Πρόσφατα παρακολούθησα το θεατρικό έργο “Κατερίνα” του Αύγουστου Κορτώ, στο χώρο του Λιθογραφείου στην Πάτρα, μία παράσταση που είχε συζητηθεί αρκετά.
Η “Κατερίνα” είναι ένα θεατρικό βασισμένο στο ομώνυμο έργο του Αύγουστου Κορτώ (για την ακρίβεια “Το βιβλίο της Κατερίνας”, εκδόσεις Πατάκη), όπου ο συγγραφέας γράφει για τη μητέρα του και τη σχέση του μαζί της (ή ίσως για τη σχέση της με την οικογένειά της) και κυρίως για την ψυχική ασθένεια που την ταλαιπωρούσε.
Βγήκα από την αίθουσα του Λιθογραφείου πραγματικά διχασμένος. Ήταν μία παράσταση που μου άρεσε πραγματικά, αλλά βρήκα τον εαυτό μου έτοιμο να παραθέσει ένα σωρό επιχειρήματα για να μην πάει κάποιος να την δει, αλλά για τους λάθους λόγους, ή για την ακρίβεια για τον καλύτερο λόγο. Ελπίζω παρακάτω να γίνω πιο κατανοητός.
Ας απαριθμήσω τα θετικά. Βασικός πρωταγωνιστής σε αυτό που θα έλεγα μονόπρακτο έργο είναι η Λένα Παπαληγούρα, η οποία φέρνει σε πέρας τον ρόλο της Κατερίνας, ρόλο απίστευτα βαρύ και δυναμικό. Ξεκινώντας με την οριακά παραληρηματική (με την καλή έννοια, της έντασης και της απόγνωσης) είσοδό της, μέχρι το τέλος του έργου καταφέρνει να βγάζει το γέλιο εκεί που πρέπει να βγάλει το γέλιο αλλά και να μας γεμίσει θλίψη μέσα από το φρικτό φορτίο του ρόλου της, χωρίς πότε όμως να καταφεύγει σε εύκολα κολπάκια και ερμηνευτικά κλισέ. Και είναι απορίας άξιο τι είδους ψυχικές αντοχές έχει αυτή η γυναίκα όταν σκεφτείς πως στην Πάτρα τουλάχιστον έπαιζε δυο φορές την ημέρα έναν ρόλο που στο τέλος αφήνει ράκος τους θεατές, πόσο μάλλον τον ίδιο τον ηθοποιό. Για μία παράσταση που είναι εξαρχής δομημένη γύρω από έναν ρόλο η Λένα Παπαληγούρα τα φέρνει αξιοθαύμαστα καλά.
Το πρόβλημα όμως έγκειται στην σκηνοθεσία και στον άνθρωπο πίσω από αυτήν, τον Γιώργο Νανούρη, που πραγματικά δεν καταφέρνει να με πείσει γενικά σαν σκηνοθέτης , ούτε πως δεν κάνει αρπακτές.
Είχα δει πρώτη φορά παράσταση του Νανούρη πριν 1-2 χρόνια, στο Θέατρο ACT στην Πάτρα, με τίτλο “Τι σημαίνει ποίηση”, με ένα εισιτήριο πανάκριβο για τα δεδομένα του θεάτρου (δεν ξέρω κατά πόσο ο ίδιος το επηρεάζει, αλλά αναρωτιέμαι αν είναι πραγματικά τυχαίο το γεγονός πως οι 2 πιο ακριβές παραστάσεις που έχω δει από όλα τα θέατρα, συμπεριλαμβανομένου του υπέροχου “Απόλλων”, ήταν σκηνοθετημένες από τον ίδιο).
Σε εκείνη την παράσταση, ο Νανούρης, που ήταν σκηνοθέτης και επί σκηνής, όχι ακριβώς σαν ηθοποιός αλλά όχι ακριβώς και σαν μη-ηθοποιός, επιλέγοντας τον ενδιάμεσο ρόλο ενός αφηγητή/θεατή που κατ’επιλογή συμμετείχε ή αποστασιοποιούνταν από τα δρώμενα της σκηνής. Χωρίς να προσθέσει τίποτα δικό του επί των αρχικών κειμένων, περιόρισε τον ίδιο αλλά και τους πρωταγωνιστές του σε μία χορογραφημένη ανάγνωση, επί μίας σκηνής κυριολεκτικά άδειας πλην ενός παγκακίου, με μοναδικό φωτισμό έναν φακό που είχε για να ρίχνει πότε στο κοινό και πότε στους ηθοποιούς.
