους τρομάζει η ιδέα του να δεθούν με ένα άλλο άτομο και, αν νιώσουν ότι ο σύντροφος τους έρχεται πολύ κοντά σε αυτούς, ενδεχομένως σταματήσουν την σχέση. Τα άτομα αυτά δεν νιώθουν εμπιστοσύνη προς τους άλλους και γι’ αυτό τον λόγο προτιμούν να τους κρατούν σε απόσταση.
Τα άτομα με αυτό το ύφος προσκόλλησης πιθανόν ένιωσαν παραμελημένα ως παιδιά. Οι γονείς τους πιθανόν έλειπαν για μεγάλα διαστήματα από το σπίτι, ή απλά δεν τους έδιναν πολλή σημασία. Πιθανόν οι γονείς τους δούλευαν για πολλές ώρες έξω από το σπίτι και έτσι τα παιδιά αναγκάστηκαν να φροντίσουν μόνα τους τον εαυτό τους, αναπτύσσοντας έτσι μια έντονη αίσθηση ανεξαρτησίας. Επειδή δεν θέλουν να βιώσουν ξανά τον πόνο της εγκατάλειψης που ένιωσαν σαν παιδιά, οι άνθρωποι αυτοί δεν επιτρέπουν στους άλλους να έρθουν υπερβολικά κοντά.
3. Αγχώδες (Anxious Attachment Style). Είναι το πιο συχνό ύφος. Είναι ο ζηλιάρης σύντροφος που θα φρικάρει αν δεν του στείλεις για καλημέρα ή επειδή βγήκες με την ελεύθερη φίλη σου. Όπως και τα άτομα με το ύφος αποφυγής, τα άτομα με το αγχώδες ύφος δεν εμπιστεύονται τους άλλους. Ωστόσο, σε αντίθεση με τα άτομα με ύφος αποφυγής, τα άτομα αυτά πασχίζουν να συνάψουν στενές διαπροσωπικές σχέσεις. Όταν βρίσκονται σε σχέση, νιώθουν αυξημένα επίπεδα άγχους όσον αφορά τον σύντροφό τους. Φοβούνται την εγκατάλειψη. Είναι πολύ ευαίσθητα σε οποιαδήποτε αλλαγή στην συμπεριφορά του συντρόφου τους, την οποία αποδίδουν ως έλλειψη ενδιαφέροντος.
Τα άτομα αυτά πιθανόν μεγάλωσαν σε ασταθή περιβάλλοντα. Μπορεί την μια μέρα να ήταν όλα ρόδινα και την επόμενη να μάλωναν οι γονείς τους και ο μπαμπάς να έφευγε από το σπίτι. Μπορεί η μητέρα τους να ήταν γλυκιά και δοτική την μια μέρα και σκληρή και απόμακρη την επόμενη.
Το ύφος προσκόλλησης μας ασκεί μεγάλη επιρροή στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Ο στόχος είναι να φτάσουμε όσο πιο κοντά γίνεται στο ασφαλές ύφος. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να ελκύονται από συντρόφους που τους επιτρέπουν να βιώσουν ξανά το παιδικό τους τραύμα, καθώς ελπίζουν πως μέσα από αυτή την σχέση θα το διορθώσουν. Έτσι, ένα άτομο με αγχώδες ύφος θα ελκύεται από άτομα ασταθή. Από την άλλη, ένα άτομο με ύφος αποφυγής θα ελκύεται από άτομα που είναι και αυτά συναισθηματικά απόμακρα.
Θεωρώ πως όλοι μπορούν να ξεπεράσουν το ύφος τους, ωστόσο αυτό απαιτεί σκληρή δουλειά με τον εαυτό τους και πιθανόν χρειαστούν την βοήθεια ενός ψυχολόγου. Ωστόσο αξίζει τον κόπο να μπει κανείς σε αυτή την διαδικασία, καθώς αυτό θα βελτιώσει την ποιότητα των σχέσεων του!