Γιατί η σημαντικότερη κρίση είναι αυτή των σχέσεων…
Ανοίγοντας ένα τέτοιο άρθρο, κανείς θα περίμενε να διαβάσει για την κρίση των αξιών, την έλλειψη ηθικής σήμερα, τον ευτελισμό της αξιοπρέπειας και την σχεδόν δια παντός εξαφάνιση του φιλότιμου, της ειλικρίνειας και του σεβασμού.
Αλλά, δεν θα μιλήσω για τίποτα από όλα αυτά.
Πρόσφατα, μάλλον κατέληξα –και λέω μάλλον γιατί έχω πολλά ακόμα να μάθω- στο γεγονός πως οι αξίες και τα ιδανικά κάθε εποχής είναι μοναδικά. Και ενώ κάτι μπορεί με την πάροδο των χρόνων να προοδεύει, κάτι άλλο να εξαφανίζεται ή να οπισθοδρομεί.
Καθώς λοιπόν, δεν είναι εύκολο τελικά να ορίσουμε κατά πόσο η εποχή μας είναι «αξιακά» καλύτερη ή χειρότερη από τις προηγούμενες, θα ήθελα να θίξω μια άλλη κρίση, αυτή των ανθρωπίνων σχέσεων.
Έχεις δίκιο να σκέφτεσαι πως οι ανθρώπινες σχέσεις είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τον σεβασμό, το ήθος και τις λοιπές αξίες. Αλλά, σε αυτό το άρθρο θα ήθελα περισσότερο να μιλήσω για το πώς ο σημερινός τρόπος ζωής, ειδικά στην Ελλάδα της κρίσης, σε δυσκολεύει τόσο πολύ στο να βρεις άτομα να δεθείς πραγματικά και να τα κρατήσεις στη ζωή σου – στην πραγματική, όχι αυτή των social media. Σίγουρα σου έχω γεννήσει ήδη αρκετά ερωτηματικά, αλλά άσε με να σου εξηγήσω λίγο καλύτερα.
Θα μιλήσω μέσα από το προσωπικό μου παράδειγμα και θα το γενικεύσω στη συνέχεια. Είμαι 20 και έχω ήδη αλλάξει τρεις τόπους διαμονής. Σίγουρα υπάρχουν παιδιά στρατιωτικών κλπ που αλλάζουν κάθε χρόνο σπίτι, αλλά αυτή θεωρώ πως είναι μια κατηγορία που πάντα υπήρχε και θα υπάρχει και μάλλον δεν μπορώ να τη συμπεριλάβω σε αυτά που θα πω παρακάτω σαν το βασικό γεγονός, παρόλα αυτά, σίγουρα τα άτομα που έχουν ζήσει έτσι, μπορούν να με καταλάβουν.
Επιστρέφοντας, λοιπόν, στο παράδειγμα μου, μέχρι τα 20 μου έχω ήδη μείνει στο Καστελλόριζο, το μέρος που μεγάλωσα, την Αθήνα για μια χρονιά, αυτή των πανελληνίων και την Θεσσαλονίκη, πλέον ως φοιτήτρια. Από ένα πολύ μικρό ακριτικό νησί 150 κατοίκων, στη πρωτεύουσα και μετά στην συμπρωτεύουσα, μια μικρότερη σχετικά πόλη. Σε κάθε μέρος, έκανα φιλίες, παρέες και όπως ήταν φυσικό, όχι μόνο. Φτάνοντας, λοιπόν, στο σήμερα, έχω την οικογένεια και ο,τι μου είναι πιο οικείο στον κόσμο σαν περιβάλλον, στο νησί μου. Μετά, δυο από τους καλύτερους μου φίλους στην Αθήνα, μαζί με μια οικογένεια που επίσης έχω μες τη καρδιά μου. Και τέλος, στη Θεσσαλονίκη, όλη την ενήλικη ζωή μου, το πανεπιστήμιο μου, τους φίλους μου, την καθημερινότητα μου…
Σε δυο χρόνια περίπου τελειώνω με τη σχολή. Λογικά, θα ακολουθήσει κάποιο μεταπτυχιακό, ξανά αλλαγή τόπου, αυτή τη φορά μάλλον προς το εξωτερικό. Κι άλλα άτομα θα μείνουν πίσω μαζί με τα αντίστοιχα κομμάτια του εαυτού σου. Κι έπειτα, τελειώνεις με το μεταπτυχιακό, ίσως βρεις μια δουλειά στο ίδιο μέρος που θα είσαι, ίσως σε άλλο, ίσως πάλι πίσω στην Ελλάδα, ίσως και ποτέ πίσω. Κι άλλοι τόποι, κι άλλα άτομα, κι άλλα κομμάτια σου κάπου ακουμπισμένα πάνω στο παγκόσμιο χάρτη…
