9 ανοιξιάτικες βιβλιοπροτάσεις για όλα τα γούστα…
Επιμέλεια: Αριάδνη Πολυχρονίου
Γράφουν οι: Θεόδωρος Δαγλής, Μαρία Στρατήγη, Μαγδαληνή Γκόγκου, Σπύρος Γούλας, Κατερίνα Αδαμοπούλου, Φένια Τσιαλούκη, Εβελίνα Τσέλιου, Βαν Γκογκ
Αφουγκραζόμενοι την ανάγκη σας για νέα αναγνώσματα μεσούσης της Άνοιξης, οι αρθρογράφοι της Ομάδας Πολιτισμού του Frapress ενώνουν τις δυνάμεις τους και σας προτείνουν μυθιστορήματα, δοκίμια και ποιητικές συλλογές για να συνοδέψουν τις πρωινές περιπλανήσεις σας στην ανθισμένη πόλη και τις πνευματικές αναζητήσεις σας το σούρουπο! Σας προτείνουμε λοιπόν:
Μια κλασσική επιλογή…
Φάουστ του Γκάιτε
Ένας ήρωας με ανθρώπινες αδυναμίες, αλλά συνάμα, με σοφία, δυναμισμό και ελπίδα. Ποιος άλλος από τον ήρωα Φάουστ του Γκαίτε (στο ομώνυμο βιβλίο του)?
Αυτό το έργο, αποτελεί ένα αριστούργημα, με βαθύτατα νοήματα να θίγουν σημαντικά ζητήματα όπως η πορεία του ανθρώπου μέσα από την πάροδο του χρόνου, η απόκτηση της γνώσης και η συσσωμάτωσή της στην ζωή μας, τα διλλήματα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε και τους τρόπους προσέγγισής τους από εμάς, η ηθική των επιλογών μας, και πιθανόν η επιρροή των τύψεων πάνω μας, καθώς και εν τέλει, η κατάληξη της ζωής μας. Κατά την κρίση μου, ο Φάουστ, όπως τον παρουσιάζει ο Γκαίτε στο υπέροχο αυτό έργο του, είναι ο άνθρωπος που έχει ζήσει την ζωή του στο έπακρο, στο μέγιστο δυνατό. Δεν υπάρχει κάτι που να τον τρομάζει και οι επιλογές του, κινούνται καθαρά γύρω από την σφαίρα της ‘’πλούσιας’’ ζωής. Γιατί πλούσιος είναι όποιος έχει πολλές και καλές εμπειρίες.
Η διήγηση του κειμένου γίνεται σε μορφή ποιήματος, και όχι μόνο δεν κουράζει καθόλου τον αναγνώστη, αλλά αντίθετα, τον κρατά συνεχώς σε εγρήγορση μέσα από την διαρκή εναλλαγή τοπίων και χαρακτήρων με τα οποία αλληλεπιδρά ο κεντρικός ήρωας. Το συστήνω ανεπιφύλακτα σε κάθε λάτρη ή μη της ποίησης και της φιλοσοφίας.
Θεόδωρος Δαγλής
… μια ποιητική συλλογή
«Ο Πόνος του Ανθρώπου και των Πραμάτων» του Κ. Καρυωτάκη
Η ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη είναι συνδυασμένη στο μυαλό των περισσότερων ως μια ποίηση απαισιόδοξη, συνυφασμένη με την μελαγχολία και την τάση για κατάθλιψη. Αν και όλα αυτά αποτελούν εν μέρει την αλήθεια, δεν αναιρείται η ομορφιά και η μοναδικότητα της ποίησης του αυτοκτονικού ποιητή. Η ποιητική του συλλογή, «Ο Πόνος του Ανθρώπου και των Πραμάτων» (1919), αποτελεί μια εξαίρετη επιλογή για τις ανοιξιάτικες μέρες που ήδη μας έχουν πλησιάσει, καθώς η μελαγχολία και η λύπη που περιβάλλουν τους στίχους λειτουργούν ως αντίδοτο στο ξαφνικό ξέσπασμα της Άνοιξης. Η συλλογή υποδιαιρείται σε δύο μέρη: Ο Πόνος του Ανθρώπου (6 ποιήματα) και Ο Πόνος των Πραμάτων (4 ποιήματα). Χαρακτηριστικό είναι το ποίημα που φέρει τον τίτλο «Άνοιξη» το οποίο αποτελεί έναν ύμνο στην εποχή αυτή, με τον μοναδικό φυσικά τρόπο του κυριότερου εκφραστή της σύγχρονης λυρικής μας ποίησης.
