”Η βιολογία και το φύλο δεν αποτελούν πεπρωμένο”,
”Το να κερδίσεις ένα άντρα είναι τέχνη. Το να τον κρατήσεις είναι επάγγελμα.”
«Μία γυναίκα νιώθει πως γέρασε, από τη στιγμή που οι άλλοι παύουν να την κακολογούν.»
Σαν σήμερα, 30 χρόνια πριν, έφυγε ένα από τα πιο φωτεινά γυναικεία σύμβολα του 20ού αιώνα, μία προσωπικότητα που τόλμησε μέσα από τη ζωή της να προκαλέσει και να επηρεάσει σε επίπεδο ιδεών και φαινομένων την κοινωνία και μέσα από το έργο της να αλλάξει την ανθρώπινη σκέψη. Πνεύμα ελεύθερο, ανεξάρτητο, δυναμικό, αντισυμβατικό, με τη ζωή και τη σκέψη της να ξεφεύγουν από τα στενά φεμινιστικά πλαίσια και να περιπλέκονται με τον υπαρξισμό, την Αριστερά, τη σεξουαλική απελευθέρωση, τη Γαλλική διανόηση. Η εν λόγω μεγάλη κυρία του πνεύματος, δεν είναι άλλη από την Simon de Beauvoir. Γαλλίδα συγγραφέας, φιλόσοφος, διανοούμενη, ακτιβίστρια και μητέρα του φεμινισμού, χάρη στην οποία άλλαξε ριζικά ο τρόπος με τον οποίο νοείται η γυναίκα.
Γεννήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 1908 στο Παρίσι και μεγάλωσε σε ένα συντηρητικό, μεγαλοαστικό και καθολικό περιβάλλον. Ωστόσο, από πολύ νωρίς, απέκλινε από τον Θεό και τον συμβατικό τρόπο σκέψης, για να ταξιδέψει σε φιλοσοφικά και υπαρξιακά μονοπάτια.
Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές της στα μαθηματικά, τη λογοτεχνία, τη λογική, αλλά και στα λατινικά και τα ελληνικά, το πάθος της για τη φιλοσοφία την οδήγησε το 1927 στα έδρανα του Τμήματος Φιλοσοφίας της Σορβόνης. Ξεχώρισε για την ανατρεπτική της σκέψη και το 1929 κατέλαβε τη δεύτερη θέση σε διαγωνισμό φιλοσοφίας, χάνοντας μόνο από έναν ιδιαίτερο νεαρό, τον μετέπειτα διάσημο υπαρξιστή και φιλόσοφο Jean Paul Sartre!
Σε ηλικία μάλιστα 21 ετών, η Beauvoir θα γινόταν η νεότερη καθηγήτρια φιλοσοφίας της Γαλλίας, με το πνεύμα της να θεωρείται ασύγκριτο.
Η Simon γνωρίζοντας τον Sartre, αναγνώρισε για πρώτη φορά κάποιον αντάξιό της στο πνεύμα. Οι δυο τους παρέμειναν ”ουσιώδεις εραστές”, ερωτικοί και πνευματικοί σύντροφοι για όλη τους τη ζωή.
Ο ελεύθερος έρωτας και η αυτοδιάθεση του σώματος βρίσκονταν στην καρδιά της σχέσης τους, η οποία παρέμεινε ανοιχτή και ελεύθερη, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι δεν ήταν ο ένας για τον άλλον, ο πιο σημαντικός άνθρωπος στη ζωή τους. Με τον Sartre δεν παντρεύτηκαν ποτέ, γιατί για την Simon “ο γάμος είναι περιορισμός, αστικοποίηση, αλλά και θεσμοθετημένη παρέμβαση του κράτους στην ιδιωτική ζωή των πολιτών”. Έμεναν σε διαφορετικά σπίτια και διατηρούσαν ανοιχτές ερωτικές σχέσεις με άλλους ανθρώπους, ενίοτε και όλοι μαζί, ενώ η Simon διατήρησε πολυάριθμους ερωτικούς δεσμούς με άντρες και γυναίκες καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της, αποκτώντας τη φήμη της έκλυτης γυναίκας. Ο ελεύθερος έρωτάς τους, αποτέλεσε και θέμα αρκετών γραπτών της Beauvoir προκαλώντας τα σχόλια των συντηρητικών, που τη θεωρούσαν «πορνογράφο» και «νυμφομανή».
