Όλοι έχουμε ακούσει ή επισκεφτεί κοινωνικούς χώρους και καταλήψεις. Αλλά πώς νοηματοδοτείται ο όρος κοινωνικοί χώροι και ποια ήταν η απαρχή των καταλήψεων;
Οι Αυτοδιαχειριζόμενοι Κοινωνικοί Χώροι είναι οι νέοι κόμβοι της Αλληλέγγυας – Κοινωνικής Οικονομίας. Σ’ αυτούς διοργανώνονται καθημερινά δεκάδες δραστηριότητες αλληλέγγυου, πολιτιστικού και επιμορφωτικού χαρακτήρα.
Στεγάζονται: κινηματογραφικές λέσχες, θεατρικές ομάδες, τοπικά μουσικά γκρουπ, παιδικοί σταθμοί και σε κάποιους υπάρχουν χώροι φιλοξενίας αστέγων και επισκεπτών. Λειτουργούν συλλογικές κουζίνες, καφενεία, δανειστικές βιβλιοθήκες. Συγκεντρώνονται τρόφιμα, φάρμακα, ρούχα.
Οργανώνονται κάθε είδους εργαστήρια και σεμινάρια, γίνονται ανταλλακτικά χαριστικά παζάρια, δωρεάν κοινωνικά φροντιστήρια, μαθήματα ξένων γλωσσών, χορού, παρουσιάσεις βιβλίων, εικαστικές εκθέσεις και άλλα πολλά.
Είναι οι νέες αυτόνομες κοινότητες της πόλης και της γειτονιάς. Σε κάθε Αυτοδιαχειριζόμενο Κοινωνικό Χώρο συστεγάζονται πολλές ανεξάρτητες ομάδες και σχήματα που κυοφορούν τις νέες ιδέες και κουλτούρες στην Ελλάδα της κρίσης.
Οι περισσότερες απ’ αυτές τις κοινότητες νέων αποκτούν νομική μορφή και πληρώνουν νοίκι. Όμως, όπως και στο παρελθόν, έτσι και τώρα, αρκετές συλλογικότητες επιθυμούν να παραμείνουν άτυπες, ανεξάρτητες και εξωθεσμικές.
Καταλήψεις
Ενα νέο κύμα Αυτοδιαχειριζόμενων Στεκιών και Καταλήψεων ήρθε βαδίζοντας στα χνάρια των Αυτοδιαχειριζόμενων Κοινωνικών Κέντρων της Ευρώπης και κυρίως του Βερολίνου. Η κατάληψη της έννοιας κατάληψη γίνεται εδώ και χρόνια στην Μέκκα των αυτόνομων εναλλακτικών κοινοτήτων και καταλήψεων του πλανήτη, το Βερολίνο.
Η ‘κόκκινη δεκαετία’, όπως ονόμασε ο Γερμανός ιστορικός Γκέρτν Κόνεν την περίοδο 1967-1977, έβαλε τις βάσεις για μια πλειάδα εναλλακτικών κοινωνικών ομάδων στην Γερμανία, που όπως τονίζει ο Γερμανός κοινωνιολόγος Άντρεχ Χόλμ: “πάλευαν ενάντια στα πυρηνικά όπλα, τους πολέμους, την στρατιωτικοποίηση και υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών και των ομοφυλόφιλων”.
Καταφύγιο, στην κυριολεξία, όλων αυτών των αντιφρονούντων απέναντι στο τότε κοινωνικό σύστημα αποτέλεσαν οι αμέτρητες καταλήψεις του Βερολίνου.
Η γέννηση αυτών των καταλήψεων δεν ήταν καθόλου τυχαία. Το 1979 μόνο ο επίσημος αριθμός αυτών των εναλλακτικών ομάδων ήταν γύρω στα 100.000 μέλη στο τότε δυτικό Βερολίνο! Ενώ, ταυτόχρονα, τόσο στο δυτικό όσο και στο ανατολικό Βερολίνο, ο αστικός σχεδιασμός (urban planning) που εφάρμοζαν οι αρχές και από τις δύο πλευρές του τείχους οδηγούσε στην παραμέληση των πανέμορφων ιστορικών παλιών κτιρίων της πόλης.
Οι μεν δυτικοί, όπως τονίζουν οι Γερμανοί κοινωνιολόγοι Άντρεχ Χόλμ και Άρμιν Κούν στην εξαιρετική τους έρευνα από το 2010 με τίτλο «Καταλήψεις και Αστική Ανανέωση: Η Αλληλεπίδραση των Καταλήψεων και Στρατηγικές Αστικής Ανανέωσης στο Βερολίνο», άφηναν τους ιδιοκτήτες κτιρίων και οργανισμούς στέγασης να αφήνουν εγκαταλειμμένα τα κτίρια τους.