Μαρία Στρατήγη
… μια νότα επανάστασης
Ιστορίες του γερο – Αντόνιο του Subcomandante Marcos
Οι “Ιστορίες του γερο – Αντόνιο” είναι ένα βιβλίο που θα μπορούσε να διαβαστεί ανά πάσα στιγμή. Ή μάλλον ενδείκνυται να διαβαστεί ανά πάσα στιγμή. Αποτελείται από μικρές ιστορίες, μύθους της ζούγκλας και του μακρινού Μεξικού, ενώ πολλά στοιχεία του παραπέμπουν στη μεξικανική επανάσταση. Το βιβλίο είναι γραμμένο από το “υποδιοικητή” του αντάρτικου στρατού των Ζαπατίστας, τον Subcomandante Marcos. Όπως και στα περισσότερα βιβλία του, ο Μάρκος συνδυάζει τη μυθολογία με την πολιτική. Οι αλληγορίες του είναι αυτές που σε μυούν σιγά σιγά στο πνεύμα του κινήματός του. Οι ιστορίες του βιβλίου είναι αυτάρκεις, και μπορούν να διαβαστούν η κάθε μία μόνη της. Άσχετο που όταν διαβάζεις μία, θες να πας και στην επόμενη. Σίγουρα ο αναγνώστης δεν θα πρέπει να ξεγελαστεί πως πρόκειται για παραμύθια και μύθους χωρίς εμβάθυνση. Ο τρόπος γραφής του Subcomandante Marcos είναι πανέξυπνος. Αναδεικνύει την ομορφιά της απλότητας, της παρθένας φύσης και την ανάγκη για αγώνα, κατακρίνοντας για άλλη μια φορά τη βαναυσότητα του καπιταλισμού. Ήρωας του βιβλίου, όπως αποδεικνύεται και από τον τίτλο, είναι ο γερο – Αντόνιο, ο οποίος “ονειρεύεται ότι πρέπει να αγωνιστεί για να αποκτήσει αυτό το όνειρο, ονειρεύεται πως πρέπει να υπάρξουν νεκροί για να υπάρξει ζωή.”
Μαγδαληνή Γκόγκου
…ένα μυθιστόρημα από μια σύγχρονη χαρισματική αμερικανική πένα…
Μυστική Ιστορία της Ντόνα Ταρτ
Η άνοιξη είναι καιρός για μυθιστόρημα. Και γιατί όχι; Τον καιρό τον έχεις, και αν δεν τον έχεις με τέτοιον ήλιο θα τον βρεις γιατί φυσικά και δεν θα στρωθείς όταν ο ήλιος λάμπει. Τι μυθιστόρημα όμως να διαβάσεις; Τι θα είναι αρκετά μεγάλο για να βγάλεις την άνοιξη μαζί του, αρκετά βαρύ για να σε κοιτάζει ο κόσμος στον καφέ σου και αρκετά καλό για να με θυμάσαι που στο πρότεινα; Τρείς λέξεις: “Η μυστική ιστορία“, βιβλίο της Ντόνα Ταρτ. Όπου, φοιτητής αρχαίων ελληνικών σε αμερικάνικο πανεπιστήμιο τα ποντάρει όλα για να μπει στη κλειστή και υψηλών προδιαγραφών ομάδα μαθητών ενός καθηγητή αρχαίων. Η ομάδα αυτών των παιδιών όμως έχει ένα φριχτό μυστικό και σύντομα τα πάντα θα αλλάξουν όταν ο Ρίτσαρντ αρχίζει να τους γνωρίζει καλύτερα και να το ανακαλύπτει. Γραμμένο πριν από την “Καρδερίνα” που της έδωσε και βραβείο Πούλιτζερ, η “Μυστική Ιστορία” είναι ένα οριακά καλύτερο βιβλίο κατά την γνώμη μου. Περισσότεροι χαρακτήρες, καλύτερη πλοκή, υπέροχο σασπένς, βαθύ μυστήριο, όλα γαρνιναρισμένα με τη υπέροχη γραφή της Ταρτ, όπου εξερευνεί κάθε πρόσωπο, κάθε αίσθημα, κάθε αίσθηση, ενώ ταυτόχρονα έχεις την δυνατότητα να βυθιστείς σε έναν κόσμο τον οποίο η συγγραφέας πέρασε κυριολεκτικά δέκα χρόνια να χτίζει. Και φαίνεται. Τίποτα από όσα έχω διαβάσει τα τελευταία χρόνια δεν είναι τόσο πλήρες. Κάθε στροφή της αφήγησης υπόσχεται ένα ολόκληρο ταξίδι, κάθε μικρή αναφορά