Fast forward στις προάλλες είδα ακριβώς τα ίδια πράγματα. Ένα σκηνικά άδειο λιθογραφείο, με μία μικρή κερκίδα που συνόψιζε πάνω της όλη τη δράση, έναν Νανούρη με μόνιμη πλάτη στο κοινό, να παίζει συνέχεια με έναν φακό που απλά πετάριζε από το πρόσωπο της Παπαληγούρα στο πρόσωπο του Λόλεκ. Ένα τέχνασμα τόσο φτηνό, πρόχειρο και χρησιμοποιημένο που πραγματικά μου χάλασε τη διάθεση εξαρχής, μαζί με την ίδια την σκηνική παρουσία του Νανούρη που δεν εξυπηρετούσε τίποτα απολύτως. Ένας φακός που ακόμα και αν τον παραδεχόμασταν σαν αφηγηματικό μέσο, ακόμα και αν τον δεχόμασταν για άλλη μία φορά, θα μπορούσε να λειτουργήσει στα χέρια του Λόλεκ ή, όταν εκείνος έπαιζε, στα χέρια της Παπαληγούρας. Επίσης ένα αναλόγως εύκολο τέχνασμα με κάποια ονόματα γραμμένα πάνω σε χαρτιά τα οποία ο Νανούρης παρέδιδε στην πρωταγωνίστριά του. Σε αυτά τα δύο “κολπάκια” συνοψίζεται η ανάγκη να βλέπουμε την πλάτη του Νανούρη για το 90% της παράστασης. Κατά την γνώμη μου δεν υπήρχε κανένας λόγος για αυτό.
Ο Νανούρης είναι νέος, είναι ωραίος και ασχολήθηκε με έναν συγγραφέα που δεν ξέρω πόσοι γνωρίζουν, αλλά πραγματικά όλοι πρέπει να διαβάσουν. Αλλά το γεγονός πως σκηνοθέτησε την “Κατερίνα” χρησιμοποιώντας τα ίδια φτηνούτσικα κολπάκια αφήγησης που χρησιμοποίησε πριν 2 χρόνια στο ACT με γεμίζει αμφιβολία για το κατά πόσο έχει εξελιχθεί σαν σκηνοθέτης. Ξέχασα να αναφέρω πως και σε αυτό του το έργο βάζει το αρχικό κείμενο (εν προκειμένω το βιβλίο) στα χέρια του ηθοποιού και τον βάζει να διαβάζει από μέσα.
Και σε αυτό προσθέτω μία υποψία ναρκισσισμού όταν επιμένει να τοποθετεί τον εαυτό του επί σκηνής όταν κατά βάσιν δεν επιτελεί τίποτα. Όχι από υποκριτικής άποψης, κυριολεκτικά τον βλέπουμε να κάνει πράγματα που οποιοσδήποτε θα μπορούσε να κάνει, ενώ δεν είναι καν απαραίτητο να γίνουν εξαρχής, ώστε να πεις πως κάποιος έπρεπε να το κάνει και δεν άξιζε έξτρα ρόλο-βοήθεια, οπότε τα κάνει ο σκηνοθέτης.
Λίγα λόγια μόνο για τον Λόλεκ. Καταπληκτικός τραγουδιστής, ωστόσο ντυμένος στην τρίχα και άρα κάπως παράταιρος στο κλίμα του έργου που συμμετέχει. Επίσης, παρόλο που η μουσική του οπωσδήποτε προσθέτει στο έργο, αναρωτιέμαι αν τον χρειαζόμαστε επί σκηνής. Η εντύπωση που μου δόθηκε ήταν πως το έργο μπορούσε να αποδοθεί με ηχογραφημένη τη συμμετοχή του. Σε αυτό όμως κάποιος μπορεί να πεις πως πρόκειται ξεκάθαρα για θέμα γούστου.
Κλείνοντας….να το δω; Σίγουρα. Η Παπαληγούρα είναι καθηλωτική και το αρχικό κείμενο του Κορτώ απλά δείχνει πόσο (μα πόσο) καλός συγγραφέας είναι. Αλλά μην γελαστείς, αυτοί οι 2 παράγοντες είναι που κάνουν την “Κατερίνα” σε σκηνοθεσία Νανούρη ένα καταπληκτικό έργο. Όχι ο Νανούρης, από τον οποίο περιμένω επειγόντως διάψευση.