Τις προάλλες χάζευα στο Facebook (ως συνήθως), σκρολάροντας την κεντρική σελίδα μου για κάμποση ώρα μέχρις ότου ένα άρθρο μου κέντρισε την περιέργεια. Είχε να κάνει με τους λόγους για τους οποίους οδηγούμαστε στον έρωτα και στην έλξη. Είμαστε έρμαια του αδυσώπητου έρωτα, διάτρητοι και ευάλωτοι στα βέλη εκείνου του θεού του οποίου οι πρόγονοι μας χάρισαν την περγαμηνή ατάκα «έρως ανίκατε μάχαν» ή μήπως εμείς κρατάμε το τόξο;
Αλήθεια έχετε ποτέ αναρωτηθεί για ποιο λόγο μας ελκύουν κάποια άτομα; Τι σε σαγήνεψε πραγματικά εσένα αγαπητέ αναγνώστη ή αναγνώστρια όταν αντίκρισες για πρώτη φορά την σχέση/τον έρωτα/“crush”/πρώην σου; ΄Ηταν o σωματότυπος, το χαμόγελο, το βλέμμα, η αυτοπεποίθηση, τα κοινά ενδιαφέροντα ή κάποια ατάκα του Αυστραλοπίθηκου; (όντας απλή αναγνώστρια σημειώνω πως μου αρέσει πολύ αυτή η στήλη άρθρων στο Frapress όπως και πολλές άλλες). Με την παραπάνω ερώτηση έχουν ασχοληθεί διακεκριμένοι επιστήμονες με πορίσματα ερευνών που δείχνουν να διίστανται με αποτέλεσμα την δημιουργία σχολών που ερμηνεύουν τον έρωτα και την έλξη ως βιολογικό φαινόμενο από τη μια και ως κάτι ψυχολογικό από την άλλη.
Αναφορικά με την σχολή που προσδίδει στον έρωτα μια βιολογική υπόσταση, σημαντικές έρευνες έχουν διεξαχθεί από κορυφαία Πανεπιστήμια όπως το Yale University and Rockefeller University. Oι έρευνες αυτές, όπως και το άρθρο πού ανέφερα προηγουμένως,αποδεικνύουν πως οι φερορμόνες και συγκεκριμένα μια ουσία πρωτεϊνικής φύσεως -το λευκοκυτταρικό αντιγόνο- συνδέονται στενά με το ανοσοποιητικό σύστημα και συνακόλουθα με την όσφρηση. Σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα, οι άνθρωποι τείνουν να ελκύονται από άτομα που έχουν διαφορετική όσφρηση, άρα και διαφορετικό ανοσοποιητικό σύστημα και επακόλουθα ανόμοιες φερορμόνες και λευκοκυταρρικά αντιγόνα.
Ασυνείδητα, λοιπόν, επιλέγουμε το σύντροφό μας με αρωγό μόνο την όσφρηση γιατί κατά την έρευνα αυτή, η όσφρηση δρα ως πυξίδα για να επιλέξουμε το ταίρι που θα έχει διαφορετικό ανοσοποιητικό σύστημα προκειμένου να εξασφαλίσουμε υγιέστερους απογόνους. Παρόλο που αυτή η έρευνα φέρει την προσυπογραφή ποικίλων εξέχοντων ακαδημαϊκών, εμένα προσωπικά δεν με βρίσκει σύμφωνη. Είναι λες και το μόνο κριτήριο είναι η υγιής αναπαραγωγή, καθιστώντας μας απλά σαν όντα με κυρίαρχα ζωώδη ένστικτα χωρίς καμία τελεολογική δυναμική. Γι’ αυτό ευτυχώς υπάρχει και η άλλη σχολή για την οποία θα μιλήσω αμέσως μετά η οποία φέρει μια πιο ρομαντική και φιλοσοφική χροιά. Ωστόσο, κρατάει τα σκήπτρα επίσης όσον αφορά την επιστημονική και ακαδημαϊκή αναγνώριση.
