“Νίτσε-Βάγκνερ: Ένα έργο για το φασισμό”: Μια φανταστική συνάντηση του φιλοσόφου και του συνθέτη, και πως ο φασισμός εκμεταλλεύτηκε το έργο τους για να εδραιώσει την ιδεολογία του και να νομιμοποιήσει τις απάνθρωπες πράξεις του.
Η φανταστική συνάντηση του φιλοσόφου Φρίντριχ Νίτσε με τον συνθέτη Ρίχαρντ Βάγκνερ αποτελεί το συμβάν, από το οποίο εκτυλίσσεται η πλοκή του έργου, θέτοντας παράλληλα ερωτήματα και προβληματισμούς στον θεατή.
Τα προκλητικά και ριζοσπαστικά γραπτά του Νίτσε αποτέλεσαν τον θεμέλιο λίθο της ιδεολογίας του Φασισμού και του Ναζισμού, και ο Νίτσε κατηγορείται από πολλούς ως ”φασίστας”.
Το κατά πόσο, όμως, η άποψη αυτή είναι ιστορικά ορθή, ποιος ο ρόλος των διανοούμενων στην κοινωνία και ο παραλληλισμός με το σήμερα, είναι τα θέματα που πραγματεύεται η παράσταση.
Πάνω στη σκηνή, ζωντανεύουν για τον ψυχικά ασθενή Νίτσε τα φαντάσματα του παρελθόντος. Ανάμεσα σε αυτούς, η μητέρα και η αδελφή του Ελίζαμπεθ, υποστηρίκτριες του Ναζιστικού καθεστώτος, η ποιήτρια και ερωμένη του Λου Αντρέα Σαλομέ, ο ψυχίατρος Ζίγκμουντ Φρόυντ, και τελικός επισκέπτης στο φανταστικό κόσμο του, ο Ρίχαρντ Βάγκνερ. Ο ερχομός τους φέρνει μαζί και μνήμες και την αύρα της εποχής του φιλοσόφου, οι οποίες ξετυλίγονται μέσα από τα την αλληλογραφία του φιλοσόφου.
Μέσα στα γράμματά του, αποτυπώνονται διάφορες από τις θεωρίες και απόψεις του, οι οποίες παραποιήθηκαν από το ναζιστικό καθεστώς, μέσω της αδελφής του, και θεμελιώνοντας έτσι την ναζιστική ιδεολογία στην φιλοσοφία του Υπερανθρώπου. Ο Υπεράνθρωπος, ήθελε να υποδείξει την ανωτερότητα του ανθρώπου απέναντι στον θεό.
Κατά το Χιτλερικό καθεστώς, όμως, ο Υπεράνθρωπος ήταν ο Γερμανός, αυτός που είναι ανώτερος από τις άλλες φυλές, και αυτός που πρέπει να επικρατήσει στον κόσμο. Το έργο αυτό του Νίτσε, άλλωστε, αποτέλεσε το φιλοσοφικό πρότυπο της Αρίας φυλής και θεμελίωσε την ρητορική μίσους απέναντι στις φυλετικές διαφορές.
Η μουσική του Βάγκνερ και οι επικές ρομαντικές συνθέσεις του, δε, έγιναν επίσημη μουσική του μίσους και οι ήρωες του Βάγκνερ μεταμορφώθηκαν σε πρότυπα απανθρωπιάς και βαρβαρότητας. Οξύμωρο γεγονός, δε, πως ο Βάγκνερ, είχε σχέσεις με τον αναρχικό Μπακούνιν και ήταν υποστηρικτής της επανάστασης. Όμως, ποιας επανάστασης; Οι ήρωές του πολεμούν ενάντια στις παλιές αξίες και στην παλιά ηθική, υπερασπιζόμενοι τις αξίες της ελευθερίες. Εν τέλει, όμως, οι μελωδίες του προσέδωσαν ηθική στήριξη στην επανάσταση των Ναζί, κατά της ελευθερίας υπέρ του ασύστολου μίσους.
Ο φασισμός καπηλεύτηκε το έργο και των δύο για να ντύσει με μια ιδεολογία τις κτηνωδίες του και να ανεβάσει το ηθικό των μαζών και να τον ακολουθήσουν τυφλά. Το έργο τους φώτισε, την τύφλωση των λαών ώστε να ακολουθήσουν τον φασισμό στις εγκληματικές κατά της ανθρωπότητας τακτικές του.
Υπό τους ήχους της μουσικής του Βάγκνερ ο ναζισμός ανύψωσε σε ιδεολογική σημαία του την υπεροχή της άριας φυλής. Ο υπεράνθρωπος έγινε υπερεγώ, η υπερηφάνεια έγινε υπερτίμηση της δύναμης του, η υπέρβαση έγινε υπερεξουσία.
