Απανταχού σινεφίλ ήρθε η ώρα να διευρύνετε τους κινηματογραφικούς σας ορίζοντες γνωρίζοντας ένα ρώσικο ρεύμα της δεκαετίας του 20′, τους Kinoks.
Εσείς- κινηματογραφιστές, εσείς σκηνοθέτες και καλλιτέχνες, με τίποτα να κάνετε, εσείς μπερδεμένοι οπερατέρ και συγγραφείς σκορπισμένοι ανά τον κόσμο,
Εσείς – κοινό του θεάτρου, υπομονετικοί σα μουλάρια, υπό το βάρος των συναισθηματικών εμπειριών σας,
Εσείς – ανυπόμονοι ιδιοκτήτες των θεάτρων που δεν χρεοκόπησαν ακόμα, που λαίμαργα αρπάζετε τα απομεινάρια των γερμανικών, ή σπανιότερα, των αμερικάνικων τραπεζιών,
Εσείς – εξουθενωμένοι από τις αναμνήσεις, που περιμένετε με ονειροπόλους αναστεναγμούς το φεγγάρι κάποιας εξαμερούς παραγωγής… (οι νευρικοί τύποι παρακαλούνται να κλείσουν τα μάτια τους)
Εσύ που περιμένεις για κάτι που δεν θα έρθει: η αναμονή είναι μάταιη.
Μια φιλική προειδοποίηση:
Μην κρύβετε τα κεφάλια σας όπως οι στρουθοκάμηλοι
Σηκώστε τη ματιά σας,
Κοιτάξτε γύρω σας-
Εκεί!
Είναι προφανές σε εμένα
όπως και σ’ένα παιδί
Τα σπλάχνα,
τα σπλάχνα των δυνατών αισθήσεων
πέφτουν έξω
από την κοιλιά του κινηματογράφου,
ορθάνοιχτα σχισμένα στον ύφαλο της επανάστασης
Δείτε τα να σέρνονται,
αφήνοντας ένα ματωμένο μονοπάτι στη γη
που τρέμει με τρόμο και αποστροφή
τελείωσαν όλα.
-απόσπασμα από το μανιφέστο στις αρχές του 1922
Kinoks – Η ρώσικη ματιά στον κινηματογράφο
Οι Kinoks («κινο-οκι», εννοώντας την κινηματογραφική ματιά) ήταν μια ομάδα σοβιετικών κινηματογραφιστών στη Ρωσία της δεκαετίας του 1920, με βάση κυρίως τον μοντέρ Τζίγκα Βερτόφ (Dziga Vertov, ψευδώνυμο Denis Kaufman). Η ομάδα αυτή, ανάδειξε έναν πρωτοπόρο τρόπο αντίληψης του κινηματογράφου, εμπνέοντας αργότερα τη δημιουργία κινημάτων και ρευμάτων (Cinema Verite, The Dziga Vertov group του Jean-Luc_Godard, κλπ)
Οι Kinoks απέρριψαν τον παραδοσιακό κινηματογράφο του οποίου βασικά στοιχεία ήταν -και συνεχίζουν σε μεγάλο βαθμό να είναι- οι ηθοποιοί, η πλοκή, τα σκηνικά και η μαγνητοσκόπηση σε στούντιο.
Επέμεναν ότι ο κινηματογράφος του μέλλοντος είναι το σινεμά της πραγματικότητας: η καταγραφή της επικαιρότητας, “ο αιφνιδιασμός της ζωής”.
Ο Βερτόφ διακήρυξε την υπεροχή της κάμερας («Kino-Eye”) έναντι του ανθρώπινου ματιού. Ο κινηματογραφικός φακός ήταν ένα μηχάνημα που θα μπορούσε να τελειοποιείται επ’ αόριστον, με σκοπό την κατανόηση του κόσμου στο σύνολό του, και την οργάνωση του οπτικού χάους σε μια συνεκτική, αντικειμενική εικόνα.
Οι ταινίες -ή καταγραφές της επικαιρότητας όπως τις αποκαλούσαν οι kinoks- είναι, φυσικά, ασπρόμαυρες και βουβές, με μουσική υπόκρουση, όπως συνηθιζόταν στις ταινίες της εποχής.
Χαρακτηριστικότερο στοιχείο της ομάδας αυτής, ήταν το γρήγορο μοντάζ, ακολουθώντας σχεδόν την καταγραφή που κάνει και το ίδιο το ανθρώπινο μάτι-χαρακτηριστικό που ακόμα και σήμερα ακολουθείται (πετυχημένη θεωρείται η αληθοφανής ταινία, επομένως αυτή που ακολουθεί στο μέγιστο τις φυσικές κινήσεις του ματιού).