Οι ιδιώτες αυτοί έλπιζαν έτσι ότι θα μπορέσουν έπειτα να τα γκρεμίσουν ή να τα ανακατασκευάσουν με έξοδα της κυβέρνησης και να χρεώνουν έπειτα πολύ υψηλά ενοίκια στα νέα κτίσματα.
Οι δε ανατολικοί κατασκεύαζαν εργατικές πολυκατοικίες μεγαθήρια σοβιετικού τύπου στα περίχωρα της πόλης, αφήνοντας τα κτίρια στο κέντρο του ανατολικού Βερολίνου να καταρρέουν, καθώς τα θεωρούσαν σύμβολα της καπιταλιστικής αστικής ανάπτυξης.
Το αποτέλεσμα ήταν και από τις δύο μεριές του Τείχους να υπάρχουν πάρα πολλά άδεια κτίρια.
Το 1978, σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο αρχιτεκτονικής Χέραλντ Μπόντενσατζ, στο δυτικό Βερολίνο υπήρχαν 28.000 άδεια διαμερίσματα, ενώ γύρω στα 25.000 διαμερίσματα ήταν κενά στην ανατολική πλευρά.
Ανάλογο κύμα δημιουργίας αυτοιδιαχειριζόμενων κοινωνικών χώρων – καταλήψεων υπάρχει και στην Ιταλία. Τους περιγράφει στο τελευταίο της βιβλίο “Φράχτες και Παράθυρα” (Αϊ στο διάολο, ΔΝΤ)” η Ναόμι Κλάιν.
Το “Corto Circuito” είναι ένα απο τα πολλά centri sociali της Ιταλίας. Τα κοινωνικά κέντρα είναι εγκαταλειμμένα κτίρια-αποθήκες, εργοστάσια, στρατώνες, σχολεία που καταλήφθηκαν και μεταμορφώθηκαν από τους καταληψίες σε εστίες κουλτούρας και πολιτικής, απαλλαγμένες από τον έλεγχο τόσο των αγορών όσο και του κράτους.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις υπάρχουν 150 κοινωνικά κέντρα στην Ιταλία. Το παλαιότερο και μεγαλύτερο κοινωνικό κέντρο -το Leoncavallo, στο Μιλάνο– είναι πρακτικά μια αυτάρκης πόλη με εστιατόρια, κήπους, ένα βιβλιοπωλείο, έναν κινηματογράφο, μια στεγασμένη ράμπα scateboard και ένα κλάμπ τόσο μεγάλο ώστε μπόρεσε να φιλοξενήσει τις εμφανίσεις των Public Enemy.
Τα κοινωνικά κέντρα είναι χώροι ανεμελιάς και αντισυμβατικότητας, σε έναν κόσμο που μεσο-αστικοποιείται και ευπρεπίζεται ολοένα και περισσότερο, ένα γεγονός που παρακίνησε την γαλλική εφημερίδα Le Monde να τα χαρακτηρίσει ως “το πολιτιστικό κόσμημα της Ιταλίας”.
Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί περίπου 363 δίκτυα , αν και κατά την γνώμη μου είναι πολλά περισσότερα.
Ας δούμε μερικά από αυτά στα πλαίσια της Αττικής.
1. Ελεύθερος Κοινωνικός Χώρος Nosotros
Ο Αυτοδιαχειριζόμενος κοινωνικός χώρος nosotros που ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2005 αποτελεί δίκτυο της Κοινωνικής Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας στην Αθήνα. Ο Ελεύθερος Κοινωνικός Χώρος Nosotros ξεκίνησε τη λειτουργία του πειραματικά, τον Ιούνιο του 2005.
Είναι χώρος αυτοδιαχειριζόμενος και το πολιτικό του στίγμα κινείται στο πλαίσιο της αντιεραρχίας, της αμεσοδημοκρατίας. Το εγχείρημα έχει τεθεί στη βάση της ελεύθερης συνδιαμόρφωσης και συνδημιουργίας από τον καθένα, με τη συμμετοχή του στην Ανοικτή Γενική Συνέλευση που γίνεται κάθε Δευτέρα στις 21:00.
