Εξάρχεια, Μοναστηράκι, Ψυρρή, Πλάκα. Περιοχές που περνάς και προσπερνάς κάθε μέρα, μέρη που αγαπάς και συχνάζεις. Ξέρεις όμως την ιστορία τους και γιατί ονομάστηκαν όπως ονομάστηκαν; Πάμε να τις ανακαλύψουμε παρέα!
“Αθήνα και πάλι Αθήνα κι απόψε τα χείλη μου ας πουν, Αθήνα και πάλι Αθήνα και γέροι και νιοί και παιδιά σ’ αγαπούν” όπως λέει το παλιό και αγαπημένο άσμα. Βάλε το παρακάτω playlist να παίζει και πάμε να ανακαλύψουμε από που πήραν το όνομά τους οι γνωστές περιοχές της Αθήνας!
Εξάρχεια
Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι κάποτε το όνομα ενός μπακάλη αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την ονομασία μιας από τις γνωστότερες περιοχές της Αθήνας, τα Εξάρχεια. Η περιοχή των Εξαρχείων λοιπόν οφείλει το όνομά της σε έναν μπακάλη από την Κόνιτσα, τον Έξαρχο, ο οποίος ήταν ιδιοκτήτης ενός παντοπωλείου στην οδό Θεμιστοκλέους και Σολωμού.
Κολωνάκι
Το Κολωνάκι, μια από τις γνωστότερες κεντρικές περιοχές της Αθήνας, οφείλει, όπως είναι προφανές, το όνομά της σε…ένα «κολωνάκι». Το «κολωνάκι» (ύψους περίπου 2,5 μέτρων) αυτό μαζί με άλλα αντίστοιχα τοποθετούνταν σε διάφορα σημεία της Αθήνας καθώς οι Αθηναίοι του Μεσαίωνα, προς αποτροπή επιδημιών ή άλλων συμφορών συνήθιζαν να κάνουν λιτανείες και ιεροτελεστίες με θυσίες νεαρών ζώων. Στα σημεία που κατέληγαν αυτές οι λιτανείες ολοκλήρωναν την ιεροτελεστία και έστηναν το «κολωνάκι». Η κολώνα αυτή που έδωσε το όνομά της στη περιοχή βρισκόταν παλαιότερα στην πλατεία Δεξαμενής, ενώ αργότερα τοποθετήθηκε στην πλατεία Φιλικής Εταιρείας.
Μοναστηράκι
Ένα από τα πιο πολυσύχναστα σημεία της Αθήνας, το Μοναστηράκι έλαβε το όνομά του από το Μεγάλο Μοναστήρι της Παντάνασσας, αφιερωμένο στη Κοίμηση της Θεοτόκου, το οποίο κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα έχασε όλα τα περιουσιακά του στοιχεία και συνεπώς από ένα μεγάλο μοναστήρι υποβαθμίστηκε σε ένα «Μοναστηράκι». Από εκείνο το μοναστήρι, σήμερα σώζεται μόνο η μικρή εκκλησία που βρίσκεται στην πλατεία.
Από τα δημοφιλέστερα και πιο αγαπητά σημεία της Αθήνας, το Ψυρρή ή Ψυρή οφείλει το όνομά του σε ένα νησιώτη από τα Ψαρά, ο οποίος έχτισε κάποτε μια εκκλησία στην περιοχή που δεν υπάρχει πια. Στον ίδιο απέδωσαν το όνομα Ψυρής που σημαίνει Ψαριανός και χάρη στη δωρεά του, όλη η περιοχή ονομάστηκε Ψυρή.
Θησείο
Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι η περιοχή του Θησείου ίσως να πήρε το όνομά της από κάποια θυσία που πραγματοποιήθηκε εκεί. Όμως, η αλήθεια είναι ότι η ονομασία αυτή προήλθε από…ένα λάθος καθώς τα αρχαία χρόνια αποκαλούσαν λανθασμένα «Θησείο» το Ναό του Ηφαίστου που βρίσκεται στην περιοχή, επηρεασμένοι από τις ανάγλυφες παραστάσεις των άθλων του Θησέα που υπάρχουν στο ναό. Έτσι λοιπόν η ονομασία «Θησείο», παρόλο που βασιζόταν σε ένα λάθος, σφραγίστηκε και παραμένει μέχρι σήμερα ως έχει.
