Μιλήσαμε με τον Ορέστη Σεφέρογλου για την φωτογραφία, την κοινωνία και το συνδυασμό τους και ιδού το αποτέλεσμα!
Με αφορμή τη συμμετοχή του Ορέστη Σεφέρογλου στο TEDxPanteionUniversity είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε μαζί του για διάφορα θέματα. Ο Ορέστης Σεφέρογλου είναι φωτογράφος ή όπως θα καταλάβετε στην πορεία ένας περισσότερο κοινωνικός φωτογράφος. Έχει εργαστεί στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ και το περιοδικό ΕΨΙΛΟΝ, ενώ παράλληλα έχει δημοσιευτεί σε διάφορα ελληνικά και ξένα περιοδικά όπως τα ΒΗΜΑgazino, ΜΕΤΡΟ, Die Welt, BLAU Magazin, Die Dame, WOZ. Συνεργάζεται με το VICE Greece, όπως επίσης και με τα περιοδικά Κ, Γαστρονόμος και το Aegean Airlines BLUE Magazine.
Από το 2013 και μετά ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς του έχει επικεντρωθεί στο προσφυγικό αποτυπώνοντας ιστορίες μέσω των φωτογραφιών του.
1. Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς επαγγελματικά με την φωτογραφία σε μία τόσο δύσκολη οικονομική περίοδο;
Με την φωτογραφική μηχανή ήρθα πρώτη φορά σε επαφή μέσω μιας αναλογικής κάμερας που μου έκανε δώρο ο πατέρας μου, όταν ήμουν ακόμα στο πρώτο έτος του πανεπιστημίου. Τότε σπούδαζα κάτι τελείως διαφορετικό από την φωτογραφία. Μέχρι εκείνη την περίοδο πίστευα πως αυτό που σπούδαζα ήταν αυτό με το οποίο θα ήθελα να ασχοληθώ και επαγγελματικά.
Είχα όμως την ανάγκη να βρω έναν τρόπο να εκφραστώ ο ίδιος αλλά και να περιγράψω αυτό που έβλεπα γύρω μου-ιδιαίτερα σε μια περίοδο έντονων κοινωνικών και πολιτικών μεταβολών όπως αυτή. Στη φωτογραφία βρήκα το εργαλείο να το κάνω και σταδιακά τα επόμενα 1-2 χρόνια συνειδητοποίησα ότι με αυτό θέλω να ασχοληθώ επαγγελματικά.
Μέσω της φωτογραφίας, βρήκα τον τρόπο για να αποτυπώνω τα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω μου και να αφηγούμαι τις προσωπικές ιστορίες των ανθρώπων που συναντώ. Σήμερα όταν σκέφτομαι εκείνη την επιλογή μου, βλέπω ότι δεν θα μπορούσα να έχω ασχοληθεί με τίποτα διαφορετικό πέρα από την φωτογραφία.
2. Τι θα συμβούλευες κάποιο νέο που έχει την φωτογραφία ως hobby και θα ήθελε να στραφεί σε αυτό επαγγελματικά;
Για να είμαι ειλικρινής, δεν είμαι πολύ καλός στο να δίνω συμβουλές αλλά θα προσπαθήσω να περιγράψω πως το βλέπω με βάση την δικιά μου εμπειρία έως τώρα. Αρχικά, με αφορμή την ερώτηση αυτή πρέπει να πω ότι η ευκολία του φωτογραφικού μέσου πλέον, έχει δημιουργήσει μια θολή εικόνα για το ποιος μπορεί να θεωρείται φωτογράφος και κατ’ επέκταση επαγγελματίας φωτογράφος.
Δυστυχώς αυτή η ασαφής εικόνα γίνεται πολλές φορές και η αιτία απαξίωσης των επαγγελματιών και της δουλειάς που κάνουν. Αυτό συμβαίνει είτε μέσω των εξευτελιστικά χαμηλών αμοιβών είτε μέσω της νοοτροπίας του “αφού ασχολείσαι λίγο με την φωτογραφία, τράβα 2-3 φωτογραφίες με το κινητό και τέλος”.
Υπάρχει σοβαρή έλλειψη φωτογραφικής παιδείας στην Ελλάδα και πολλές φορές εμείς οι φωτογράφοι που εκ των πραγμάτων ο ευρύτερος κύκλος μας αποτελείται από επίσης φωτογράφους και η ζωή μας είναι κοντά στα φωτογραφικά δρώμενα, δεν το καταλαβαίνουμε ή νομίζουμε το αντίθετο.
Ίσως η συμβουλή που θα έδινα σε κάποιον που σκέφτεται να σταματήσει να βλέπει την φωτογραφία σαν χόμπι και να ασχοληθεί επαγγελματικά, είναι ακριβώς αυτό: να προσπαθήσει να μπει πιο βαθιά στον κόσμο της, να διαβάσει πολύ, να σπουδάσει πάνω στη φωτογραφία και κυρίως να μην υποτιμήσει τον εαυτό του κάνοντας υποχωρήσεις σε σχέση με αυτό που κάνει επαγγελματικά.
