Ο πασίγνωστος θεατρικός συγγραφέας γεννήθηκε στις 26 Απριλίου του 1564 και πέθανε στις 23 Απριλίου του 1616 σε ηλικία μόλις 52 ετών. Και οι δύο ημερομηνίες είναι αφορμή για αφιερώματα και εκδηλώσεις προς τιμήν του, όχι μόνο στη πατρίδα του, την Αγγλία, αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου. Τι είναι όμως αυτό που κάνει τον William Shakespeare και το έργο του τόσο μοναδικό και πολύτιμο 451 χρόνια μετά τη γέννησή του;
Η ζωή του
Ο συγγραφέας/ποιητής/ηθοποιός/επιχειρηματίας γεννήθηκε στο Στράτφορντ και ήταν ο μόνος γιος μιας εύπορης οικογένειας. Παντρεύτηκε στα 18 του την κατά 8 χρόνια μεγαλύτερή του Anne Hathaway με την οποία έκανε τρία παιδιά. Έγινε πολύ νωρίς ένας επιτυχημένος παραγωγός και συγγραφέας θεατρικών παραστάσεων, ιδιαίτερα αγαπητός από τον κόσμο αλλά και την υψηλή κοινωνία, δηλαδή την θρυλική βασίλισσα Ελισάβετ και τον βασιλιά Ιάκωβο που την διαδέχτηκε. Έγραψε 37 θεατρικά έργα και 154 σονέτα στη διάρκεια των 24 ετών που δούλευε ενεργά, που σημαίνει κατά μέσο όρο 1,5 έργα το χρόνο. Πολύ λίγα πράγματα είναι γνωστά για άλλες λεπτομέρειες της ζωής του και του χαρακτήρα του και τα περισσότερα είναι μαρτυρίες τρίτων, για αυτό και υπάρχουν διάφορες φήμες για αυτόν, όπως ότι δεν είναι στη πραγματικότητα ο δημιουργός όλων όσων του αποδίδουμε σήμερα, παρόλο που υπάρχουν σημαντικά στοιχεία εναντίον αυτής της άποψης.
Βασιλιάδες και φτωχοί, τρελοί και γενναίοι
Ένα χαρακτηριστικό του Shakespeare και ίσως το κλειδί για την υστεροφημία του είναι η πολυμορφία και η ειλικρίνεια των χαρακτήρων και των μηνυμάτων στις θεατρικές δουλειές του που μαγεύουν το κοινό μέχρι σήμερα. Οι ήρωες στα έργα του Shakespeare δεν είναι εξιδανικευμένοι , αλλά κάνουν λάθη και παρασύρονται από τα πάθη τους, τις χαρές και τα προβλήματά τους όπως οι αληθινοί άνθρωποι, κάτι που σίγουρα αγγίζει ιδιαίτερα τον θεατή. Επιπλέον, δεν παραβλέπει τα λιγότερο σημαντικά πρόσωπα μιας κοινωνίας, όπως οι τρελοί, οι υπηρέτες και οι διαφορετικοί. Ένα παράδειγμα αυτής της διαφορετικής προσέγγισης είναι το ότι έδωσε φωνή σε γυναίκες πολύπλοκες και τις παρουσίασε είτε σαν μοντέλα σοφίας και γενναιότητας, είτε σαν σατανικούς και δύστροπους χαρακτήρες, σε μια εποχή που η τέχνη έβλεπε την γυναίκα σαν μια μονόπλευρη προσωπικότητα που έχει αξία μόνο χάρις στους άντρες που θα πέσουν από την ομορφιά και την αγνότητά της.
Βρίσκοντας έμπνευση σε ιστορικά γεγονότα, μυθολογία ή κομμάτια της Βίβλου, ο Shakespeare προσκαλεί το θεατή στο να εξασκήσει τη λογική του ενώ παρακολουθεί πολύπλοκα σενάρια με πολλές ανατροπές, αλλά και να προβληματιστεί σχετικά με τα γεγονότα και τα θέματα στο έργο, χωρίς όμως να χαθεί η ψυχαγωγική αξία του έργου. Πάνω στη σκηνή αποκαλύπτεται κάθε πτυχή της ανθρώπινης ύπαρξης με έναν τρόπο που εγείρει την φαντασία και τον προβληματισμό του κοινού. Ο θεατής νιώθει πολύ κοντά τα πάθη των πρωταγωνιστών, τη δίψα για δύναμη, τον εγωισμό, τον τυφλό έρωτα, την απληστία, αλλά αισθάνεται εξίσου δυνατά και τα καλά στοιχεία των ηρώων, όπως είναι η πίστη, η δικαιοσύνη, η ειλικρίνεια και η πραγματική αγάπη. Γενικά υπάρχει μια αίσθηση ισορροπίας και κάτι πολύ κοντά στην αρχαία έννοια της κάθαρσις, αφού οι αμαρτίες και οι επιπτώσεις τους ακολουθούνται από πράξεις ευσπλαχνίας και ηθικά μαθήματα.