Στους πρόποδες της Ακρόπολης συναντάμε την παλαιότερη γειτονιά της Αθήνας αφού πρωτοκατοικήθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα από Αρβανίτες της Αργοναυπλίας. Και σε αυτήν την περίπτωση οι εκδοχές και οι απόψεις για την ονομασία της Πλάκας ποικίλουν.
Ο Δημήτριος Καμπούρογλου (γνωστός ιστοριοδίφης, λογοτέχνης, δικηγόρος, ποιητής και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών που έζησε από το 1852 έως το 1942) υποστήριζε πως στο σημείο που η οδός Θέσπιδος τέμνεται από τις οδούς Αδριανού και Τριπόδων υπήρχε κάποτε μία μεγάλη άσπρη πλάκα, η οποία υπήρξε ο λόγος για την ονομασία της περιοχής.
Μια άλλη γνώμη έρχεται να αντικρούσει την άποψη του Δ. Καμπούρογλου, αυτή του Κ. Μπίρη, γνωστού αρχιτέκτονα και λαογράφου, που υποστήριζε πως η ονομασία της Πλάκας οφείλεται στην αρβανίτικη διάλεκτο όπου η λέξη «πλάκα» σημαίνει παλαιός, εξού και η Πλάκα Αθήνα που σημαίνει Παλαιά Αθήνα. Η εκδοχή αυτή συνδέεται με την κατοίκηση της περιοχής από τους Αρβανίτες όπως προαναφέρθηκε και από τη διάλεκτο αυτή προέκυψε και η λέξη «Γκάγκαρος» που σημαίνει έως σήμερα «γνήσιος Αθηναίος».
Νοτιοδυτικά του λόφου Αρδηττού, δηλαδή στην περιοχή του Παναθηναϊκού Σταδίου βρίσκεται το Μετς. Στις αρχές του 20ου αιώνα η περιοχή ονομαζόταν και «Παντρεμενάδικα» καθώς αποτελούσε τόπο για ερωτικά ραντεβού και «στέγη» για παράνομους δεσμούς. Το όνομα «Μετς» όμως προήλθε από την ομώνυμη μπυραρία «Μετς» που χτίστηκε το 1883 από τον Κάρολο Φιξ. Στην μπυραρία αυτή, όπως είναι λογικό, υπήρχε διαθέσιμη η μπύρα που έφτιαχνε στο εργοστάσιο του “Φιξ” στην Αθήνα. Η ονομασία της μπυραρίας αυτής όμως εμπνεύστηκε από το όνομα μιας γαλλικής πόλης. Στην πόλη αυτή πραγματοποιήθηκε το 1871 η τελευταία μάχη του γαλλο-πρωσικού πολέμου, στην οποία είχαν λάβει μέρος και Έλληνες εθελοντές.
Πλατεία Κλαυθμώνος
Σε κάποιο βιβλίο ιστορίας του Λυκείου πρέπει να ήταν όταν έμαθα για πρώτη φορά το λόγο που ονόμασαν αυτήν την πλατεία «Πλατεία Κλαυθμώνος» (Ιστορία λυκείου…τι θυμήθηκα…ευτυχισμένα χρόνια στο Βυζάντιο…).
Η πλατεία αυτή έλαβε κατά διαστήματα διάφορα ονόματα όπως «Πλατεία των κήπων του Παλαιού Παλατιού» επί Όθωνα, «Πλατεία 25ης Μαρτίου» όταν καθιερώθηκε η εθνική επέτειος της 25ης Μαρτίου το 1838, «Πλατεία Δημοκρατίας» το 1862 με την έξωση του Όθωνα.