κρύβει μία δική της ιστορία, και η βασική ιστορία, η πιο μυστική από όλες, κρύβει την ερώτηση των ερωτήσεων και στο τέλος, δίνει την απάντηση όλων των απαντήσεων. Είχα πολύ καιρό να αγαπήσω τόσο πολύ τους χαρακτήρες ενός βιβλίου, τον Τσάρλυ, την Καμίλα, τον Χένρυ. Ένα υπέροχο καστ διαφορετικών ανθρώπων που χτίζουν την ιδανική παρέα, και κρύβουν το χειρότερο των μυστικών. Κατά βάσιν, η άνοιξη είναι μία δικαιολογία. Δικαιολογείς τον εαυτό σου πως δεν διάβασες κάτι υπέροχο γιατί ήθελες να το κάνεις με τον ήλιο να πέφτει στις σελίδες σου. Και τώρα οι δικαιολογίες τελείωσαν. Αν θες να διαβάσεις ίσως το καλύτερο μυθιστόρημα της ζωής σου, πάρε την “Μυστική Ιστορία” της Ντόνα Ταρτ. Από τον έναν ερωτευμένο αναγνώστη στον άλλον, πάρε τη συμβουλή μου. Καλή άνοιξη.
Σπύρος Γούλας
Μια αναρχική επιλογή πυροδοτούσα οντολογικούς στοχασμούς..
Η ανταρσία των Αγγέλων του Ανατόλ Φρανς
Απαγορευμένη από το Βατικανό, η Ανταρσία των Αγγέλων πρόκειται για ένα έργο εξαιρετικά προκλητικό για την εποχή του, ένα υβρίδιο στο οποίο συναντώνται στοιχεία κλασσικού μυθιστορήματος άναρχα παντρεμένα με δοκιμιακές θεολογικές, οντολογικές και φιλοσοφικές αναζητήσεις, με κοινωνικές τοποθετήσεις και με ένα ιδιότυπο, σατιρικό χιούμορ. Στο έργο αυτό ο πρωταγωνιστής μας, γόνος συντηρητικής οικογένειας του Παρισιού και τυπικός ατάσθαλος νέος της εποχής του γνωρίζει τον φύλακα-Άγγελο του και μέσω αυτού μια σειρά έκπτωτων Αγγέλων που έχουν καταφύγει στο Παρίσι ετοιμάζοντας τη μεγάλη επανάσταση έναντι του αυταρχικού δημιουργού τους. Οι αντάρτες άγγελοι έχουν ανθρώπινες αδυναμίες, κάνουν έρωτα, εξεγείρονται, συνδιαλέγονται με θνητούς αναρχικούς και σοσιαλιστές, φτιάχνουν βόμβες, φοβούνται, ελπίζουν. Μέσω της κυρίας αφήγησης, ο συγγραφέας παραθέτει τις θέσεις του για την θρησκεία, ασκώντας δριμεία κριτική σε μια πίστη που εξοβέλισε την ομορφιά και την αρμονία, επιχειρεί μια πολύ ενδιαφέρουσα αναδρομή στη σχέση του ανθρώπου με το Θεό εκκινώντας από την αρχαία Ελλάδα, κάνει εκτενείς αναφορές στην Τέχνη, ενώ καταπιάνεται και με τη φύση της εξέγερσης με έναν τρόπο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αλληγορικός. Ενώ οι περισσότεροι από τους αγγέλους έχουν και ένα στοιχείο κωμικό, στο τελευταίο κεφάλαιο ο αρχηγός τους, ο πρώτος έκπτωτος που κατονομάστηκε ως Σατανάς από την εκκλησία, παρουσιάζεται σαν γέννημα της φιλοσοφικής εμβρίθειας του συγγραφέα, διατεινόμενος πως η ένοπλη εξέγερση απέναντι στον Θεό δεν έχει κανένα νόημα αν η πάλη δεν συντελεστεί ως πνευματική διεργασία μέσα μας. Γραμμένο από μια πένα χαρισματική, ανάλαφρο, αλλά και βαθιά φιλοσοφικό, σκωπτικό και γεμάτο εναλλαγές, αυτό το βιβλίο αξίζει την προσοχή σας και τον προβληματισμό σας σε κάθε περίπτωση. Το ίδιο και ο συγγραφέας του, ο σπουδαίος αυτός Γάλλος που πέρα από την Ανταρσία των Αγγέλων μας έχει χαρίσει και άλλα σημαίνοντα έργα σαν το Οι θεοί διψούν.
