H ταινία “Ποτέ την Κυριακή” είναι μια ελληνική ταινία – θρύλος του 1960.
Η δημιουργία της οφείλεται στο σκηνοθέτη και σεναριογράφο Jules Dassin, ο οποίος και πρωταγωνιστεί στην ταινία, στον ρόλο του Χόμερ. Το “Ποτέ την Κυριακή” αποτελεί μια (δικαίως, κατά τη γνώμη μου) ιδιαίτερα γνωστή αλλά και αγαπητή ταινία τόσο στην Ελλάδα, όσο και παγκοσμίως (θα μπορούσαμε ίσως να πούμε ότι πρόκειται για τη γνωστότερη ταινία του παλιότερου ελληνικού κινηματογράφου).
Πρωταγωνίστρια στο ρόλο της Ίλιας, η Μελίνα Μερκούρη, στο ρόλο του Τόνιο ο Γιώργος Φούντας και τη μουσική γράφει ο Μάνος Χατζηδάκις.
Η Ίλια, είναι μια πόρνη στο λιμάνι του Πειραιά. Δεν είναι μια οποιαδήποτε πόρνη, δεν μοιάζει με τις υπόλοιπες. Η Ίλια είναι ένα πλάσμα ελεύθερο, που δεν μπορεί να καταπιεστεί ούτε στιγμή, μια καθαρά και μόνο αισιόδοξη ψυχή που καταδικάζει κάθε τι άσχημο να ζει μακριά της, έξω από τη ζωή και τη σκέψη της, ο,τιδήποτε και αν είναι αυτό.
Ζει αλλά και εργάζεται εντελώς ανεξάρτητα,διαλέγει εκείνη τους πελάτες της και αυτό είναι που την κάνει να διαφέρει από τις άλλες γυναίκες του επαγγέλματος. Μπορεί να πει ότι δεν θα δουλέψει “Ποτέ την Κυριακή”!
Από την άλλη πλευρά, για το λόγο αυτό, έχει και έναν πολύ δυνατό εχθρό ο οποίος ελέγχει όλες τις υπόλοιπες πόρνες εκτός από την ίδια. Η Ίλια διαμορφώνει τη δική της πραγματικότητα και ζει στον μικρόκοσμό της, τριγυρισμένη από τους φίλους (-πελάτες) της, των οποίων τη ζωή ομορφαίνει καθημερινά με το χαμόγελο και την χαρά της.
Στην Ελλάδα φτάνει ο Χόμερ, ένας αμερικάνος ερασιτέχνης φιλόσοφος που ψάχνει να βρεί την αλήθεια. Ο Χόμερ διάλεξε να έρθει στην Ελλάδα τόσο επειδή ο πατέρας του (αλλά και ο ίδιος) ήταν λάτρης της χώρας μας όσο και επειδή θεωρεί την αρχαία Ελλάδα ως ένα ιδανικό που κατέρρευσε. Ο Χόμερ αναζητά τον λόγο για τον οποίο προκλήθηκε η κατάρρευση αυτή, μακριά από την ιστορία και την πολιτική. Ψάχνει κάτι πιο… προσωπικό, την κρυφή βαθιά αιτία που κρύβεται πίσω από τα γεγονότα και τα αποτελέσματα.
Ο Χόμερ γνωρίζει την Ίλια, γοητεύεται από εκείνην και δεν μπορεί να πιστέψει ότι αυτή η υπέροχη και τόσο όμορφη γυναίκα, εργάζεται σαν πόρνη. Με τον τρόπο αυτό αποκτά την ιδέα της προσωποποίησης της ίδιας της Ελλάδας στην Ίλια. (Από το σημείο αυτό, είναι πλέον εμφανές το στοιχείο του συμβολισμού που χρησιμοποιεί ο Dassin, όχι μόνο στο πρόσωπο της Ίλιας αλλά και των υπόλοιπων χαρακτήρων).
Ο Χόμερ αποφασίζει να δείξει στην Ίλια την αλήθεια της γνώσης, να τη βγάλει από το μικρόκοσμό της μέσω της εκπαίδευσης, να την αλλάξει. Η ‘Ιλια αρνείται και αντιδρά, δεν μπορεί να δεχτεί κάτι που θα χαλούσε την ιδέα που έχει για τον κόσμο και για το λόγο αυτό, διώχνει και τον Χόμερ μακριά της. Επιλέγει να ζει “απομονωμένη” στη δική της πραγματικότητα. 
Σε μια τελευταία προσπάθεια, ο Χόμερ καταφέρνει να την πείσει να αλλάξει, να γνωρίσει τον κόσμο του, τον κόσμο του πνεύματος. Ωστόσο το κρίσιμο σημείο, είναι το γεγονός ότι ο Χόμερ έγινε υποχείριο του εχθρού της Ίλιας, που θέλει να τη βγάλει από το επάγγελμα της για να καθαρίσει το τοπίο του από το άναρχο αυτό στοιχείο που επηρεάζει τις πόρνες που είναι υπό την προστασία του.
Ο Χόμερ όμως δεν συνεργάστηκε μαζί του επειδή ήθελε το κακό της Ίλιας αλλά και των υπολοίπων ιερόδουλων, αντίθετα ήθελε το καλό της, να την εκπαιδεύσει, πληρώνοντας ωστόσο (αναγκαστικά) το τίμημα, προκειμένου να βρεί τα χρήματα για να κάνει κάτι τέτοιο. Η Ίλια αντιδρά και η εξέλιξη είναι ευχάριστη για όλους. Μαθαίνοντας το μυστικό του Χόμερ, πετάει από πάνω της κάθε τι που της έμαθε, γυρνάει πίσω στην παλιά της ζωή και συγκεντρώνει τις υπόλοιπες πόρνες του Πειραιά που ελέγχονται από τον εχθρό της Ίλιας, κάνοντας όλες μαζί επανάσταση.
