Το εικαστικό βάψιμο σε τοίχους κτιρίων ως μέσο έκφρασης και η ανατρεπτική τέχνη μερικών θρυλικών καλλιτεχνών.
“Some people become cops because they want to make the world a better place. Some people become vandals because they want to make the world a better looking place.” – Banksy
To γκράφιτι έχει να κάνει με ένα σχέδιο, τη γραφή ενός κειμένου ή μιας τοποθέτησης σε τοίχους και σκοπό έχει την επικοινωνία ενός μηνύματος προς το ευρύ κοινό.
Προέρχεται από το λατινικό graffiare που στα λατινικά σημαίνει χαράσσω (σχεδιάζω) αλλά το σύγχρονο κίνημα γκράφιτι ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στη Φιλαδέλφεια της Αμερικής. Ξεκίνησε από περιθωριακούς νεαρούς που έγραφαν το όνομα ή το ψευδώνυμο τους σε τοίχους και υπόγειες διαβάσεις του μετρό. Την εποχή εκείνη ονομαζόταν hitting/tagging.
Με την πάροδο του χρόνου, βέβαια, το γκράφιτι μεταπλάστηκε και εξελίχθηκε. Μετατράπηκε με την εμπειρία και το ταλέντο σε μια δραστηριότητα δημιουργικής έκφρασης. Σταδιακά καλλιεργήθηκε και πλέον αποτελεί ένα πλούσιο σε γλαφυρότητα και δυναμική μέσο ικανό να μεταδίδει τα δικά του κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα ισάξια με κάθε άλλη μορφή τέχνης.
Παρακάτω δίνεται μια (σύντομη) λίστα με καλλιτέχνες από τις γειτονιές του πλανήτη των οποίων τα έργα αποτελούν μια ιδιαίτερη περιβολή για τους γυμνούς τοίχους:
Ο “επιχειρηματίας” David Choe
Η δουλειά του Αμερικάνου με κορεατική καταγωγή David Choe εμφανίζεται σε διάφορα πεδία αστικής κουλτούρας και διασκέδασης. Έχει σχεδιάσει εξώφυλλα για δίσκους καλλιτεχνών και έχει ασχοληθεί με την καλλιτεχνική επιμέλεια των σκηνικών σε πολλές ταινίες.
Τα έργα του χαρακτηρίζονται από έναν ακατέργαστο και ξέφρενο γούστο, που σύμφωνα με εκείνον αποκαλείται “βρώμικο στυλ”. Μέσα από τα σχέδια του εξερευνά θέματα και παραλλαγές της επιθυμίας και της λαχτάρας, της υποβάθμισης και της εξύμνησης.
Το 2007 του είχαν ζητήσει να βάψει τους τοίχους στα κεντρικά γραφεία της Facebook και κανόνισε να πληρωθεί με μετοχές της εταιρίας. Πέντε χρόνια μετά, όταν η εταιρία εισήχθηκε στο χρηματιστήριο, οι μετοχές που του ανήκαν πια άξιζαν εκατομμύρια.
Πέραν της επιτυχίας του στην κανονική αγορά, δεν ξεχνά ποτέ τις καταβολές του. Τα γκράφιτι του υπάρχουν πια διάσπαρτα και διακοσμούν τοίχους σε πόλεις από την Αγγλία και τη Γαλλία μέχρι και την Ιαπωνία.
Η μυστική γλώσσα του Retna
Το πραγματικό του όνομα είναι Marquis Lewis και είναι καλλιτέχνης με έδρα το Los Angeles.
Η συλλογή από γκράφιτι που έχει δημιουργήσει ξεχωρίζει για τον ασυνήθιστο γραφικό της χαρακτήρα ο οποίος φέρνει στο νου αιγυπτιακή ιερογλυφική γραφή και αραβική καλλιγραφία. Η χαρακτηριστική του γραμματοσειρά συνδυάζεται συχνά με ρεαλιστικά πορτρέτα δημιουργώντας μια από τις πιο αναγνωρίσιμες τεχνοτροπίες στον κόσμο του γκράφιτι.
Επιρροές του αποτελούν τα φωτισμένα χειρόγραφα (δηλαδή τα διακοσμημένα με χρυσό και ασήμι), οι αναγεννησιακές εικόνες και η σύγχρονη τέχνη που βασίζεται στο κείμενο. Ταυτόχρονα αντλεί έμπνευση από τη θρησκευτική αρχιτεκτονική και τo ντεκόρ.
Όπως είναι φανερό παρακάτω, η τέχνη του μεταδίδει προσωπικά μηνύματα και μια μορφή ποίησης που δεν μπορούν να αποκρυπτογραφηθούν άμεσα από ένα οποιοδήποτε κοινό περαστικών.
Το καλλιτεχνικό δίδυμο Etam cru
Οι καλλιτέχνες από την Πολωνία Sainer και Bezt, από κοινού γνωστοί ως Etam Cru, βάφουν μεγάλης κλίμακας τοιχογραφίες σουρεαλιστικών σκηνών με παραστατικότητα κι έντονα χρώματα.
Τα έργα τους είναι βαθιά επηρεασμένα από την λαογραφία της Ανατολικής Ευρώπης, τη φαντασία, τον μυστικισμό, και το πνευματώδες χιούμορ.
Αν και το καλλιτεχνικό δίδυμο εργάζεται κυρίως στην Ανατολική Ευρώπη, έχουν δημιουργήσει έργα σε όλο τον κόσμο, με τοιχογραφίες στις Η.Π.Α., στην Πορτογαλία και σε άλλες χώρες.
