Με αφορμή τον θάνατο του Μηνά Χατζησάββα και την επιλογή του να αποτεφρωθεί η σωρός του ‘άνοιξε΄ και πάλι (για λίγο βέβαια μην γελιόμαστε) η συζήτηση γύρω από την καύση ή μη των σορών των θανόντων. Η Ελλάδα είναι μια χώρα όπου βασιλεύουν ακόμα και σήμερα τα ταμπού ,τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις. Μέχρι πριν κάποια χρόνια μια αμιφιλεγόμενη επιλογή ήταν ο πολιτικός γάμος με την πάροδο των ετών αυτό άλλαξε στην συνείδηση των πολιτών αλλά όχι της Εκκλησίας αλλά τι γίνεται με την καύση των νεκρών; Ενώ σαν Έλληνας πολίτης τυπικά έχεις αυτό το δικαίωμα γιατί δεν μπορείς και να το ασκήσεις;
Η αποτέφρωση των νεκρών όπως είναι γνωστό παρακωλύεται και μάλιστα με ιδιαίτερα σθεναρό τρόπο από την Εκκλησία.
Πρίν περίπου ένα χρόνο η Ιερά Σύνοδος έκανε και επίσημα γνωστή την θέση της απέναντι στο συγκεκριμμένο θέμα. Σύμφωνα λοιπόν με την εγκύκλιο που έιχε εκδόσει:
Ἡ Ἐκκλησία δέν δέχεται γιά τά μέλη Της τήν ἀποτέφρωση τοῦ σώματος, διότι τοῦτο εἶναι ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (Α΄ Κορ. 6, 19), στοιχεῖο τῆς ὑποστάσεως τοῦ κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ πλασθέντος ἀνθρώπου (Γεν. 1, 24), καί περιβάλλει αὐτό μέ σεβασμό καί τιμή ὡς ἔκφραση ἀγάπης πρός τό κεκοιμημένο μέλος Της καί ὡς ἐκδήλωση πίστεως στήν κοινή πάντων ἀνάσταση.
Κατόπιν τούτου, ἡ Διαρκής Ἱερά Σύνοδος ἀπεφάσισε νά ἐνημερώσει, στό πλαίσιο τῆς ἀγρύπνου ποιμαντικῆς φροντίδος Της, τό εὐσεβές Αὐτῆς πλήρωμα, κληρικούς καί λαϊκούς, γιά τίς ἀκόλουθες κανονικές συνέπειες τῆς ἀποτεφρώσεως τοῦ σώματος:
-Ἡ ἀποτέφρωση τοῦ σώματος δέν εἶναι σύμφωνη πρός τήν πράξη καί παράδοση τῆς Ἐκκλησίας γιά θεολογικούς, κανονικούς καί ἀνθρωπολογικούς λόγους.
-Ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἀποδεδειγμένως οἰκειοθελῶς ἐδήλωσε τήν ἐπιθυμία περί καύσεως τοῦ σώματός του, δηλώνει τήν αὐτονόμησή του καί ὡς ἐκ τούτου δέν τελεῖται Νεκρώσιμος Ἀκολουθία καί Ἱερό Μνημόσυνο ὑπέρ αὐτοῦ.
Παρά ταῦτα, ἐπαφίεται στήν ποιμαντική σύνεση καί τήν διακριτική εὐχέρεια τοῦ οἰκείου Μητροπολίτου ἡ τέλεση ἁπλῶς Τρισαγίου.