Αριάδνη Πολυχρονίου
..μια επιλογή για να μας θυμίζει πως μένουμε πάντα παιδιά..
Ο μικρός πρίγκηπας του Σάιντ Εξυπερύ
Η άνοιξη έχει εισέλθει για τα καλά στην καθημερινότητα σου και δυστυχώς δυσκολεύει τις μικρές απολαύσεις που σου προσφέρει ένα λογοτεχνικό έργο. Καταλήγεις να κοιτάς ώρες την βιβλιοθήκη ή το βιβλιοπωλείο αναζητώντας το κατάλληλο βιβλίο. Βρίσκεσαι πάντα μεταξύ του Ντοστογιέφσκι και του Τολστόι (επειδή είμαστε και της ρωσικής σχολής!) “ογκωδέστατοι και οι δύο για τέτοια εποχή”, αναφωνεις, και ξαφνικά ξεπροβάλλει μπρος σου o “Μικρός Πρίγκιπας” του Σάιντ Εξυπερυ. Μην διαστάσεις στιγμή και μην ακούσεις επ’ ουδενί τους ανίδεους φίλους σου,που θα σου πουν με περιπαικτικό ύφος “Αυτό είναι παιδικό βιβλίο!”, αντ’ αυτού άκουσε εμένα: “Αυτό είναι το βιβλίο σου!” “O Μικρός Πρίγκηπας” είναι η ιστορία ενός πιλότου,o οποίος συναντά αναπάντεχα στην έρημο ένα παράξενο παιδί, που έρχεται από ξένο πλανήτη και εδώ και ένα χρόνο ταξιδεύει σε όλο τον γαλαξία, αναζητώντας νέες εμπειρίες . Κατά την γνωριμία του με τον πιλότο, o μικρός μας ήρωας του αφηγείται τις περιπέτειες του, του περιγράφει τους τόπους που είδε και του μιλάει για την υπεροψία, την δίψα για εξουσία και λεφτά, την επικαιρότητα και την αγάπη. Μέσα από έναν λιτό τρόπο γραφής και μια μυθοπλασία, η οποία κάλλιστα θα μπορούσε να απευθύνεται σε παιδιά• αλλά κυρίως στοχεύει στα μεγάλα και ώριμα μυαλά , αποκαλύπτονται στον αναγνώστη μερικές από τις μεγαλύτερες αλήθειες της ύπαρξης μας. ” O Μικρός Πρίγκηπας” παρέχει μαθήματα ζωής, τα οποία πότε δεν είναι αργά να μάθουμε…Θα κλείσω την παρούσα παράγραφο με τα πιο γνωστά ,ίσως, λόγια του μικρού μας ήρωα: “Δεν βλέπεις καθαρά πάρα μόνο με την καρδιά . Η ουσία είναι αόρατη στα μάτια”. »
Κατερίνα Αδαμοπούλου
…μια πολυαγαπημένη νουβέλα
Η σκακιστική Νουβέλα του Στ. Τσβάιχ
Η «Σκακιστική Νουβέλα» αποτελεί μία ευχάριστη περίπτωση αναγνώσματος διότι παρά τη μικρή έκταση του επιτυγχάνει το ζητούμενο : ταξιδεύει τον αναγνώστη και ταυτόχρονα τον προβληματίζει βαθύτατα καθώς τον καλεί να εξερευνήσει τα όρια της ανθρώπινης αντοχής και του ανθρώπινου μυαλού με τα οποία και παίζει ακατάπαυστα .Ο βασικός άξονας της ιστορίας μας είναι μία παρτίδα σκάκι ανάμεσα σε δύο εκ διαμέτρου αντίθετες προσωπικότητες: έναν σχετικά αμόρφωτο και απαίδευτο άνθρωπο που δεν τα καταφέρνει με τα γράμματα αλλά είναι παγκόσμιος πρωταθλητής σκάκι ονόματι Τσέντοβιτς και σε ένα δικηγόρο από τη Βιέννη που υπήρξε αιχμάλωτος των Ναζί .