Σήμερα, 18 Μαΐου είναι η Διεθνής Ημέρα Μουσείων. Το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) έχει καθιερώσει τη μέρα αυτή από το 1977, για να επισημάνει τη συνεισφορά των μουσείων στη σύγχρονη κοινωνία και στο πολιτισμό.
Η Διεθνής Ημέρα Μουσείων εορτάζεται παγκοσμίως με εκδηλώσεις που προσελκύουν το ευρύ κοινό και με δωρεάν είσοδο σε όλα τα μουσεία. Κάθε χρόνο η επέτειος αυτή είναι αφιερωμένη σε ένα συγκεκριμένο θέμα, που σχετίζεται το ρόλο των μουσείων στη κοινωνία. Το θέμα που επέλεξε φέτος το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) είναι «Τα Μουσεία ως κόμβοι πολιτισμού: το μέλλον της παράδοσης».
Τα μουσεία αναδεικνύουν τη πολιτιστική κληρονομιά και τις παραδόσεις τόπων και κοινωνιών. Με σεβασμό στην ιστορική μνήμη και με την υποστήριξη της τεχνολογίας διαφυλάσσουν από τη λήθη τα υλικά και τα άυλα στοιχεία που συνθέτουν και εκφράζουν το πολιτισμό. Οι εκθέσεις που διαμορφώνονται στα σύγχρονα μουσεία εστιάζουν σε ερμηνείες και σε αναλύσεις των θεμάτων που επιλέγουν για να επικοινωνήσουν με το κοινό.
Αυτή τη χρονιά το ελληνικό τμήμα του ICOM επέλεξε να τιμήσει το Δίκτυο των εννιά Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς. Τα μουσεία του προβάλλουν σημαντικά κομμάτια της παράδοσης και της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς σε όλη την Ελλάδα.
Ο Όμιλος Πειραιώς περιλαμβάνει το Μουσείο Μετάξης στο Σουφλί, το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας στη Τήνο, το Μουσείο Ελιάς κι Ελληνικού Λαδιού στη Σπάρτη, το Μουσείο Αργυροτεχνίας στα Ιωάννινα, το Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας στο Βόλο, το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας στη Μυτιλήνη, το Μουσείο Περιβάλλοντος στη Στυμφαλία, το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης στη Δημητσάνα και το Μουσείο Μαστίχας στη Χίο.
Πώς αυτά τα μουσεία προσεγγίζουν τη παράδοση και τη πολιτιστική κληρονομιά του κάθε τόπου ώστε να τη μετατρέψουν σ’ ένα οπτικοακουστικό παραστατικό αφήγημα;
Ας ρίξουμε μια ματιά σε ένα από αυτά τα μουσεία.
Στην πλαγιά ενός λόφου στη νότια Χίο, κοντά στο χωριό Πυργί, βρίσκεται το μοντέρνο κτήριο του Μουσείου Μαστίχας. Αποτελεί ένα μικρό θαύμα ότι το μοναδικό αυτό φυσικό προϊόν ευδοκιμεί μόνο στη Χίο. Ο επισκέπτης του μουσείου θα ανακαλύψει τις παραδοσιακές τεχνικές της μακραίωνης καλλιέργειας της μαστίχας και το πως αυτή διασώθηκε από γενιά σε γενιά, μέχρι την εποχή μας με την εκμηχάνιση της επεξεργασίας της.
Όταν επισκέφτηκα το Μουσείο Μαστίχας, με συνεπήρε από την πρώτη στιγμή η καταγραφή του μεγάλου ταξιδιού του μαστιχόδεντρου στο χώρο και στην ιστορία της Χίου.
Το πολύτιμο δάκρυ του χαμηλού αυτού σχίνου καθόρισε τη μοίρα του νησιού και ήταν το κέντρο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής των ανθρώπων του. Εντυπωσιακό είναι πως μεγάλο κομμάτι της έκθεσης αποτελείται από προφορικές μαρτυρίες ντόπιων ηλικιωμένων κατοίκων που εξιστορούν τη διαδικασία μαζέματος, κοσκινίσματος, καθαρισμού και επεξεργασίας της μαστίχας.
Στο μουσείο είδα, άκουσα και διάβασα τις μαρτυρίες και άγγιξα την ανεπεξέργαστη μαστίχα. Γεύτηκα το μαστέλο, το λικέρ μαστίχας και θαύμασα την ποικιλία των εφαρμογών της σε τόσα προϊόντα, που δεν μπορούσα να φανταστώ. Από καλλυντικά και σαπούνια, μέχρι τυράκια και λάδια.
Στην πλαγιά ολόγυρα στο κτίριο, που έχει προσαρμοστεί με εξαιρετικό τρόπο στο τοπίο, τα σχίνα σε τακτικές σειρές, στα στρωμένα με άσπρο χαλικάκι αυλάκια τους, συνδέουν τις εικόνες του μουσείου με το φυσικό τους περιβάλλον.
Σε μικρή απόσταση βρίσκονται τα Μαστιχοχώρια, με τα μεσαιωνικά καλντερίμια τους, αναλλοίωτα στο διάβα των αιώνων. Νομίζεις πως στην επόμενη στροφή θα βρεθείς μπροστά σε κάποια γιαγιά που καθαρίζει στη ποδιά της τα δάκρυα του σχίνου, τραγουδώντας το Σχινιάτικο «Είμαι δεντρίν ακούραστον και πάντα δακρυσμένον».
Δες εδώ: Η ζωή μας ανάμεσα στα μνημεία!