Μείζον θέμα αποτελεί αν οι δύο άντρες στήριξαν ακούσια ή και εκούσια αυτό το καθεστώς που αιματοκύλησε την Ευρώπη. Συνειδητές και συνειδητοποιημένες πράξεις αποτελούν τα έργα και πεπραγμένα των δύο αυτών ανδρών, ή εν αγνοία τους, και διαστρεβλώνοντας τις δημιουργίες και τα νοήματά τους, βρέθηκαν ηθικοί υποστηρικτές του Ναζισμού και των θηριωδιών του;
Σήμερα, ο φασισμός δείχνει και πάλι το αποτρόπαιο πρόσωπο του. Μέσα στο ταραγμένο μυαλό του Νίτσε, το μέλλον περιπλέκεται με το παρόν, και οι πορείες θανάτου στα στρατόπεδα εξόντωσης, συναντούν τις πορείες προσφύγων που προσπαθούν να περάσουν τα σύνορα. Τα βασανιστήρια των Εβραίων, συγχέονται με σπασμένους πάγκους σε λαϊκές αγορές. Σε αυτό το σημείο, οι ηθοποιοί ανεβάζουν και θεατές επί σκηνής, ως συμβολισμό πως ο καθένας είναι ως ένα βαθμό υπεύθυνος για όλες αυτές τις βαρβαρότητες, γινόμενοι έτσι συμμέτοχοι και συνένοχοι σε ότι συμβεί και σε ότι επακολουθήσει.
Μπορεί η ιδεολογία να γίνει θέατρο;
Νομιμοποιείται να τις ερμηνεύσει και να δώσει εξηγήσεις για τις ιδεολογικές και πολιτικές προτιμήσεις του;
Τι είναι αυτό που γοητεύει και πείθει λαϊκά στρώματα να στραφούν προς το φασισμό και να εμπιστευτούν βίαιους και απάνθρωπους ανθρώπους;
Αυτοί είναι μερικοί από τους προβληματισμούς που γεννιούνται εύστοχα παρακολουθώντας την παράσταση, θέλοντας να ευαισθητοποιήσει το κοινό σχετικά με θέματα ρατσισμού, ρητορικής μίσους, ξενοφοβία και την άνοδο του φασισμού.
Τέλος, σημαντικό είναι να αναφερθεί πως η συγκεκριμένη παράσταση, εντάσσεται στην συνεργασία χωρών της Ευρώπης, με στόχο την ευαισθητοποίηση περί επίκαιρων θεμάτων μέσω της τέχνης. Το θέατρο Τόπος Αλλού, στα πλαίσια του προγράμματος CREATIVE EUROPE και του προγράμματος FAIDRA (Family Separation through Immigration: Dramatising Anecdotal European History), με κεντρικό θέμα το προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα και τις επιπτώσεις του στην οικογένεια.
Το πρόγραμμα θα υλοποιηθεί από 7 θεατρικούς και κοινωνικούς οργανισμούς σε 6 Ευρωπαϊκές χώρες και συγκεκριμένα από το Κέντρο Σπουδών Λαϊκού Θεάτρου (Ελλάδα)-Coordinator, PRISMA Centre for Development Studies, (Ελλάδα), Teater SAGOHUSET (Σουηδία), PRO RODOPI Foundation(Βουλγαρία), DOBRA WOLA Foundation (Πολωνία), ARTEMIS European centre (Ρουμανία). Εκπρόσωποι από τους συγκεκριμένους φορείς, τόνισαν, στην συνέντευξη τύπου, που προηγήθηκε της παράστασης, την αξία της τέχνης στην αλλαγή του κόσμου και το ”καθήκον” της να καταπιάνεται με μείζονα κοινωνικά θέματα.
Από την συνέντευξη τύπου/Φωτογραφίες: Βασίλης Ζάκκας
Έρευνα / Κείμενο: Νίκος Καμτσής
Σκηνικό-Κοστούμια: Μίκα Πανάγου
Μουσική: Χρήστος Ξενάκης
Βίντεο: Γιώργος Αλεξίου
Παίζουν ΒΙΚΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΑΣΤΕΡΓΙΟΣ, ΕΜΜΥ ΜΑΥΡΙΚΑ, ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΤΣΙΡΙΝΤΑΚΗΣ, ΜΑΡΚΕΛΛΑ ΣΤΑΜΟΥ, ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΟΥ
Τόπος Αλλού : Κεφαλληνίας 17 και Κυκλάδων, Κυψέλη
Για 12 παραστάσεις τον Οκτώβριο Κάθε Κυριακή στις 8. 00μμ
Πρεμιέρα 9 Οκτωβρίου 2016