Παράλληλα, ο Βερτόφ, τόνισε ότι η αρχή της κινηματογραφικής ματιάς ήταν μια μέθοδος της «κομμουνιστικής» αποκρυπτογράφησης του κόσμου. Για τον Βερτόφ δεν υπήρχε αντίφαση: ως αληθινός πιστός θεωρούσε τον μαρξισμό το μοναδικό αντικειμενικό και επιστημονικό εργαλείο ανάλυσης και ονόμασε ακόμη και μια σειρά από τις 23 “καταγραφές της πραγματικότητας”, που σκηνοθέτησε μεταξύ 1922 και 1925, Kino-Pravda, όπου η λέξη pravda δεν είναι μόνο η ρωσική λέξη για την αλήθεια, αλλά και ο τίτλος της επίσημης εφημερίδας κόμματος.
Το πιο διάσημο έργο είναι αναμφίβολα η συμφωνία της πόλης, Ο Άνθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή – Man with a Movie Camera-(1927). Δουλεύοντας με τα προαναφερθέντα στοιχεία, ο Βέρτοφ, αντιμετώπισε φοβικά την επικείμενη προβολή της ταινίας. Ζήτησε, μάλιστα, να εκτυπωθεί μια προειδοποίηση στην Πράβντα, στην οποία μίλησε ευθέως για τον πειραματικό και αμφιλεγόμενο χαρακτήρα της ταινίας. Ανησυχούσε σε τέτοιο βαθμό που φοβόταν ότι το φιλμ θα καταστρεφόταν ή θα αγνοούνταν από το κοινό.
Κατά την επίσημη κυκλοφορία της ταινίας ο Άνθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή, ο Βερτόφ, αποφάσισε να ενσωματώσει την εξής δήλωσή του στους τίτλους αρχής της ταινίας:
«Η ταινία ο Άνθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή αντιπροσωπεύει
Έναν πειραματισμό στην κινηματογραφική επικοινωνία
Μέσω οπτικών φαινομένων
Χωρίς τη χρήση μεσότιτλων
(μια ταινία χωρίς μεσότιτλους)
Χωρίς τη βοήθεια ενός σεναρίου
(μια ταινία χωρίς σενάριο)
Χωρίς τη βοήθεια του θεάτρου
(μια ταινία χωρίς ηθοποιούς, χωρίς σκηνικά, κλπ)
Αυτό το νέο πειραματικό έργο από την Κινηματογραφική Ματιά, κατευθύνεται προς τη δημιουργία μιας απόλυτης, αυθεντικής, διεθνούς γλώσσας του σινεμά – απόλυτης οπτικής καταγραφής – με βάση τον πλήρη διαχωρισμό της από τη γλώσσα του θεάτρου και της λογοτεχνίας ».
Και η ταινία ήταν ακριβώς αυτό. Η χρήση της διπλής έκθεσης και των φαινομενικά “κρυφών” καμερών, χαρακτήρισε τελικά την ταινία περισσότερο ως ένα σουρεαλιστικό μοντάζ (υπεύθυνη για το οποίο είναι η σύζυγός του, Elisaveta Svilova) και όχι μια γραμμική ταινία.
Σε πολλές από τις σκηνές της ταινίας, εμφανίζονται άτομα που αλλάζουν μέγεθος ή εμφανίζονται κάτω από άλλα αντικείμενα (διπλή έκθεση).
Λόγω αυτών των πτυχών, η συνολική ταχύτητα της ταινίας είναι ραγδαία εξελισσόμενη και συναρπαστική. Οι αλληλουχίες και τα κοντινά πλάνα συλλαμβάνουν συναισθηματικές ποιότητες, οι οποίες δεν θα μπορούσαν να απεικονιστούν πλήρως με τη χρήση των λέξεων.
Η έλλειψη της ταινίας σε «ηθοποιούς» και «σκηνικά», οριοθετεί μια μοναδική θέα του καθημερινού κόσμου: κατευθύνεται προς τη δημιουργία μιας απόλυτης, αυθεντικής, διεθνούς γλώσσας του σινεμά – απόλυτης οπτικής καταγραφής – με βάση τον πλήρη διαχωρισμό της από τη γλώσσα του θεάτρου και της λογοτεχνίας
Πατήστε πάνω στην εικόνα για να δείτε ολόκληρη την ταινία