Μια ζωή ευτυχισμένη, απαλλαγμένη από πρέπει και από στερεότυπα. Μια ζωή ελεύθερη. Ο Χόμερ; Βρήκε την αλήθεια που έψαχνε… η αλήθεια είναι ότι δεν μπορείς να αλλάξεις κάτι, να το κάνεις κάτι αλλιώτικο από αυτό που είναι πραγματικά, καμία “Ίλια”. Ακόμη και αν έχεις καλή πρόθεση και αρεστά μέσα, το λάθος είναι ένα… η αλλαγή.
Το “Ποτέ την Κυριακή”, είναι μια ταινία που λειτουργεί κατά κύριο λόγο συμβολικά. Η Ίλια συμβολίζει την Ελλάδα, ο Χόμερ αλλά και ο Τόνιο, συμβολίζουν εκείνους που προσπαθούν να την άλλάξουν, αλλά δεν το καταφέρνουν, παρά τις καλές τους προθέσεις και την αγάπη που έχουν για εκείνη. Η Ίλια είναι πολύ περήφανη και ευτυχισμένη για να αλλάξει, πόσο μάλλον αν προσπαθήσει να την αλλάξει κάποιος άλλος.
To “Ποτέ την Κύριακη”, το 1960 ήταν υποψήφια ταινία για τον “Χρυσό Φοίνικα”, ωστόσο κέρδισε το βραβείο πρώτου Γυναικείου Ρόλου που απονεμήθηκε στην Μελίνα Μερκούρη, η οποία μοιράστηκε το βραβείο με τη Ζαν Μορό του Μοντεράτο Καντάμπιλε.
Το 1961, η ταινία ήταν υποψήφια για 5 Όσκαρ, μεταξύ των οποίων για τον Πρώτο Γυναικείο Ρόλο για τη Μελίνα Μερκούρη (βραβείο το οποίο έχασε από την Ελίζαμπεθ Τέιλορ που κέρδισε για την ταινία Ζήσαμε στην Αμαρτία (BUtterfield 8, 1960), για τα ενδύματα για την Ντένη 
Κέρδισε Όσκαρ όμως μόνο για την μουσική του Μάνου Χατζιδάκι για το τραγούδι “Τα Παιδιά του Πειραιά”, το οποίο και είναι τραγούδι με τις περισσότερες διασκευές σε όλο τον κόσμο και ένα από τα πιο διάσημα τραγούδια από τον παγκόσμιο κινηματογράφο. “Τα Παιδιά του Πειραιά” ήταν το πρώτο τραγούδι σε άλλη γλώσσα πλην της αγγλικής που έλαβε τη συγκεκριμένη διάκριση.
Λίγες επιπλέον πληροφορίες σχετικά με την ταινία:
- Το “Ποτέ την Κυριακή” είναι ταινία ελληνοαμερικάνικης παραγωγής.
Ο προϋπολογισμός της ταινίας ήταν 151.000 δολάρια. Συνολικά απέφερε 8.000.000 δολάρια παγκοσμίως, ενώ στην Ελλάδα έκοψε 184.524 εισιτήρια. - Η θρυλική αυτή κομεντί βασίζεται σε μία έξυπνη αντιστροφή του μύθου του Πυγμαλίωνα και κάνει διάσημη σε όλο τον κόσμο τη Μελίνα Μερκούρη.
Μετά τη μεγάλη αυτή επιτυχία, διασκευάζεται σε μιούζικαλ και παρουσιάζεται με τον τίτλο “Ίλια ντάρλινγκ” στο Μπρόντγουέι της Νέας Υόρκης το 1967, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. - Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος της ταινίας Ζυλ Ντασέν έπαιξε σαν ηθοποιός στο ρόλο του Όμηρου γιατί δεν υπήρχαν χρήματα να πληρωθεί κανονικός ηθοποιός.
- Ο Μάνος Χατζιδάκις είχε μπουχτίσει τόσο πολύ με την εμπορευματοποίηση του μουσικού θέματος της ταινίας που πούλησε χωρίς δεύτερη κουβέντα τα δικαιώματα του που είχε στη μουσική της ταινίας και με τα χρήματα έφτιαξε τα δόντια του.
- Στο θεατρικό ανέβασμα του έργου στο Μπρόντγουεη τον ρόλο του Φούντα έπαιζε ο Νίκος Κούρκουλος.
- Αν κάνετε μια βόλτα στην Πλάκα και στο Μοναστηράκι κάποιο πρωί, σίγουρα θα ακούσετε τους ήχους του τραγουδιού της ταινίας, “Τα παιδιά του Πειραιά”.
(* με πληροφορίες από το site www.greektenies.com )
Διανομή
Μελίνα Μερκούρη-Ίλια
Ζυλ Ντασέν-Homer Thrace/Σκηνοθεσία/Σενάριο
Γιώργος Φούντας-Tonio
Τίτος Βανδής-Γιώργος
Μήτσος Λυγίζος-Καπετάνιος
Θανάσης Βέγγος-Θανάσης
Δημήτρης Παπαμιχαήλ-Ναύτης
Φαίδων Γεωργίτσης-Ναύτης
Νίκος Φέρμας-Σερβιτόρος
Δέσπω Διαμαντίδου-Δέσπω
Δήμος Σταρένιος- αντιπρόσωπος του Προστάτη
Αλέξης Σολωμός-Ο προστάτης, ο άνθρωπος χωρίς πρόσωπο