Γνωρίστηκαν στην Ακαδημία Καλών Τεχνών κι έκτοτε ζωγραφίζουν μαζί. Χαρακτηρίζονται και οι δύο τους επιτυχημένοι εμπορικοί καλλιτέχνες και ανεξάρτητοι σχεδιαστές. Η κουλτούρα του γκράφιτι, ωστόσο, θα είναι για πάντα η μεγάλη τους αγάπη.
Σήμερα συμμετέχουν σε διάφορες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις δημόσιας τέχνης για να παρουσιάσουν τη συλλογική ή την ατομική τους δουλειά. Παράλληλα περιφέρονται σε διάφορες γωνίες της Ευρώπης για να ζωγραφίσουν τοίχους.
Η πρωτότυπη γεωμετρία του Remi Rough
Ο Remi Rough κατάγεται από το Νότιο Λονδίνο και ξεκίνησε ως καλλιτέχνης του δρόμου τη δεκαετία του ’80.
Οι εικαστικές του συνθέσεις, κατά κοινή ομολογία, μοιάζουν αφηρημένες. Το ιδιαίτερο και προσεγμένο του στυλ, όμως, κάτι έχει να μας δείξει. Υποθέτω κανείς δεν τον εξέφρασε καλύτερα από τον Carlos Mare όταν είπε:
“Ο Remi Rough συνεχίζει να αμφισβητεί τα όρια της σύγχρονης ζωγραφικής καθώς διασχίζει τη συλλογική ιστορία της τέχνης και το σημερινό αστικό λεξικό. Θεματικά συνεχίζει να διερευνά τις σχέσεις μεταξύ των αντιλήψεων της γεωμετρίας, του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και της τέχνης του γκράφιτι. Που στην πράξη και τη θεωρία οι σχέσεις αυτές καθίστανται πάντα παρούσες. Αυτή η συγχώνευση αποδίδει ένα νέο τύπο νεωτεριστικής ζωγραφικής που αντικατοπτρίζει το πάθος του για τα προαναφερθέντα αλλά και την επιθυμία του να αναθεωρήσει τα πάντα για τον σημερινό κόσμο.”
– Carlos “Mare139”, γλύπτης, ζωγράφος και λέκτορας τέχνης από τη Νέα Υόρκη
Οι γραφικές συμμετρίες του Eduardo Kobra
Ο καλλιτέχνης Eduardo Kobra κατάγεται από το Σάο Πάολο της Βραζιλίας όπου κανείς μπορεί να θαυμάσει τις εντυπωσιακά γιγάντιες και ρεαλιστικές τοιχογραφίες που δημιούργησε σε κτίρια της πόλης του.
Η δουλειά του Kobra χαρακτηρίζεται από πολύχρωμα μοτίβα. Συνήθως απεικονίζει πορτρέτα με μία τεχνική επαναλαμβανόμενων τετραγώνων και τριγώνων.
Μέσα από την τέχνη του, με τη χρήση λαμπερών χρωμάτων και έντονων γραμμών που αποδίδονται με τρόπο καλειδοσκοπικό, έχει κερδίσει ιδιαίτερη φήμη στη χώρα του αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο.
Ο “δικός” μας Wild Drawing (WD)
Κατάγεται από το Μπαλί και ξεκίνησε να βάφει στην πατρίδα του πριν από 17 χρόνια. Τα τελευταία χρόνια ζει και δραστηριοποιείται στην Αθήνα.
Το πορτφόλιο του αριθμεί ατομικές επιδείξεις και συμμετοχές σε μεγάλες ομαδικές εκθέσεις και γκαλερί τέχνης σε Αμερική, Ασία και Ευρώπη.
Όταν ερωτήθηκε για το λόγο που προτιμάει τους δρόμους έναντι της ασφάλειας μιας γκαλερί, απάντησε:
“Ο δρόμος έχει ελευθερία, έχει ζωντάνια, έχει επικοινωνία, έχει ρίσκο. Μπορείς να μοιραστείς τις ιδέες σου με πολύ περισσότερο κόσμο, να τον κάνεις να χαμογελάσει, να προβληματιστεί, να θυμώσει, να χαρεί ή να μελαγχολήσει. Επιπλέον στις μέρες μας ολοένα και περισσότερο αναδεικνύεται η ανάγκη για έκφραση και για επανοικειοποίηση του δημόσιου χώρου.
Ωστόσο, κατά καιρούς έργα μου παρουσιάζονται σε γκαλερί κι άλλους εκθεσιακούς χώρους, γιατί και αυτό είναι κομμάτι της δουλειάς μου. Πρέπει να ζήσω και παράλληλα να υποστηρίξω τη δράση μου στο δρόμο. Το βάψιμο είναι δαπανηρό και ό,τι κάνω είναι no sponsors φάση.”
– WD, συνέντευξη από τον Βαγγέλη Μακρή για το LIFO.gr
Σημειώσεις:
Το παρόν άρθρο παρουσιάζει καλλιτέχνες που ενδεχομένως να μην γνωρίζουμε, ή που έστω να μην τους γνωρίζουμε με το όνομα τους, γιατί σίγουρα κάπου θα έχει πιάσει το μάτι μας κάποιο ή περισσότερα από τα έργα τους.
Με άλλα λόγια, καλλιτέχνες όπως Banksy ή Blek le Rat έχουν τεθεί “εκτός ύλης” ώστε να υπάρχει περισσότερο χώρος και χρόνος για άλλα όχι τόσο αναγνωρισμένα πρόσωπα. Χωρίς αυτό, βέβαια, να σημαίνει ότι μειώνουμε ή αδιαφορούμε για την κληρονομιά που έχουν προσφέρει στο συγκεκριμένο χώρο.
Μερικοί ακόμη καλλιτέχνες (όχι αποκλειστικά από τον χώρο του γκράφιτι) για κείνους που δεν χόρτασαν: Shepard Fairey, JR, Futura 2000 και Mr. Brainwash.