Μια σχέση, λοιπόν, που σόκαρε για τα δεδομένα και τα ήθη της εποχής, απασχολώντας συχνά τα σκανδαλοθηρικά έντυπα της εποχής, καθώς αποτέλεσαν το πιο γνωστό αντισυμβατικό ζευγάρι διανοουμένων στον πλανήτη. Η σχέση τους, παράλληλα, επηρέασε σε μεγάλο βαθμό το έργο της Beauvoir και πολλά γραπτά της βασίστηκαν στον υπαρξισμό του Sartre, καθιστώντας παράδοξη, κατά πολλούς, την επιρροή που ασκούσε ένας άντρας σε μια ένθερμη φεμινίστρια σαν την Beauvoir. Ωστόσο, ήταν μια επιρροή αμφίδρομη, καθώς υπήρχε μια διαρκής αλληλεπίδραση στις απόψεις και τις θεωρίες τους.Η Simon, λοιπόν, μια από τις διαπρεπέστερες μορφές του υπαρξισμού, κατάφερε να αφήσει μια σπουδαία γκάμα τολμηρών γραπτών πάνω στην ηθική, τον φεμινισμό και την πολιτική, από φιλοσοφικά δοκίμια – που συνδέθηκαν, αν και ήταν ανεξάρτητα, με τον Σαρτριανό υπαρξισμό – και πολιτικές θέσεις, μέχρι βιογραφίες, θεατρικά έργα και μυθιστορήματα, με γνωστότερο το μυθυστόρημα ”Μανδαρίνοι” να κερδίζει το σπουδαίο Βραβείο Γκονκούρ (1954). Γνωστότερο ήταν, φυσικά, το μνημειώδες και επαναστατικό δοκίμιό της, ”Το Δεύτερο Φύλο” (Le Deuxième Sexe-1949), μια φεμινιστική ανάλυση της γυναικείας ύπαρξης και της καταπίεσης των γυναικών, που αποτέλεσε το πιο σημαντικό και πολύπλευρο φεμινιστικό έργο του 20ου αιώνα, καθώς ακόμη και σήμερα αποκαλείται ”Βίβλος του φεμινισμού”, αφού έμελλε να μετατρέψει τη Γαλλίδα φιλόσοφο σε ζωντανό σύμβολο του γυναικείου κινήματος σε παγκόσμια κλίμακα, καθιερώνοντάς την στη συνείδηση του κοινού ως μητέρα του φεμινισμού.
Το έργο της αυτό θεωρείται ένα από τα κλασσικά έργα της φεμινιστικής λογοτεχνίας και αποτέλεσε μια τομή στις συνθήκες καταπίεσης και απελευθέρωσης του ρόλου της γυναίκας, καθώς μέσα από αυτό δίνεται μια ριζοσπαστική και ανατρεπτική προσέγγιση στο τι είναι γυναίκα. Για πρώτη φορά, η ταυτότητα της γυναίκας παρουσιάζεται ως κάτι μη φυσικό και μη δεδομένο, ως ένα δημιούργημα της κοινωνίας, που κρατάει τις γυναίκες σε θέση κατωτερότητας, στη θέση του ”άλλου” και συντηρεί σχέσεις εξουσίας, αποτελώντας τη ρίζα της καταπίεσης των γυναικών. ”Γυναίκα δε γεννιέσαι, γίνεσαι”. Υπήρξε από τους πρώτους συγγραφείς που αναγνώρισαν ρητά στις γυναίκες το δικαίωμα της ελευθερίας των επιλογών τους και της ανάληψης των ευθυνών τους. Προκάλεσε, φυσικά, λυσσαλέες αντιδράσεις και για χρόνια, μάλιστα βρισκόταν στη λίστα του Βατικανού με τα απαγορευμένα βιβλία.
Τη δεκαετία του ’70, τη σημαντικότερη περίοδο του φεμινιστικού κινήματος, η Beauvoir είναι πλέον ενεργό μέλος του γυναικείου αγώνα και θέλει να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι γυναίκες. Συμμετέχει σε διαδηλώσεις και συγκρούσεις, εκφωνεί πύρινους λόγους για τη θέση της γυναίκας, στηρίζοντας τις μαχητικές φεμινίστριες του Κινήματος για την Απελευθέρωση της γυναίκας, και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες δράσης για την ανατροπή των καταπιεστικών συνθηκών του γυναικείου ρόλου, όπως ο εγκαινιασμός φεμινιστικής στήλης στο πολιτικό περιοδικό ”Les Temps Modernes”, που εκδίδει μαζί με τον Sartre και στις σελίδες του οποίου αντανακλάται η ανατρεπτική της σκέψη πάνω στην πολιτική, τη φιλοσοφία και το γυναικείο ζήτημα. Παράλληλα δεν σταματά να αποτελεί μάχιμη πολιτική φιγούρα, ενώ η έμφαση που έδινε στην ελευθερία και την προσωπική ευθύνη στο σύνολο του θεωρητικού της έργου, θα τη μετέτρεπαν σε επιφανή μορφή των πολιτικών διεκδικήσεων.
Η Simon de Beauvoir πεθαίνει στις 14 Απριλίου 1986 από πνευμονία και θάβεται στο νεκροταφείο Montparnasse του Παρισιού, δίπλα στον αγαπημένο της Sartre. Πριν αφήσει την τελευταία της πνοή μπόρεσε και έγραψε: ”Στην ζωή μου είχα μια αδιαμφισβήτητη επιτυχία: τη σχέση μου με τον Sartre. Σε περισσότερο από τριάντα χρόνια, μόνο μια φορά πήγαμε για ύπνο τσακωμένοι.” Η συγγραφέας, φιλόσοφος και φεμινίστρια που με την αντισυμβατική ζωή, που τόσο σημάδεψε τη σύγχρονη εποχή, είχε φύγει, αφήνοντας, ωστόσο, μια σπουδαία κληρονομιά. Μια γυναίκα με πολύπτυχη προσωπικότητα, δυναμική, παθιασμένη για γνώση και ελευθερία, η οποία πάλεψε ενάντια σε κάθε σύμβαση και έζησε με μεγάλη ένταση κάθε στιγμή της ζωής της, καθώς ήξερε ότι ”ο θάνατος καταδικάζει την επίγεια ύπαρξη, τη μία και μοναδική, να είναι πλούσια και μεστή”. . . .