Με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα κατά του ρατσισμού, ερχόμαστε αντιμέτωποι με το σκληρό πρόσωπο του ρατσισμού.
Nοέμβριος 2018 – Αθήνα
Μετρό Σύνταγμα. Ανεβαίνω βιαστικά τις σκάλες του μετρό. Σκοντάφτω. Σε ένα γνώριμο πρόσωπο που συναντώ συχνά τελευταία. Είναι σκληρό και εχθρικό. Κοιτάζει με μίσος, υποτιμητικά, όποιoν είναι διαφορετικός από εκείνον.Τον λένε ρατσισμό.
Μια κυρία επιμένει να στέκεται στην αριστερή πλευρά της κυλιόμενης σκάλας, αφήνοντας τους υπόλοιπους που θέλουν να προχωρήσουν. Ένας κύριος, με καταγωγή από την Αφρική την προτρέπει να κάνει λίγο χώρο για να περάσει. Εκείνη γυρνά και τον κοιτά απαξιωτικά.
Ήρθες στη χώρα μου να μου πείς πού θα κάτσω;
Ο κύριος δεν μίλησε. Δεν απάντησε. Έσκυψε το κεφάλι και περίμενε να περάσει πρώτη η κυρία για να συνεχίσει το δρόμο του.Επέλεξε να προσπεράσει το ρατσισμό, όπως κάνουμε σχεδόν όλοι, όταν τον συναντάμε.
Τον βλέπουμε, τον ακούμε, τον διαισθανόμαστε, αλλά τον αφήνουμε να περάσει. Όσοι άκουσαν τα λόγια της κυρίας σιώπησαν. Κανείς δεν γύρισε να της πει, γιατί μιλάει με αυτόν τον τρόπο, γιατί είναι αγενής. Γιατί κάνει ρατσιστικά σχόλια.
Ίσως γιατί ξέρουν την απάντηση. Ίσως γιατί κάποιοι συμφωνούν. Ίσως γιατί θεώρησαν ότι δεν έχει νόημα. Δεν πρόκειται να αλλάξει γνώμη. Δεν θα σταματήσει να πιστεύει ότι έχει το δικαίωμα να μιλάει έτσι γιατί βρίσκεται στη χώρα της. Δεν ξεριζώνονται τόσο απλά αντιλήψεις τόσων χρόνων.
Η σιωπή όμως συνιστά συναίνεση. Συναίνεση σε ένα φαινόμενο που διαιωνίζεται διαρκώς ειδικά τα τελευταία χρόνια με τις αυξημένες προσφυγικές εισροές.
Ανεβαίνοντας τις σκάλες και έχοντας αφήσει προσωρινά τουλάχιστον πίσω μου το ρατσισμό, απέναντι από τις ράγες βλέπω σε μια αφίσα τεράστια γράμματα να σχηματίζουν τη λέξη “WHY?”. Γιατί; Είδα τη σκέψη μου να γράφεται με λέξεις.
Γιατί να είσαι ρατσιστής;
Γιατί φοβόμαστε το διαφορετικό. Το ξένο είναι άγνωστο, άρα επικίνδυνο. Νιώθουμε την απειλή να μας πλησιάζει, όταν βλέπουμε έναν αλλοδαπό. Τον κοιτάζουμε καχύποπτα, όταν στέκεται δίπλα μας στο μετρό. Σφίγγουμε την τσάντα μας. Αποφεύγουμε να τον κοιτάμε ή επιλέγουμε να τον κοιτάζουμε υποτιμητικά.
Θα μας φέρουν αρρώστιες, θα μας πάρουν τις δουλειές, θα μας κλέψουν. Επειδή είναι ξένοι. Επειδή έρχονται από αλλού. Επειδή έτσι το έχουν στα μέρη τους. Επειδή δεν είναι εμείς.
Γιατί δεν μας μοιάζουν. Υποδόριος ναρκισσισμός. Η ψευδαίσθηση της ανωτερότητας που βασίζεται στην καταγωγή μας, καλλιεργεί το μίσος και την εκμετάλλευση. Εμείς είμαστε πιο έξυπνοι, εμείς είμαστε καλύτεροι, εμείς είμαστε έλληνες. Αυτοί είναι αγράμματοι, αυτοί είναι άγριοι, αυτοί είναι πονηροί. Εμείς και αυτοί.
Ζούμε διαρκώς με το φόβο της αλλοίωσης της πολιτιστικής μας ταυτότητας.Οι ξένοι απειλούν τη μοναδικότητα μας. Πρέπει να θωρακιστούμε απέναντι στον εχθρό.
Ξεχνάμε, όμως, ότι ο χειρότερος εχθρός είναι ο κακός ή για την ακρίβεια ο απάνθρωπος εαυτός μας.
Γιατί είναι πιο εύκολο να κατηγορείς τους άλλους παρά να παραδέχεσαι τις δικές σου αδυναμίες. Είναι πιο βολικό, όταν όλα γκρεμίζονται κοινωνικά να ρίχνεις την ευθύνη στους άλλους, να ξεσπάς την οργή σου σε μια ευάλωτη ομάδα.
