Στις 14 Σεπτεμβρίου 1849 γεννιέται ένας σύγχρονος ερευνητής, από τους πιο σημαντικούς του εικοστού αιώνα, ο Ιβάν Παβλόφ.
Ήταν από τους πρώτους, οι οποίοι ξεκίνησαν να μελετούν τη διαδικασία της μάθησης με τρόπο επιστημονικό. Το περίφημο πείραμα του Παβλόφ έχει μείνει στην ιστορία ως το πείραμα που επηρέασε όχι μόνο την εκπαίδευση, αλλά ως αυτό που έφερε την επανάσταση στον τομέα της ψυχολογίας.
Η θεωρία του Παβλόφ πάνω στην οποία βασίζεται το διάσημο πείραμά του έχει να κάνει με την κλασική εξαρτημένη μάθηση: ο Παβλόφ πίστευε ότι όταν ένα ουδέτερο ερέθισμα συνδέεται επανειλημμένα με ένα ανεξάρτητο ερέθισμα, τότε μπορεί να προκληθεί μια εξαρτημένη αντίδραση. Για να καταλήξει σε αυτή τη διαπίστωση για τη μάθηση προηγήθηκαν ορισμένες μελέτες που διεξήγαγε ο ίδιος μαζί με τους συνεργάτες του.
ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ
O Παβλόφ παρατηρεί την αντίδραση του σκύλου
Στη διάρκεια της έρευνας, ξεκίνησε να μελετά τις συμπεριφορές των σκυλιών και συγκεκριμένα τη διαδικασία της πέψης αυτών. Παρατήρησε ότι η έκκριση σιέλου στους σκύλους εμφάνιζε αλλαγές στο χρόνο και στο βαθμό.
Πιο αναλυτικά, όταν ο Παβλόφ και οι συνεργάτες του έβαζαν κρέας σε σκόνη κοντά στο στόμα ενός πεινασμένου σκύλου, τότε ο σκύλος άρχιζε να εκκρίνει σάλιο. Αυτή η αντίδραση του σκυλιού στην εμφάνιση του κρέατος συνέβαινε αυτόματα χωρίς να χρειαστεί κάποια συγκεκριμένη εκπαίδευση. Γι’αυτό αναφέρεται ως ανεξάρτητη αντίδραση και συνεπώς το κρέας ως ανεξάρτητο ερέθισμα.
Τότε ο Παβλόφ αποφάσισε να βάλει στη θέση του κρέατος ένα άλλο ουδέτερο ερέθισμα, ένα κουδούνι. Αυτό από μόνο του δε θα μπορούσε να προκαλέσει έκκριση σάλιου στο σκυλί.Όταν όμως συνδύασε το κουδούνισμα με την τροφή (κρέας) του σκυλιού, το σκυλί άρχισε να εκκρίνει σάλιο, νομίζοντας ότι ήρθε η ώρα του να φάει.
Αυτό σημαίνει ότι όταν παρουσιαστούν μαζί το κουδούνισμα και η τροφή, ο ήχος του κουδουνιού υποκινεί από μόνος του μια αντίδραση ίδια με εκείνη που προκαλεί από μόνη της η τροφή. Έτσι, το κουδούνισμα, από ουδέτερο γίνεται εξαρτημένο ερέθισμα, επειδή συνδέεται με τη τροφή. Η διαδικασία αυτή ονομάστηκε από τον Παβλόφ ως κλασική εξαρτημένη μάθηση.
Για το πείραμα αυτό, ο Παβλόφ χρειάστηκε να δέσει το σκυλί με ένα εξάρτημα πρόσδεσης που θα το συγκρατούσε, καθώς κι έναν σωλήνα προσαρτημένο στο σιελογόνο αδένα του ώστε να μετρά την ποσότητα σάλιου που εκκρίνει.
Το πείραμα εκτιμήθηκε από μελετητές της φυσιολογίας, λόγω της έρευνας του Παβλόφ για τη φυσιολογία του πεπτικού συστήματος. Ως αποτέλεσμα, το 1904 απονεμήθηκε στον Παβλόφ βραβείο Νόμπελ Φυσιολογίας.
Το ενδιαφέρον αυτό πείραμα άνοιξε νέους, ωστόσο, δρόμους στον τομέα της εκπαίδευσης και της συμπεριφοριστικής ψυχολογίας. Εφαρμογές στη διδασκαλία δεν είχε. Ωστόσο, αποδείχτηκε ότι μπορεί να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς να κατανοήσουν και να διαχειριστούν καταστάσεις άγχους των παιδιών.