Ο Shakespeare ζει ακόμα στον 21ο αιώνα
Το ότι δεν υπάρχει μορφή τέχνης που να μην έχει ασχοληθεί με τον Shakespeare είναι η απόδειξη του μεγέθους της επιρροής του μέχρι και τη μοντέρνα εποχή. Θες τις αμέτρητες κινηματογραφικές μεταφορές σε αμερικανικό, ευρωπαϊκό, μέχρι και ασιατικό κινηματογράφο (δες σχετικά άρθρα της αγαπητής Βελισαρίας Ντόκα), θες μίνι σειρές που αφήνουν ιστορία (πχ το εξαιρετικό The Hollow Crown), θες κινούμενα σχέδια, θες τραγούδια εμπνευσμένα από τις δραματικές ιστορίες αγάπης (π.χ. Romeo and Juliet – Dire Straits), θες απλές φράσεις που ενέπνευσαν με τον πιο όμορφο τρόπο μοντέρνους συγγραφείς. Και αν σου άνοιξα την όρεξη να εξερευνήσεις τον πιο αγαπημένο θεατρικό συγγραφέα όλων των εποχών, ορίστε και μια (λίγο μεγάλη) λίστα με όλες τις μεταφορές και παραλλαγές των σαιξπηρικών θεατρικών από την αξεπέραστη Wikipedia. Απλά διάλεξε και απόλαυσε!
Αυτό το ήξερες;
Ή μήπως θες να μάθεις έξι ενδιαφέροντα πράγματα που ίσως δεν ήξερες για τον Shakespeare;
- Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 80 γλώσσες, ακόμα και στην φτιαχτή γλώσσα του Star Trek, τα Κλίνγκον, συγκεκριμένα ο Άμλετ και το Πολύ Κακό για το Τίποτα.
2. Η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων δεν υπήρχε την εποχή του Shakespeare. Ο συγγραφέας για να αντιμετωπίσει την αυξημένη παράνομη πώληση των θεατρικών του έργων έδινε στους ηθοποιούς τα λόγια τους μόνο ενώ έπαιζαν, συχνά βάζοντας κάποιον να τους τα ψιθυρίζει από τα παρασκήνια προτού πρέπει να μιλήσουν.
3. Εκτιμάται ότι το συνολικό λεξιλόγιο στο έργο του είναι από 17.000 έως 29.000 λέξεις και το Oxford English Dictionary αποδίδει στον Shakespeare τη δημιουργία 3.000 λέξεων και φράσεων μεταξύ των οποίων είναι οι: gloomy, lonely, majestic, reliance, hurry, leapfrog, excellent, tongue-tied, budge an inch, fair play, lord and master, foul play, dead as a doornail, my own flesh and blood, set your teeth on edge, without rhyme or reason, laughing stock, didn’t sleep a wink, if the truth were known
4. Ήταν παράνομο για τις γυναίκες να παίζουν στο θέατρο όταν ζούσε ο Shakespeare και όλοι οι γυναικείοι ρόλοι είναι γραμμένοι για αγόρια.
5. Ο Shakespeare δεν εξέδωσε ο ίδιος κανένα από τα έργα του. Είναι γνωστά μέχρι σήμερα χάρη σε δύο ηθοποιούς από το θίασό του που τα κατέγραψαν και τα εξέδωσαν μετά το θάνατό του
6. Ξεκίνησε να γράφει ποίηση το 1592 επειδή τα θέατρα είχαν κλείσει λόγω μιας επιδημίας πανώλης. Ένα από αυτά, το Σονέτο 130 είναι διάσημο για το συνδυασμό καυστικού χιούμορ και το μήνυμα της αγάπης.
Αντί επιλόγου
Parting is such sweet sorrow that I shall say good night till it be morrow.
Τόσον μου φαίνεται γλυκιά του χωρισμού η πίκρα, που έως αύριον ‘μπορώ να λέγω καλήν νύκτα.
(από τη σκηνή στο μπαλκόνι της Ιουλιέτας)