Η Ελλάδα βυθισμένη στην κρίση, οικονομική, ηθική και πνευματική. Χρέος, μνημόνια, δυσβάσταχτοι φόροι, σκάνδαλα, διαφθορά, καταρράκωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των υπολοίπων συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων. Σίγουρα δεν πρόκειται για Ουτοπία. Άραγε είναι αναστρέψιμη η εν λόγω κατάσταση; Μα φυσικά και είναι, αν υπάρχουν άνθρωποι σαν τον Τόμας Μούρ ή έστω άνθρωποι που να σκέφτονται όπως αυτός.
Ο Τόμας Μούρ ήταν ένας στοχαστής που έζησε κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα στην Αγγλία. Αν και ιερωμένος, έμεινε στην ιστορία για τις ρηξικέλευθες και προοδευτικές ιδέες του. Το έργο με το οποίο έγινε γνωστός και προκάλεσε ρήγματα στους κύκλους της φιλοσοφίας ήταν η Ουτοπία. Πρόκειται για ένα έργο που χαρακτηρίζεται από τρομερή οξυδέρκεια και αποτελεί στην ουσία μια πολιτική σάτιρα που αποδοκιμάζει έντονα την κατάσταση που επικρατούσε στην συντηρητική Αγγλία της εποχής εκείνης. Ποια ήταν αυτή; Υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας σε συνδυασμό με τον εκδικητικό χαρακτήρα των ποινών για την αντιμετώπισή της, ραγδαία αύξηση φόρων, εξευτελισμός των ηθών και των αξιών, δολιότητα και διαπλοκή. Πόσο απέχει αυτή η εικόνα από την σημερινή στην Ελλάδα; Εγώ θα έλεγα μηδέν.
Πέρα από την στοχευμένη κριτική που άσκησε μέσα από το έργο του ο Τόμας Μούρ, διατύπωσε ορισμένες καινοτόμες ιδέες και απόψεις. Ονειρεύτηκε μια κοινωνία απαλλαγμένη από τα δεινά της εποχής του, μια κοινωνία που θα επιζητούσε την ηθική τελείωση και την πνευματική διαύγεια των μελών της, ονειρεύτηκε την Ουτοπία. Ας γίνουμε, όμως, πιο συγκεκριμένοι. Οι βασικές του θέσεις εδράζονταν στην αντιμετώπιση της εγκληματικότητας με προληπτικά μέτρα (παιδεία και πνευματική ανέλιξη) και στην αναζήτηση των κοινωνικών αιτιών που οδηγούν στην έξαρσή της, ήτοι φτώχεια, ανισότητα κ.α. Με άλλα λογία, σκοπός του Μούρ ήταν να πατάξει την εγκληματικότητα και τη διαφθορά με σύγχρονους μηχανισμούς δημιουργώντας ευσυνείδητους πολίτες που θα μετριάζουν τα πάθη τους (αλαζονεία, επιθετικότητα και υπέρμετρη φιλοδοξία) και θα είναι πνευματικά υγιείς και ολοκληρωμένοι. Αυτό που επιζητούσε ήταν ιδανικό, μια ουτοπία, μία ιδανική πολιτεία. Δύσκολο για την εποχή εκείνη. Γιατί και για τη δική μας;
Επιπρόσθετα, ο Μούρ κατέκρινε τη συγκέντρωση του πλούτου (φεουδαρχία) στα χέρια των λίγων (ηγεμόνες) προτείνοντας την ανακατανομή του. Ουσιαστικά ήταν υπέρμετρος υποστηρικτής της κοινωνικής ισότητας και της εξάλειψης των κοινωνικών διαφορών. Διακήρυξε με πάθος την κατάργηση του χρήματος ως μέσου συναλλαγών και της ατομικής περιουσίας ως αναφαίρετου δικαιώματος, γιατί κατά την γνώμη του αυτά φθείρουν τη ψυχή των ανθρώπων, τους κάνουν υπερόπτες, πλεονέκτες και φιλάργυρους.
Ο Μούρ μεταχειρίστηκε άγνωστους όρους για την εποχή του 16ου αιώνα, όπως κομμουνισμός, καπιταλισμός και κοινοκτημοσύνη. Ήταν ο πρώτος που υποστήριξε το επιτρεπτό του γάμου των κληρικών, την ιδέα του συναινετικού διαζυγίου (αν και ιερέας) και την κοινωνική πρόληψη του εγκλήματος. Δημιούργησε μια φανταστική πολιτεία, την Ουτοπία, που ήταν απαλλαγμένη από ελαττώματα, πάθη και την εξάρτηση από τα υλικά αγαθά προσεγγίζοντας ιδεολογικά την Πολιτεία του Πλάτωνα. Αλήθεια, λίγες οι διάφορες ανάμεσα στα δύο αυτά εξαίρετα έργα. Όπως είχε πει και ένας καθηγητής μου στη Νομική Σχολή, ο Τόμας Μούρ είναι ο Άγγλος Πλάτωνας.
Το παρόν άρθρο είχε σκοπό να σας συστήσει με σύντομο τρόπο το μεγάλο αυτό πολιτικό στοχαστή επ’ ονόματι Τόμας Μούρ, να συσχετίσει την εποχή που ζούσε με τη δική μας και παράλληλα να σας προβληματίσει και να σας οδηγήσει στη δική σας Ουτοπία.