Φωτογράφος: Ναταλία Ταλαμάγκα
Θα υπάρξουν πολλές στιγμές που το δέλεαρ της προβολής θα κρύβει και μια δωρεάν παραχώρηση της δουλειάς του φωτογράφου. Από τη στιγμή όμως που κάποιος θεωρεί τον εαυτό του επαγγελματία, σημαίνει ότι το έργο που παράγει έχει κάποια αξία και ότι από αυτήν θα πρέπει να ζήσει.
3. Κατά καιρούς έχεις εργαστεί πάνω σε διάφορα project. Ένα από αυτά είναι το My name is στο οποίο αποτυπώνεις ιστορίες προσφύγων που έχουν φτάσει κάτω από δύσκολες συνθήκες στην Ελλάδα. Νιώθεις πως βλέποντας και αποτυπώνοντας τις ιστορίες τους άλλαξε κάτι στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζεις το προσφυγικό ζήτημα πλέον;
Το My Name Is ήταν η πρώτη ολοκληρωμένη προσπάθεια μου να επικεντρωθώ στα πρόσωπα που αποτελούν τους πρωταγωνιστές μιας πολυσύνθετης και διαρκώς μεταβαλλόμενης κατάστασης -της μετακίνησης πληθυσμών από τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής προς την Ευρώπη μέσω της Ελλάδας.
Όταν ξεκίνησα να φωτογραφίζω για το My Name Is, η προσφυγική κρίση δεν είχε ξεκινήσει ακόμα, αλλά οι επόμενοι μήνες με την κλιμάκωση της κατάστασης και η σφοδρότητα των γεγονότων με έκαναν να αναθεωρήσω τον τρόπο που προσέγγισα το ζήτημα. Προσπαθώ πάντα να ψάχνω για την ανθρώπινη πλευρά μέσα στα γεγονότα. Δεν θέλω να δω έναν πρόσφυγα ως κάτι «εξωτικό» ή «εξωγήινο».
Κάθε άτομο που φτάνει στις όχθες ενός ελληνικού νησιού ή είναι εγκλωβισμένο σε έναν προσφυγικό καταυλισμό, φέρνει μαζί του μια προσωπική ιστορία. Σε πολλές περιπτώσεις αυτή η ιστορία μπορεί να είναι το μόνο πράγμα που κρατά αυτό το άτομο συνδεδεμένο με το σπίτι του.
4.Έτσι έχεις έλθει σε επαφή με πολλές ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, μαθαίνοντας κατ’ επέκταση ιστορίες πολλών ανθρώπων που έχουν περάσει δύσκολα. Ποιο είναι το σπουδαιότερο πράγμα που πιστεύεις ότι έχεις αποκομίσει από αυτό το κομμάτι της δουλειάς σου;
Ανεξαρτήτως της δουλειάς που κάνω, θέλω πάντα να λειτουργώ με σεβασμό προς στα πρόσωπα που έχω απέναντί μου. Προσπαθώ να είμαι όσο το δυνατόν πιο ξεκάθαρος για τις προθέσεις μου και αυτό είναι που δημιουργεί μια σχέση αλληλοεκτίμησης. Ακόμα και αν αυτό προϋποθέτει το να “χάσω” μια λήψη. Όμως αυτά που κερδίζεις, “χάνοντας”, είναι πολύ περισσότερα και πολύ πιο ουσιαστικά.
Ο σεβασμός προς τον άλλο, τις συνήθειες του και τον τόπο που βρίσκεται είναι για μένα το πρώτο και μεγαλύτερο βήμα για να δημιουργήσω μια φωτογραφική δουλειά. Πέρα από τις όποιες καλές εικόνες μπορεί να έχουν δημιουργηθεί σε αυτές τις δουλειές, ο τρόπος με τον οποίο σε υποδέχονται οι άνθρωποι ακόμα και υπό τις χειρότερες συνθήκες, προσεγγίζοντας τους με όλα τα παραπάνω, είναι αυτό που με χαροποιεί περισσότερο και με κάνει να χαμογελώ στο τέλος της μέρας.
Φωτογράφος: Άγγελος Ρεστάνης
5. Υπάρχει κάποια ιστορία που να σε έχει συγκινήσει λίγο περισσότερο; Γιατί;
Πριν μερικούς μήνες είχα την τύχη να γνωρίσω στην Χίο, τον Μουσταφά ο οποίος είναι 17 χρονών από τη Συρία. Ο ίδιος όταν γνωριστήκαμε ήταν ασυνόδευτος μιας και διαχωρίστηκε από την υπόλοιπη οικογένεια του κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους από την Συρία προς την Ευρώπη. Ο Μουσταφά θέλει να γίνει φωτογράφος και όπως ο ίδιος μου είπε, κάθε φορά που νιώθει «πνιγμένος», παίρνει τη φωτογραφική του μηχανή και βγαίνει έξω να ανακαλύψει νέα μέρη της Χίου που χωρίς την φωτογραφία δεν θα γνώριζε.