Ο δεύτερος ήρωας έγινε καλός παίκτης στο σκάκι κάτω από περίεργες συνθήκες γιατί όταν φυλακίστηκε κατάφερε να κλέψει ένα εγχειρίδιο με στρατηγικές στο σκάκι το οποίο και απομνημόνευσε διότι δεν είχε κάποια άλλη ασχολία κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας του. Το μοναδικό του ερέθισμα τον οδήγησε ,ωστόσο ,σε ένα είδος μονομανίας και ο ήρωας μας προσπαθούσε να εξασκήσει όλες αυτές τις στρατηγικές που έμαθε παίζοντας σκάκι με τον εαυτό του! Η όλη ιστορία διαδραματίζεται εν πλω, σε ένα καράβι που ταξιδεύει από την Νέα Υόρκη με προορισμό τη Λατινική Αμερική .Ο ίδιος ο συγγραφέας με καταγωγή από την Αυστρία εγκατέλειψε την Ευρώπη με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και κατέφυγε στη Βραζιλία όπου και αυτοκτόνησε το 1942. Η Σκακιστική Νουβέλα εκδόθηκε για πρώτη φορά ένα χρόνο μετά το θάνατο του ,στη Στοκχόλμη .Ο ίδιος ο Τσβάιχ θαύμαζε ιδιαίτερα τον Φρόυντ και αλληλογραφούσε μαζί του για περισσότερο από τριάντα χρόνια. Ίσως εκεί οφείλεται και η αδυναμία του στην εξερεύνηση των απύθμενων πεδίων της ανθρώπινης ψυχής κάτι που είναι εμφανές και σε άλλα έργα του όπως στη «Σύγχυση Αισθημάτων»(1927) , «Φόβος» , «Αμόκ» .Η Σκακιστική Νουβέλα μεταφέρθηκε στην μεγάλη οθόνη το 1960 από το γερμανό σκηνοθέτη Gerd Oswald και πιθανολογείται ότι αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και για τον Σουηδό σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και την «Έβδομη Σφραγίδα» όπου ο Ιππότης παίζει σκάκι με το Θάνατο.
Φένια Τσιαλούκη
… ένα παπαδιαμαντικό ιστορικό πάθος…
Οι έμποροι των εθνών του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη
Το έργο του μεγάλου Έλληνα διηγηματογράφου, του <<Αγίου των ελληνικών γραμμάτων>> Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που προτείνω στους αναγνώστες για την άνοιξη. Ένα ρομαντικό Ιστορικό μυθιστόρημα, που η δράση του εκτυλίσσεται στο Αιγαίο ανάμεσα στα έτη 1199 και 1207, λίγο πριν και λίγο μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της τέταρτης Σταυροφορίας. Κατά τη νησιώτικη Βενετοκρατία, η Αυγούστα κυριεύεται από ακατανίκητη ερωτική επιθυμία για έναν Βενετό αιχμάλωτο του συζύγου της. Το πάθος της είναι τόσο δυνατό που τίποτα δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο για εκείνη. Παλεύει συνεχώς με τη συνείδηση, τα στερεότυπα, τον ίδιο της τον εαυτό και τον έρωτα. Σε μια εποχή που ο έρωτας (και πόσο μάλλον ο απαγορευμένος), είναι αποσιωπημενος και η ηθική είναι χρυσός, η μάχη της Αυγούστας αποδεικνύεται καταστροφική. Ακολουθεί το πάθος της, υποφέρει σιωπηλά για χρόνια στη μοναξιά της και τέλος βρίσκει τραγικό θάνατο καθώς καίγεται ζωντανή στη ναυαρχίδα του εραστή της. Ένα βιβλίο που μιλά για τον απόλυτο έρωτα, τον ανεξέλεγκτο. Ένα υπέροχο έργο που αξίζει να διαβάσετε.