Οι αλλοδαποί ευθύνονται για την ανεργία. Μου πήραν τη δουλειά.
Οι πακιστανοί βιάζουν, το έχουν στο αίμα τους.
Μόνο να κλέβουν ξέρουν, το έχει η ράτσα τους.
Φράσεις που ακούγονται συχνά. Φράσεις που γενικεύουν, που καταδικάζουν, που δηλητηριάζουν τον κοινωνικό ιστό και περιστρέφονται γύρω από τη φυλετική ταυτότητα κάποιων ανθρώπων, στιγματίζοντας το πρόσωπο και την καθημερινότητα τους.
Η εγκληματικότητα δεν έχει φυλή αλλά ανθρώπινη ταυτότητα.
Γιατί υπάρχει έλλειψη παιδείας. Όχι τόσο μόρφωσης,αλλά παιδείας. Το να σέβεσαι τους άλλους δεν προϋποθέτει πτυχίο, αλλά ουσιώδεις τρόπους ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Κάποιοι γονείς, απαγόρευσαν στα παιδιά τους να πάνε στο σχολείο στη Σάμο για να μην αναμειχθούν με τα προσφυγόπουλα. Για να μην κολλήσουν τίποτα. Τα μαθηματικά, η λογοτεχνία, η γλώσσα διδάσκονται. Η ανθρωπιά δυστυχώς δεν διδάσκεται.
Η γλώσσα είναι η πρώτη γέφυρα που πρέπει να περάσεις για να ενσωματωθείς. Το σχολείο είναι το πρώτο βήμα για τα παιδιά – πρόσφυγες προκειμένου να κοινωνικοποιηθούν και να ξαναβρούν την παιδική τους ηλικία που έχασαν στη διάρκεια του ταξιδιού τους.
Αλλά ποιος νοιάζεται;
Προέχει η εθνική και προσωπική μας ασφάλεια.
Γιατί δεν έχουμε μάθει να βλέπουμε το κόσμο υπό ένα πανανθρώπινο πρίσμα. Έχουμε μάθει να χαράζουμε γραμμές και σύνορα. Οι ξένοι θα μας πάρουν τα πάντα. Ο φόβος της λεηλασίας υπάρχει ακόμη, τόσα χρόνια μετά, ως ένα υποσυνείδητο κατάλοιπο που μας βασανίζει ακόμη.
Ζούμε σε πια εποχή που ενώ τα τείχη πέφτουν πιο εύκολα, και αντί να τα γκρεμίζουμε εμείς οι ίδιοι, τα υψώνουμε με περισσότερο σθένος με πρόσχημα μια εθνική αυτοπροστασία. Δεν είμαστε μόνοι μας. Δεν πρέπει να είμαστε μόνοι μας.
Γιατί είναι πιο εύκολο να μισείς παρά να αγαπάς. Να επιτίθεσαι παρά να ανέχεσαι. Να φωνάζεις παρά να ακούς. Να αδιαφορείς παρά να αισθάνεσαι. Είναι δύσκολο να βγούμε από τον κύκλο μας, από τον μικρόκοσμο, από τη χώρα μας και να δούμε και κυρίως να αποδεχθούμε τι συμβαίνει έξω.
Να κοιτάξουμε τον άλλο στα μάτια και να δούμε τον άνθρωπο, όχι το χρώμα, τη φυλή, τη γλώσσα.
Μεσολόγγι – Δεκέμβριος 2018
Παραμονή Χριστουγέννων. Ένας άντρας και μια γυναίκα, αιτούντες άσυλο, που ήρθαν από τη Λέσβο κάθονται σε ένα παγκάκι και τρώνε το μεσημεριανό τους. Το μαγαζί από όπου πήραν το φαγητό είναι απέναντι τους. Δεν κάθονται μέσα, μαζί με τους άλλους.
Γιατί είναι ξένοι. Δεν έχουν θέση εδώ. Όταν έφτασαν εδώ τους είπαν ότι η πόλη κινδυνεύει για ιστορικούς και θρησκευτικού ρόλους από την παρουσία τους.
Κοιτάζουν διστακτικά τους περαστικούς. Φοβούνται.
Κάθομαι και εγώ στο παγκάκι για λίγα λεπτά. Για να δω την άλλη όχθη. Βλέπω την ιστορία πίσω από τα ταλαιπωρημένα πρόσωπα.
Βλέπω την ξεβρασμένη βάρκα. Βλέπω την εξαθλίωση, τον αγώνα για επιβίωση. Μυρίζω το θάνατο. Ακούω κλάματα μωρού. Βλέπω παιδιά να ψάχνουν τους γονείς τους. Βλέπω παιδιά να χάνουν τους γονείς τους. Βλέπω τους άλλους να με κοιτούν με φόβο, με οργή και σπάνια με καλοσύνη.
Βλέπω τις πέτρες, τα υβριστικά σχόλια, την κακομεταχείριση. Γι’ αυτούς και εμείς είμαστε ξένοι. Γι’ αυτούς και εμείς είμαστε ο φόβος. Δεν θέλω να φοβάμαι. Δεν θέλω να με φοβούνται.