Η σημερινή της ονομασία καθιερώθηκε το 1878 ύστερα από χρονογράφημα του περιοδικού «Εστία». Η λέξη «Κλαυθμώνος» αποδόθηκε καθώς εκεί, μπροστά από το Υπουργείο Οικονομικών, συγκεντρώνονταν οι απολυμένοι δημόσιοι υπάλληλοι ή «Παυσανίες», οι οποίοι έκλαιγαν και διαμαρτυρόντουσαν για την απόλυσή τους, έπειτα από εκλογικές αναμετρήσεις.
Κάπου μεταξύ των λεωφόρων Κωνσταντινουπόλεως και Αθηνών βρίσκουμε την περιοχή του Βοτανικού. Παλιά ήταν γνωστή ως «Χασεκή» καθώς η έκταση των 120 στρεμμάτων κήπου που βρίσκονταν κάποτε εκεί ανήκαν στον βοεβόδα της Αθήνας, Χασεκή. Το τωρινό της όνομα οφείλεται στον παλαιότερο κήπο της Ελλάδας, τον Βοτανικό Κήπο, που η δημιουργία του χρονολογείται στο 1835. Λειτούργησε ως Δενδροκομείο και αργότερα ως Βοτανικός Κήπος. Μέρος του κήπου αυτού, στέγαζε το 1915 την τότε Ανώτατη Γεωπονική Σχολή, ενώ σήμερα στεγάζει το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο. Σε αυτό βρίσκεται επίσης η Κρήνη του Χασεκή, η μοναδική οθωμανική κρήνη που υπάρχει στην Αθήνα αλλά και ό, τι απέμεινε από την «Ελιά του Πλάτωνα» ή του «Περικλή».
Πατήσια
Εδώ οι απόψεις διίστανται. Έχουν δοθεί πολλές εκδοχές για την προέλευση του ονόματος αυτή της περιοχής. Μια από αυτές υποστηρίζει πως τα Πατήσια πήραν το όνομά τους από έναν Τούρκο κτηματία ονόματι Πατίς Αγά. Άλλη εκδοχή που προέρχεται από την παράδοση αναφέρει πως επί τουρκοκρατίας τα Πατήσια ονομάζονταν Αγά – Πατήσια εξαιτίας ενός ανέκδοτου περιστατικού. Ο Τούρκος Αγάς ήταν γνωστός λάτρης των αλκοολούχων ποτών και υπό την επήρεια του ποτού κυνηγούσε τα παιδιά της περιοχής χωρίς επιτυχία, ενώ αυτά του έλεγαν περιπαικτικά «Αγά …πάτα ίσια!».
Η εκδοχή όμως που είναι η πιο αποδεκτή και διαδομένη είναι αυτή του Κ. Μπίρη που υποστηρίζει ότι τα Πατήσια πήραν το όνομά τους από τον αρχαίο Δήμο Βάτης και συγκεκριμένα από τον επιρρηματικό τύπο Βατήσι.
Πετράλωνα
Τα Άνω και Κάτω Πετράλωνα βρίσκονται νοτιοδυτικά του Θησείου και την περιοχή εξυπηρετεί ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος “Πειραιάς – Κηφισιά”. Η ονομασία «Πετράλωνα» προήλθε όπως είναι λογικό από τις λέξεις πέτρα + αλώνι. Για την δημιουργία της περιοχής κατεδαφίστηκαν μεγάλοι βράχοι για την ισοπέδωση του εδάφους που δημιούργησαν μεγάλα πέτρινα αλώνια και έτσι προέκυψαν τα Πετράλωνα.
Όλες οι περιοχές της Αθήνας, κοσμικές ή μη, κρύβουν μια ιστορία πίσω από το όνομά τους που μετρά πολλά πολλά χρόνια. Κάθε περιοχή έχει το δικό της χαρακτήρα, το δικό της στυλ, τη δική της αισθητική. Αρκεί να έχεις τη διάθεση να τα ανακαλύψεις. Γιατί η ομορφιά είναι παντού και είναι επιλογή σου αν θα τη δεις.
«Η Ρώμη στάθηκε μια αιώνια πόλη, αλλά η Αθήνα είναι κόσμος ολόκληρος.»