Εβελίνα Τσέλιου
...και τέλος, για τους απαιτητικούς…
Ο μέτοικος και η συμμετρία του Τεύκρου Μιχαηλίδη
«Ο μέτοικος και η συμμετρία», έπεσε στα χέρια μου ανήμερα του δημοψηφίσματος. Ο πολιτικός παροξυσμός και η φρενίτιδα της ημέρας , δεν μου επέτρεψαν να ασχοληθώ με το νέο μου, τότε, λογοτεχνικό απόκτημα, φευ! Όταν τελικά, καταπιάστηκα μαζί του διαπίστωσα το πόσο έσφαλα…
Πρόκειται για μια μυθιστορία , που συναιρεί την πολιτική και την Ιστορία με την επιστήμη των μαθηματικών, την τέχνη και την ποιητική, μέσα από την διμερή ώσμωση του πραγματικού με το μυθοπλασιακό στοιχείο, αποσκοπώντας στην ανάδειξη του μεγαλείου της ελευθερίας. Ο μυθιστοριογράφος, αποτυπώνει έμμεσα τις θέσεις του – άλλωστε, όπως ο ίδιος έχει δηλώσει: «η ουδετερότητα είναι μια ανύπαρκτη κατάσταση»- χωρίς ωστόσο, να προσπαθεί να ποδηγετήσει τον αναγνώστη. Μέσα από την εύληπτη και με εναργές ύφος, επεξήγηση των δύσκολων -κυρίως μαθηματικών εννοιών, περιγράφει και αναλύει, αποφεύγοντας τις πομπώδεις εκφράσεις ,τα ιστορικά γεγονότα που εμφολεύουν στο κείμενο· έτσι, καταφέρνει να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, μέχρι τέλους, καθώς αυτή η διαδικασία , της συνεξέτασης των ετερόκλητων τομέων, δημιουργεί -τεχνηέντως- ένα ιδιότυπο σασπένς που συνεπαίρνει.
Πρωταγωνιστής του έργου, είναι ο Δημήτρης Αποστολίδης, Μικρασιάτης, ο οποίος όταν χάνει όλη την οικογένειά του με τις επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης των Τούρκων κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, υπό την καθοδήγηση της Γερμανίας και του Λίμαν φον Σάντερς · βρίσκει καταφύγιο στην Ιταλία. Ωστόσο, ούτε εκεί να καταφέρνει να ριζώσει, αφού η επικράτηση των φασιστών και η αντίθεσή του στη βία θα τον αναγκάσουν να ξενιτευτεί εκ νέου. Η στράτευσή του στον Ισπανικό εμφύλιο αποτελεί, όπως για όλους τους αντιφασίστες συγχρόνους του, «παράσημο» και ύψιστο καθήκον, καθώς και το ενδιαίτημα του ανήσυχού του πνεύματος. Ενώ, για τον ίδιο, η ρήση του Ακινάτη: « Το Κάλλος είναι αποτέλεσμα της αρμονικής συμμετρίας», αποτελεί την πεμπτουσία της ζωής, εν τέλει βιώνει τη φρίκη του πολέμου και τους βομβαρδισμούς των Ναζί, την καταστροφή και τις εσωτερικές διενέξεις των Αριστερών. Το τελευταίο καταφύγιό του, η Μέκκα του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισμού, η δημοκρατική Γαλλία, ενώ αρχικά θα φερθεί ασυνήθιστα γενναιόδωρη για την όχι και τόσο ποθητή τύχη του πρωταγωνιστή μας, τελικά, με την κατάληψη της απ’ τον Γερμανικό στρατό, θα έχει τραγικές συνέπειες για τον ίδιο.
Ο βίος του είναι μία αέναη περιπλάνηση, χωρίς την ποθητή κάθαρση που επέρχεται μέσω της δικαίωσης· παραμένει, ωστόσο, ταπεινός, ηθικός και μονήρης, συνεπής προς τις αξίες του και το πάθος για τη μαθηματική επιστήμη. Άρα δυοίν θάτερον, «η συμμετρία δεν είναι ο κανόνας».
Βαν Γκογκ