Στον αντίποδα της παραπάνω σχολής, λοιπόν, διαπρεπείς επιστήμονες όπως ο Sigmund Freud, ο Carl Yung και ο δικός μας Πλάτωνας, ερμηνεύουν τον έρωτα, και την έλξη ως αρχέτυπο. Τι είναι, λοιπόν, το αρχέτυπο; Από την ετυμολογία της λέξεως (όπως συνηθίζει να κάνει και ο κ.Πορτοκάλος στη ταινία Γάμος αλα ελληνικά, της οποίας αν έχετε μάθει θα βγει το sequel) άρχω (εξουσιάζω) και τύπος (κατηγορία), ο όρος είναι συνώνυμος με το πρωτότυπο υπόδειγμα που κατευθύνει τις εμπειρίες μας, τις αντιλήψεις μας, τα συναισθήματα μας και γενικά την κάθε συμπεριφορά μας σε οποιοδήποτε τύπο ιδέας.
Το αρχέτυπο κατά τον Yung χωρίζεται στο συλλογικό και στο προσωπικό. Το συλλογικό αρχέτυπο του Yung είναι το ίδιο με αυτό που φιλοσόφησε ο Πλάτωνας, ο οποίος το ερμήνευσε ως η συλλογική ασυνείδητη βάση δεδομένων την οποία μοιράζονται όλοι οι άνθρωποι, καθώς σε αυτήν έχουν εγχαραχτεί όλες οι προδιαθέσεις και τα πρότυπα ψυχονοητικής συμπεριφοράς, που δρουν ως ερείσματα για την γέννηση και ανάπτυξη πολλών εκδηλώσεων του ανθρώπου. Για το λόγο αυτό μπορούμε να πούμε πως παγκόσμια όλες οι κουλτούρες έχουν την τάση/ανάγκη να αναπτύσσουν επιστήμες, τέχνη και λογοτεχνία.
Κατά τον Πλάτωνα, λοιπόν, το συλλογικό αρχέτυπο προϋπάρχει του ανθρώπου, εφόσον όλοι μας αφότου γεννηθούμε έχουμε την κλίση να εκφραστούμε και να δράσουμε μέσω των αριθμών και συμβολισμών. Στην περίπτωση του έρωτα από μεριάς του συλλογικού αρχετύπου μπορούμε να πούμε πως όλοι οι λαοί έχουν τη προδιάθεση να ερωτεύονται και το εκφράζουν μέσα από τις σχέσεις, την τέχνη, την ποίηση κ.τ.λ. Άρα μπορεί όλοι οι λαοί λόγω του συλλογικού ασυνείδητου να έχουν την ανάγκη να ερωτεύονται αλλά αν ρωτήσουμε το κάθε άτομο γιατί/πως/τι ερωτεύεται θα μας δώσει ο καθένας μυριάδες διαφορετικές απαντήσεις. Αυτό συμβαίνει λόγω του προσωπικού αρχετύπου.
Το προσωπικό αρχέτυπο σαν αρχέτυπο συνιστά μια ασυνείδητη ιδεατή βάση δεδομένων, η οποία όμως σε αντίθεση με το συλλογικό ασυνείδητο διαθέτει μια εξατομικευμένη υπόσταση. Έτσι το προσωπικό αρχέτυπο μπορεί μεν να επηρεάζεται από το συλλογικό ασυνείδητο αλλά συσχετίζεται άμεσα με το πραγματικό μας κόσμο, και έτσι υπόκειται σε αέναες αλλαγές καθώς διερχόμαστε από διάφορες σημαντικές φάσεις της ζωής μας.
Καθώς, λοιπόν, αλλάζουν τα αντικείμενα στα οποία ερχόμαστε σε επαφή αλλάζουν και οι ιδεατές απεικονίσεις, οι αντιλήψεις ή τέλος πάντων τα σχετικά μας αναφορικά αρχέτυπα. Καθώς μεγαλώνουμε λοιπόν, διαφέρουν τα υποκείμενα του έρωτα στα οποία αρεσκόμαστε να ερχόμαστε σε επαφή, επομένως θα διαφέρουν και οι ιδεατές εικόνες μας για αυτά, άρα και τα αρχέτυπα.
Για αυτό και συνεχίζοντας το παραπάνω παράδειγμα, ακόμη και αν ρωτούσαμε και πάλι τα ίδια άτομα σε διαφορετικούς χρονικούς περιόδους της ζωής τους για το τι τους έκανε να ερωτευτούν και πάλι θα διέφεραν οι απαντήσεις. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι εφόσον τα προσωπικά αρχέτυπα είναι εξατομικευμένα, τότε θα είναι πιο εύκολο για μας να γνωρίζουμε τη σημασία τους. Λάθος. Γιατί; Xμ γιατί είσαι σε θέση λοιπόν να ορίσεις τι είναι για σένα ο έρωτας; Αφού εδώ δεν υπάρχει γενικά αντικειμενικά αποδεκτός ορισμός για τον όρο «έρωτα».