Τον Μάιο που μας πέρασε έκανε την πρώτη του ατομική έκθεση στην Χίο, με φωτογραφίες που τράβηξε με το κινητό του στον καταυλισμό που έμενε όταν πρωτοήρθε στην Ελλάδα μέχρι στιγμιότυπα από την καθημερινότητα του και πορτρέτα των φίλων που έκανε στο νησί.
Με συγκίνησε το πάθος του για τη φωτογραφία που στη προκειμένη στιγμή της ζωής του είναι πάθος για ζωή και όχι απλά επιβίωση. Ίσως πιο σημαντικό από τις φωτογραφίες που τράβηξα για τη τελευταία μου δουλειά πάνω στο προσφυγικό, είναι οι συζητήσεις που είχαμε με τον Μουσταφά και η ελάχιστη βοήθεια που του έδωσα για να συνεχίζει να φωτογραφίζει. Ο Μουσταφά λίγο πριν τα εγκαίνια της έκθεσης του, έμαθε ότι θα επανασυνδεθεί με την οικογένεια του στην Αυστρία.
6. Το φετινό TEDx PanteionUniversity είχε ως κεντρικό του πυρήνα τα προβλήματα τα οποία αν και έχουν λάβει μεγάλες διαστάσεις επιλέγουμε να τα αγνοήσουμε. Ποια πιστεύεις ότι είναι τα κυριότερα κοινωνικά ζητήματα τα οποία οι πολίτες της χώρας μας σήμερα αγνοούν, αν και γνωρίζουν την ύπαρξή τους;
Η κοινωνία μας είναι φτιαγμένη με τρόπο τέτοιο ώστε η πρώτη της αντίδραση μπροστά σε μια μεγάλη αλλαγή ή μια νέα κατάσταση, είναι να προσπαθεί να οχυρωθεί, δημιουργώντας για αυτό το νέο, μια συνθήκη που να το παρουσιάζει σαν κάτι “εξωγήινο”. Καθημερινά γύρω μας διαβάζουμε, ακούμε και βλέπουμε τις ρατσιστικές και φοβικές αντιδράσεις απέναντι προς ανθρώπους διαφορετικών ομάδων μέσα στην κοινωνία, είτε είναι για παράδειγμα η κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ+ (LGBTQ+), είτε είναι οι πρόσφυγες για τους οποίους μιλήσαμε παραπάνω.
Η πραγματικότητα είναι ότι τίποτα εξωγήινο δεν υπάρχει γύρω μας και ότι αυτό που λέμε ρατσισμός βασίζεται σε τόσο σάπια θεμέλια που είναι να απορείς πως δεν καταρρέει. Κάνουμε πως δεν τον βλέπουμε, σαν να μην υπάρχει ή σαν να μην μας αφορά ενώ είναι παντού γύρω μας. Ο τρόπος που διαχωρίζουμε όλους αυτούς τους ανθρώπους είναι ανάλογος με το πως θέλουμε να τους δούμε, άλλοτε ως πρόσφυγες, άλλοτε ως μετανάστες και άλλοτε μόνο σαν ανθρώπους χωρίς προσδιορισμό.
Στην Ελλάδα υπάρχει και υπήρχε ανέκαθεν ρατσισμός –είτε εκδηλωνόταν απέναντι σε ανθρώπους διαφορετικών γεωγραφικών περιοχών εντός της επικράτειας, είτε απέναντι σε ομάδες με διαφορετικές σεξουαλικές προτιμήσεις, είτε κυρίως προς τους μετανάστες που ζουν στην χώρα μας ή που απλά τυχαίνει η Ελλάδα να είναι ένας σταθμός για το ταξίδι τους προς την δυτική Ευρώπη. Συχνά ακούγεται η αντίθετη άποψη -ότι δηλαδή στην Ελλάδα δεν είμαστε ρατσιστές και ότι ο ρατσισμός αφορά ένα πολύ μικρό μέρος της κοινωνίας μας. Δυστυχώς οι τελευταίες δεκαετίες δείχνουν ακριβώς το αντίθετο. Από το 2012 και μετά άλλωστε ο ρατσισμός δεν είναι πλέον και θεσμοθετημένο κομμάτι του εγχώριου πολιτικού λόγου;
Τέλος μερικές φωτογραφίες από την ημέρα του event:
Φωτογράφος: Άγγελος Ρεστάνης
Φωτογράφος: Άγγελος Ρεστάνης
Φωτογράφος: Άγγελος Ρεστάνης
Φωτογράφος: Άγγελος Ρεστάνης
Φωτογραφία εξωφύλλου: Ναταλία Ταλαμάγκα