Ως συμπέρασμα λοιπόν βλέπουμε ότι κανένας Χριστιανός με βάση την οπτική της Εκκλησίας δεν μπορεί να προχωρήσει στην καύση της σωρού του μετά θάνατον. Το γεγονός αυτό ακούγεται τουλάχιστον παράλογο για μια χώρα η οποία ανήκει στον Δυτικό Κόσμο και διακαώς επιθυμεί να ανήκει και στην Ευρωπαική Ένωση. Αν αναλογιστεί κανείς ότι στη Γαλλία η αποτέφρωση νεκρών επιτράπηκε με διάταγμα από το 1789 και στη Γερμανία διασφαλίζεται με νόμο του 1934 όπου και εξισώνεται με την ταφή αμέσως θα σκεφτεί το πόσο πίσω έχει μείνει η διαδικασία στην Ελλαδα. Επιπροσθέτως στην Ισπανία το θέμα ρυθμίστηκε το 1945 με τον νόμο περί θρησκευτικής ελευθερίας. Τέλος στη Βρετανία επιτρέπεται η αποτέφρωση των νεκρών με δικαστική απόφαση του 1884. Ποια είναι η απήχηση των πολιτών σε αυτή την μακάβρια μεν αλλά λιγότερο (κατ’εμε) ψυχοφθόρα διαδικάσία; Κατά το 2007 εκτιμάται ότι τα ποσοστά αποτέφρωσης στη Βρετανία, στην Ελβετία, στη Σουηδία, στην Ολλανδία, στη Νορβηγία και στη Δανία ξεπερνούν το 50%. Eνώ σε χώρες όπως η Αυστραλία και οι ΗΠΑ τα ποσοστά φτάνουν το 48% και το 21% αντίστοιχα. Επιπροσθέτως ακόμα και σε χώρες όπως το Ισραήλ η χώρες του Αραβικού κόσμου υπάρχουν αποτεφρωτήρια για τους ετερόδοξους πολίτες των χωρών αυτών. Μήπως τελικά αυτή η διόλου ευκαταφρόνητη απήχηση φοβίζει την Εκκλησία;
Η συζήτηση περί αποτέφρωσης είναι ανοικτή πολλά χρόνια. Πρώτος έθιξε το θέμα ο Μιλτιάδης Έβερτ όταν το 1987 κατά τον μεγάλο καύσωνα τον οποίο αντιμετώπισε η Αθήνα και κατά τον οποίο οι νεκροί ολοένα και αυξάνονταν ήταν πλέον υπαρκτό το πρόβλημα της έλλειψης χώρου στα νεκροταφεία για την ταφή των νεκρών. Έπειτα από 19 ολόκληρα χρόνια δηλαδή το 2006 επί της Κυβέρνησης Καραμανλή με Υπουργό Εσωτερικών τον κο Προκόπη Παυλόπουλο επιτράπηκε με την ψήφιση σχετικού νόμου (3448/2006, άρθρο 35) η αποτέφρωση σε όσους το επιθυμούν. Βέβαια παρόλαυτα δεν έφτανε μόνο η ψήφιση του νόμου καθώς το νομικό πλαίσιο δεν είχε ακόμα ολοκληρωθεί. Έπειτα από 8 ακόμη χρόνια όντας 2014 πλέον υπογράφεται η τροποποίηση της τροπολογίας και έτσι τα αποτεφρωτήρια δεν υποχρεούται να είναι μέσα στον χώρο των νεκροταφείων γεγονός το οποίο δυσχέραινε την ίδρυση τους αφού τα περισσότερα νεκροταφεία δεν είχαν διαθέσιμο για την κατασκευή ενός αποτεφρωτηρίου. Αλλά ακόμα και αν υπήρχε διαθέσιμος χώρος πως θα μπορούσαν να δημιουργηθούν αποτεφρωτήρια νόμιμα μέσα σε καταπατημένους χώρους οι οποίοι έχουν αποχαρακτηριστεί από νεκροταφεία; Μην ξεχνάμε ότι το Α’ Κοιμητήριο είναι ‘Χώρος πρασίνου και μνήμης’ ενώ το το Κοιμητήριο Ζωγράφου ανήκει στο Υπουργείο Άμυνας (άραγε τα έσοδα από τα μνήματα που να πηγαίνουν;). Παρόλαυτα τα νομικά κωλύματα δεν έχουν αρθεί αφού δικαίωμα ίδρυσης έχουν μόνο οι Δήμοι. Αρκετοί Δήμοι έχουν προθυμοποιηθεί να προβούν στην κατασκευή ενός αποτεφρωτηρίου αλλά μόνιμος πλέον αντίπαλος είναι ποιος άλλος; Η Εκκλησία. Μόνη λύση πλέον είναι να θεσπιστεί το δικαίωμα ίδρυσης των αποτεφρωτηρίων και για τους ιδιώτες όπως γίνεται στο εξωτερικό. Βέβαια σίγουρα θα υπάρξουν και εδώ αντίθετες γνώμες που θα υποστηρίξουν ότι η καύση θα γίνει μια επικερδής βιομηχανία. Από την άλλη βέβαια μήπως ο θάνατος γενικότερα είναι άλλη μια μεγάλη ‘μπίζνα’ για αυτή την χώρα για αυτό δεν προχωράει η ίδρυση αποτεφρωτηρίων; Αν σκεφτεί κάποιος ότι τα έξοδα μιας κηδείας δεν περιορίζονται στο γεγονός της ταφής αλλά υπάρχουν δεκάδες παρελκόμενα μετά τον θάνατο σίγουρα έχει στηθεί μια επικερδέστατη επιχείρηση βασιζόμενη σε αυτό το γεγονός όπου μέχρι σήμερα ο η Εκκλησία και τα γραφεία τελετών είναι οι κύριοι καρπωτές των εσόδων (βέβαια με την θέσπιση της καύσης τα γραφεία τελετών δεν θα ζημιωθούν σε αντίθεση με την Εκκλησία). Η ταφή, τα 2 μνημόσυνα μετά (40ήμερο,ετήσιο), ίσως κάποια τρισάγια, η συντήρηση του μνήματος, η εκταφή έπειτα από 3 χρόνια, η φύλαξη των οστών στο οστεοφυλάκειο του εκάστοτε νεκροταφείου στο τέλος δημιουργούν ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό.