Αυτό συμβαίνει διότι τα προσωπικά αρχέτυπα κατά το Freud ανήκουν στο ασυνείδητο, στο οποίο απωθούμε τις ορμές μας. Πώς, λοιπόν, μπορούμε να ξέρουμε γιατί ερωτευόμαστε, εφόσον ο έρωτας σαν ιδέα αποτελεί προσωπικό αρχέτυπο; Ένας τρόπος είναι να εξασκηθούμε στην μέθεξη στην επικοινωνία ανάμεσα στον αισθητό κόσμο και τον κόσμο των ιδεών όπως έλεγαν οι αρχαίοι μέσω της «μεταμφίεσης» του Freud . Kατά τον Freud, «μεταμφίεση» είναι η διαδικασία στην οποία προσπαθούμε να μεταφράσουμε το φανερό σε άδηλο, δηλαδή για να το θέσω πιο λιανά, η διεργασία όπου προσπαθούμε να βρούμε σε κάτι έκδηλο, την πραγματική του σημασία. Άρα για να εκτελεστεί επιτυχώς η «μεταμφίεση» θα πρέπει να γνωρίζουμε κάτι το φανερό για να το μεταφράσουμε. Προσωπικά εγώ το έχω επιχειρήσει.
Μπορώ να πω ότι πάντα με έλκυε σε έναν άντρα η μυρωδιά φρεσκάδας και πάντα μα πάντα όταν μου αρέσει πως μυρίζει μια αρσενική κολόνια διακρίνω σαν άρωμα τη μυρωδιά βασιλικού και μοσχολέμονου. Συγκεκριμένα, πάντα λέω στο αγόρι μου πως μου αρέσει πως μυρίζει γιατί έχει ακριβώς την παραπάνω μυρωδιά. Μια μέρα, λοιπόν, προσπάθησα να σκεφτώ γιατί πάντα με ελκύει αυτό το άρωμα και το ορίζω έτσι σε αυτόν που με ελκύει. Θυμήθηκα, λοιπόν, πως όταν ήμουνα μικρή τεσσάρων – πέντε όταν δεν αισθανόμουν καλά, όταν κυρίως είχα ζαλάδα και αισθανόμουν υποτονική, η μητέρα μου πάντα έλεγε στον μπαμπά μου να μου ρίξει το άρωμα του που ήταν πάντα η κλασσική κολόνια Davidoff «cool water», η οποία μύριζε φρεσκάδα σαν μοσχολέμονο και βασιλικό, και λόγω του έντονου αρώματος του, συνερχόμουν και ένιωθα αμέσως καλύτερα, ασφαλής και ζωτική. Έτσι, πιστεύω πως ασυνείδητα πάντα με έλκυε αυτό το άρωμα, και μέσα από την «μεταμφίεση» λατρεύω να μυρίζω το αγόρι μου, και να φοράω τις μπλούζες του γιατί αυτή η μυρωδιά αυτόματα με κάνει να νιώθω calm, ασφαλής και cozy.
Μέσα από αυτό το προσωπικό παράδειγμα, η μια σχολή θα έλεγε πως με ελκύει το αγόρι μου γιατί έχει διαφορετικό ανοσοποιητικό σύστημα και έτσι βάσει ενστίκτου θα έχουμε πιο υγιείς παιδιά, ενώ η άλλη σχολή θα το ερμήνευε λόγω του προσωπικού μου αρχετύπου αυτής της μυρωδιάς που έχει εγχαραχτεί ασυνείδητα και καθορίζει την επιλογή αυτού που με γοητεύει. Όντας διπλωματική, δεν θα πάρω θέση, θα διαλέξω την ασφαλή πεπατημένη και θα πω πως μας ελκύει κάποιος λόγω των διαφορετικών φερορμόνων αλλά και των προσωπικών αρχετύπων που ασυνείδητα καθορίζουν όλες μας τις συμπεριφορές ακόμα και τον έρωτα.
Επιμέλεια Κειμένου: Μαρία Νικολέτα Σουλούνια, Αναγνώστρια