Tο να φτιάξεις καλές φιλίες δεν είναι εύκολο. Αν έχεις φτιάξει μια ή δυο καλές φιλίες, μάλλον θα πρέπει να τις αφήσεις κι αυτές κάπου πίσω σου, χωρίς να μπορείς να μοιράζεσαι τα μικρά και ωραία πράγματα της καθημερινότητας μαζί τους. Ισχύει πως οι καλοί φίλοι δεν είναι οι “κολλητοί” φίλοι απαραίτητα. Είναι -ίσως- εκείνοι που θα έχεις ανάγκη να μιλήσεις και να ακούσεις μια φορά στο τόσο. Αλλά πάντα θα σου λείπει και θα σε στεναχωρεί που δεν μπορείς να πας να ακούσεις μαζί τους live jazz σε ένα μικρό κάπου χωμένο μαγαζάκι ή να μοιραστείς ένα τρελά καμένο αστείο που κατέβασες και ξέρεις ότι μόνο εκείνοι θα το εκτιμούσαν πραγματικά (κοροιδεύοντας σε, βέβαια, για το υπόλοιπο της ζωής σου!). Τα social media είναι καλά, και το Internet ίσως από τις καλύτερες ανακαλύψεις του ανθρώπου, αλλά το κενό και η απόσταση δεν μειώνονται. Κι έπειτα, μεγαλώνεις, εδώ όλα δυσκολεύουν…
Καθώς μεγαλώνεις, λοιπόν, πέραν των φιλικών σου σχέσεων, αρχίζουν να σε απασχολούν το ίδιο σοβαρά και οι ερωτικές σου σχέσεις. Κατ’ εμέ, αν έπρεπε κάπως να περιγραφούν οι σχέσεις ως προς το πώς θα έπρεπε να μας απασχολούν από την ενηλικίωση (όχι την ηλικιακή) και μετά, τότε οι φιλικές και οι ερωτικές σχέσεις είναι δύο διαφορετικές σφαίρες, οι οποίες είναι ίσες, αλλά εντελώς αυτόνομες μεταξύ τους.
Στις ερωτικές, λοιπόν, σχέσεις τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα. Γιατί ακόμα κι αν οι καλοί φίλοι μπορούν να επικοινωνούν μέσω τηλεφώνου, skype και τα σχετικά, στους συντρόφους δεν ισχύει το ίδιο. Δεν τίθεμαι κατηγορηματικά ενάντια των σχέσεων από απόσταση, αλλά σίγουρα είναι κάτι δύσκολο και μπορεί να πετύχει και να έχει όντως νόημα όταν υπάρχουν πολύ συγκεκριμένες συνθήκες.
Το θέμα, όμως, τι προοπτική μπορεί να έχει μια σχέση οποιουδήποτε είδους, με τον σημερινό τρόπο ζωής. Θα δώσω και πάλι κάποια παραδείγματα για να εκφράσω το χάος που επικρατεί στο κεφάλι μου σχετικά με το θέμα. Έστω, οτι γνωρίζεις κάποιο άτομο, έχεις σχέση μαζί του, είστε καλά και κάποια στιγμή, λόγω erasmus, δουλειάς ή μεταπτυχιακού, πρέπει να χωριστείτε. Σε αυτή τη περίπτωση, εφόσον είστε νέοι και υπάρχει κάποιο νόημα, μπορείς να συνεχίσεις τη σχέση από απόσταση.
Από την μια, ας πούμε ότι πρόκειται να ξαναγυρίσεις, οπότε η απόσταση έχει ημερομηνία λήξης. Αλλά, μεγαλύτερες πιθανότητες υπάρχουν για το ενδεχόμενο να μην ξαναγυρίσεις, ή τουλάχιστον όχι σύντομα. Όμως, δεν μπορείς να “πάρεις” μαζί σου και τον άλλον φεύγοντας, γιατί είναι κάποιες αρχές που πρέπει να τις κάνεις μόνος σου, από την άλλη, δεν μπορείς και να τον αναγκάσεις να τα αφήσει όλα πίσω του για να έρθει να σε βρει εκεί που θα είσαι. Άρα, τι κάνεις; Και όλα αυτά βέβαια, εφόσον όντως αποφασίσετε να κρατήσετε τη σχέση σας. Στη περίπτωση που δεν υπάρξει προοπτική για κοντινό μέλλον, έχει νόημα να κρατάς μια σχέση από απόσταση; Δεν θεωρώ μια τέτοια εκδοχή σπατάλη χρόνου-ενέργειας, αλλά δεν είναι και το καλύτερο σαν προοπτική.