Το γεγονός ότι καταπατάται η ελευθερία και το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του σώματος μετά θάνατον είναι πασιφανές. Βέβαια αυτό δεν μας κάνει εντύπωση αφού η καταπάτηση δικαιωμάτων ιδιαίτερα κατά τα χρόνια της κρίσης είναι διαρκής. Ξεκινώντας από τα εργασιακά καταλήγοντας στην καταπάτηση της ελευθερίας της έκφρασης (χρήση δακρυγόνων κτλ). Η ψυχοφθόρα διαδικασία της εκταφής (υποχρεωτική ύστερα από τρία χρόνια) θα μπορούσε να αποφευχθεί αν αντικαθιστώντας την ταφή με την καύση. Αλλά όταν μια εκταφή μαζί με το οστεοφυλάκιο μπορεί να κοστίσει ακόμα και 400 ευρώ μάλλον είναι δύσκολο να προχωρήσει η ανώτερο διαδικασία αφού κάποιοι μάλλον μελλοντικά θα ζημιωθούν. Κατά την προσωπική μου άποψη είναι προτιμότερο και μάλιστα δείγμα πολιτισμού η επιλογή της καύσης από μια εκταφή κατά την οποία αν το σώμα δεν έχει αποσυντεθεί περνάμε σε εκ νέου ταφή και εκταφή η ακόμα χειρότερα στην περίπτωση που δεν εμφανιστεί κάποιος συγγενής στην εκταφή στην αποσύνθεση του σώματος με χημικές ουσίες.
Βέβαια σημαντικό θα ήταν να αναφερθεί ότι αντιδράσεις δεν υπάρχουν μόνο από την πλευρά της Εκκλησίας αλλά και από την πλευρά της πολιτείας κάποιες φορές. Προσφάτως ο δήμαρχος του Δήμου Δέλτα Θεσσαλονίκης Ευθύμιος Φωτόπουλος ήρθε σε αντιπαράθεση με τον Δήμαρχο Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη για το εν λόγω θέμα αφού ο πρώτος υποστήριζε ότι τα αέρια απόβλητα αέρια ενός αποτεφρωτηρίου είναι επικίνδυνα για την υγεία των πολιτών. Κάτι τέτοιο βέβαια επιστημονικά δεν έχει αποδειχθεί.
Τελικά μήπως είμαστε υπερβολικοί και πρέπει να σκεφτούμε και το γεγονός ότι η ταφή είναι ένας κανόνας της Χριστιανικής πίστης το οποίο πρέπει να τηρούμε; Mήπως η Εκκλησία θα έπρεπε να είναι πιο ελαστική και να μην ‘τιμωρεί’ (δεν γίνεται εξώδιος λειτουργία) όσους επιλέγουν την καύση ; Ή μήπως το κράτος θα πρέπει να προχωρήσει στην λειτουργία του νόμου χωρίς την σύμφωνη γνώμη της Εκκλησίας; Οι απόψεις εδώ διίστανται αφού μια μερίδα ανθρώπων υποστηρίζουν ότι από την στιγμή που ακολουθείς μια θρησκεία πρέπει να ακολουθείς και του κανόνες της ενώ από την άλλη υπάρχουν και οι υποστηρικτές του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης του σώματος μετά θάνατον. Σε μια χώρα η οποία ανήκει στην Ευρώπη αλλά το καθεστώς σε μεγάλο βαθμό είναι θεοκρατικό άλλη μια ελευθερία του πολίτη καταπατάται στον βωμό του χρήματος. Προσωπικά θεωρώ ότι η μνήμη του νεκρού διατηρείται στο μυαλό όσων πρέπει ανεξαρτήτως της επιλογής που θα κάνει ,δεν χρειάζεται ένα μνήμα ‘σημα κατατεθέν’.