Διεύθυνση: Θεμιστοκλέους 66, Αθήνα 106 81, Ελλάδα
contact.nosotros@riseup.net
2. Κατειλημμένο Κοινωνικό Κέντρο Κ-ΒΟΞ
Το Κ*ΒΟΞ αποτελεί δίκτυο της Κοινωνικής Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας στην Αθήνα. Στις πρώτες μέρες του 2012, άτομα που ορίζονται πολιτικά μέσα από τη συμμετοχή μας στον αναρχικό-αντιεξουσιαστικό χώρο και ταξικό αντικαπιταλιστικό κίνημα, προχώρησαν σε κατάληψη του κτιρίου ΒΟΞ (ιδιοκτησίας ΙΚΑ) στην πλατεία Εξαρχείων, με στόχο τη μετατροπή του σε ανοιχτό κοινωνικό κέντρο.
Το Κ*ΒΟΞ αποτελεί ένα χώρο αδιαμεσολάβητης επικοινωνίας, συναναστροφής και δημιουργίας, χωρίς ιεραρχίες και ειδικούς, θεαματικά και καταναλωτικά πρότυπα.
Διεύθυνση: Θεμιστοκλέους και Αραχώβης, Αθήνα 106 81, Ελλάδα
3. Αυτόνομο Στέκι
Ένας αυτόνομος αυτοδιαχειριζόμενος χώρος με αντι-ιεραρχικά χαρακτηριστικά αποτελεί δίκτυο της Κοινωνικής Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας στην Αθήνα. Την άνοιξη του 1998 μια μικρή ομάδα συντρόφων από διάφορες τάσεις του κινήματος συγκρότησαν την πολιτικοκοινωνική συλλογικότητα του Αυτόνομου Στεκιού. Στόχος η δημιουργία ενός αυτόνομου αυτοδιαχειριζόμενου χώρου με αντι-ιεραρχικά χαρακτηριστικά τόσο στη λειτουργία όσο και στην πολιτική αντίληψη, με δυνατότητα θεωρητικής δουλειάς αλλά και παρέμβασης στα ζητήματα που αναδεικνύονται μέσα από το κίνημα.
Διεύθυνση: Ζωοδόχου Πηγής και Ισαύρων, Αθήνα 114 73, Ελλάδα
autonomosteki98@gmail.com kouzina.anergon@yahoo.com
http://autonomosteki.espivblogs.net
4. Κατάληψη Βίλα Αμαλίας
Ο Αυτοδιαχειριζόμενος και ανεξάρτητος χώρος – Κατάληψη Βίλα Αμαλίας στην Αθήνα είναι δίκτυο της Κοινωνικής Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας.
Διεύθυνση: Αχαρνών και Χέυδεν, Αθήνα 104 40, Ελλάδα
villaamalias@gmail.com
http://villa-amalias.blogspot.gr/
5. Αντιεξουσιαστικό Στέκι Παντείου
“Το αντιεξουσιαστικό Στέκι Παντείου είναι δίκτυο της Κοινωνικής Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας.
Σύμφωνα με τα μέλη: “Λόγω πολλών προτάσεων που δεχθήκαμε τελευταία για παραχώρηση του χώρου του Αντιεξουσιαστικού Στεκιού Παντείου για την διεξαγωγή των συνελεύσεων ομάδων ή συλλογικοτήτων, επαναπροσδιορίσαμε τους όρους και τις προϋποθέσεις με τις οποίες παραχωρούμε το χώρο σε μια συλλογικότητα: ο χώρος θα παραχωρείται σε πολιτικά προσκείμενες συλλογικότητες μεμονωμένα, εάν συντρέχει σχετική ανάγκη, και με την σύμφωνη γνώμη της διαχειριστικής συνέλευσης του στεκιού.”
Διεύθυνση: Λεωφόρος Ανδρέα Συγγρού 136, Καλλιθέα 176 71
steki_pan@yahoo.gr
http://stekipanteios.espiv.net/
6. Ελεύθερος Κοινωνικός Χώρος Βοτανικός Κήπος Πετρούπολης
“Τι είναι ο Βοτανικός Κήπος, με ποιες προοπτικές αποφασίστηκε η κατασκευή του και πως χρησιμοποιήθηκε από τον Δήμο;”
Ο Ελευθεριακός-ανεξάρτητος χώρος Βοτανικός Κήπος στην Πετρούπολη είναι δίκτυο της Κοινωνικής Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας.
Διεύθυνση: Άλσος Αγίου Δημητρίου
votanikoskipos@gmail.com
http://votanikoskipos.blogspot.gr/