Και αυτή ήταν η εύκολη εκδοχή. Αν όμως, από την άλλη, βρεις ένα άτομο που ταιριάζεις τρομερά, που μπορείς να επικοινωνήσεις, να εμπιστευθείς, να μοιραστείς την ίδιες αξίες και ιδέες, αλλά βρίσκεται μακριά; Η απόσταση δεν γεφυρώνεται σε αυτές τις περιπτώσεις. Κι αν όντως γεφυρωθεί, ποιες οι προοπτικές; Και μετά; Πόσο καιρό πρόκειται να μείνει ο καθένας από εσάς στο μέρος που είναι τώρα, ώστε να έχετε κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό σας ως απόσταση; Αν μεγαλώσει η απόσταση στο εξής; Κι έπειτα, το άγχος και η ανασφάλεια στον εργασιακό τομέα, τα κοινωνικά προβλήματα και το γενικότερα οι σημερινοί ρυθμοί;
Πάντα όμως υπάρχουν δυο οπτικές. Άλλωστε αυτά τα πράγματα δε μπορείς να τα βλέπεις μόνο λογικά, καταντάς κυνικός. Η λογική σου θα σου θυμίσει πως η καθημερινότητα είναι τόσο γεμάτη, υπάρχουν τόσα πράγματα που πρέπει να προλάβεις ως φοιτητής, ως εργαζόμενος. «Σίγουρα», σκέφτεσαι, «υπάρχουν και αυτοί που τεμπελιάζουν, που παραπονιούνται για τη κρίση στο καναπέ τους, που απολαμβάνουν τους πολύωρους καφέδες τους στα πιο κεντρικά μαγαζιά και με τα πιο βαρύγδουπα check-ins». Αλλά, δεν χρειάζεται να κάνω νύξη για μια τέτοια κατηγορία, ή μάλλον για τις πολλές τέτοιες κατηγορίες, γιατί τα τελευταία χρόνια αρχίζουν και αναπτύσσονται με ποικίλους τρόπους και χωρίς να υστερούν σε πρωτοτυπία. Και δεν χρειάζεται να γίνει μια τέτοια αναφορά, γιατί άνθρωποι τέτοιοι μάλλον δεν συνάντησαν ως τώρα τις δυσκολίες και την ανησυχία, που ούτε ποτέ θα συναντήσουν, για να νιώσουν τελικά τη κρίση στην οποία αναφέρομαι.
Η λογική, λοιπόν, θα σου υπενθυμίσει τα όσα πρέπει να προλάβεις, όσα πρέπει να πετύχεις και όλα αυτά που πρέπει να θυσιάσεις για να τα κάνεις όλα αυτά. Από την άλλη, πάντα έχεις ανάγκη για να μοιραστείς όλα όσα πέτυχες, ανθρώπους για να «ξαποστάσεις» μαζί τους από το καθημερινό τρέξιμο. Αλλά, πού ακριβώς σε αφήνει ο σημερινός τρόπος ζωής να τα βρεις όλα αυτά, να χτίσεις τέτοιες σχέσεις και να τις αναπτύξεις όσο θα έπρεπε ή χρειάζεσαι πραγματικά;
Δε ξέρω τι μπορείς να κάνεις για να αντισταθείς, δε ξέρω πως θα μπορούσες να αφήσεις λιγότερα κομμάτια στο διάβα σου, δε ξέρω πώς θα μπορούσες να μείνεις τελικά σε μια πατρίδα. Αν διάβασες μέχρι εδώ γι’ αυτό, σου ζητώ συγγνώμη, δεν έχω λύση στις σκέψεις μου. Κράτα τους «όμορφους» ανθρώπους στη ζωή σου, με όποιον τρόπο κι αν τελικά μπορείς, δεν θα βρεις πολλούς! Κι όλα τα υπόλοιπα, ελπίζω να έρθουν από μόνα τους, πριν σκορπίσουμε όλα τα κομμάτια μας.
Η κρίση δεν είναι οικονομική, άνοιξε τα μάτια σου και χαμογέλα!