Ο Γκουστάβ Φλωμπέρ είναι αυτό που μ’αρέσει να λέω “ο αγαπημένος συγγραφέας του αγαπημένου σου συγγραφέα”. Επηρέασε τόσο τον λογοτεχνικό κόσμο που σε αυτόν οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η στροφή της λογοτεχνίας σε αυτό που ο ίδιος αποκαλούσε “μοναδική κυριολεξία”. Μπορεί κανείς να θεωρήσει τον Φλωμπέρ όσο περίεργο και αν φανεί ρεαλιστή,ρομαντικό,μοντέρνο και μεταμοντέρνο.Η Μαντάμ Μπορβαρύ θεωρήθηκε ορόσημο του ρεαλισμού παρά το γεγονός ότι ο ίδιος τον απεχθανόταν.Έλεγε ότι είναι ένας τροβαδούρος,ένας ρομαντικός της παλιάς εποχής.Όταν τον αποστήθισε ο Τζόυς,έγινε μοντερνιστής και όταν τον παρέλαβε η Ναταλί Σαρότ έγινε μεταμοντερνιστής.Ο συγγραφέας που γοήτευσε τόσο τον Προύστ όσο και τον Κάφκα,τον Όσκαρ Ουάιλντ,τον Ζολά και τον Μωπασσάν.Όπως έγραψε και ο Μπόρχες : “Ο Φλομπέρ είναι ο πρώτος Αδάμ ενός νέου είδους,ο άνθρωπος των γραμμάτων σαν ιερέας,σαν ασκητής και σαν μάρτυρας”
Τα πιο γνωστά του έργα είναι η Μαντάμ Μποβαρύ και η Αισθηματική αγωγή αν και το δεύτερο δε ξεπέρασε ποτέ την επιτυχία του πρώτου.
Μαντάμ Μποβαρύ
Σύντομη περίληψη : Μια παντρεμένη γυναίκα αισθάνεται ότι ζει μια ανούσια ζωή,έναν ανιαρό γάμο και μπλέκει σε εξωσυζυγικές σχέσεις,αναζητώντας έναν παθιασμένο έρωτα,μια ζωή γεμάτη πολυτέλεια,επηρεασμένη από τα ρομαντικά μυθιστορήματα τα οποία διαβάζει μανιωδώς.
“Η ζωή της ήταν κρύα σαν σοφίτα που είχε το φεγγίτη της στο βορρά. Και η πλήξη, σαν σιωπηλή αράχνη, έπλεκε τον ιστό της στις σκιές, σε κάθε γωνιά της καρδιάς της.” Το έργο είναι εμπνευσμένο από τη “γυναίκα των 30 ετών” του Ονορέ Ντε Μπαλζακ και τον Δον Κιχώτη.Από το συγκεκριμένο μυθηστόρημα έγινε γνωστός ο όρος «μποβαρίσμ» που χρησιμοποίησε ο φιλόσοφος Ζυλ Ντε Γκωλτιε (Μπορβαρίσμ : η ψυχολογία στο έργο του Φλωμπερ») και αναφέρεται στη κατάσταση δυσαρέσκειας που συναντιέται σε άτομα που πάσχουν από κάποια νευρωτική ασθένεια λόγω των μάταιων φιλοδοξιών τους και τους οδηγεί σε διαφυγή στον κόσμο του φανταστικού.Το βιβλίο αυτό συγκαταλέγεται δεύτερο στη λίστα με τα καλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών.
Η ιστορία της Μαντάμ Μποβαρύ έχει προφανώς ενδιαφέρον ως προς το περιεχόμενο αλλά και για τον σάλο που προκάλεσε όταν κυκλοφόρησε.Το βιβλίο απαγορεύτηκε από την εκκλησία διότι θεωρήθηκε αιρετικό και βλάσφημο.Φυσικά εκείνη την εποχή (1856) δεν ήταν δύσκολο ή περίεργο ν’απαγορευτεί ένα βιβλίο,έχω μιλήσει εξάλλου σε παλιότερο άρθρο για τον αιρετικό Μαρκήσιο Ντε Σαντ. Ωστόσο το συγκεκριμένο δεν προκάλεσε έκρηξη αντιδράσεων επειδή περιείχε την περιγραφή σαδιστικών σεξουαλικών πράξεων ούτε λόγω της ιστορίας της Μαντάμ Μποβαρύ αλλά λόγω του τρόπου που ο Φλομπέρ συνέθεσε το πορτραίτο της, τον τρόπο που αυτή αντιμετώπιζε την κοινωνία. Εντύπωση προκάλεσε επίσης το γεγονός ότι ο συγγραφέας αντιμετωπίζει τη μοιχαλίδα ηρωίδα του αποστασιοποιημένα, με μία ασάφεια και σίγουρα χωρίς μία φανερή διάθεση την καταδικάσει όπως συνήθιζαν τότε οι συγγραφείς.
Όπως έχει γράψει ο Μαρκούζε στο βιβλίο του “Αντεπανάσταση και Εξέγερση” : “Στην ιστορία της Μανταμ Μποβαρύ θα διαβάσετε την άρνηση και απάρνηση του κόσμου της γαλλικής μικροαστικής τάξης,των αξιών της,της ηθικής της,των ελπίδων και επιθυμιών της δηλαδή την μοίρα ανδρών και γυναικών που έχουν μπλεχτεί στη καταστροφή της αγάπης”
Το πάθος,η ανάγκη για κοινωνική προβολή και καταξίωση,το δέσιμο με τα υλικά αγαθά,ο μύθος του ρόλου της μητρότητας ως υπέρτατη πηγή ευτυχίας,η ανάγκη του γάμου ως μέσο διαφυγής από την πατρική οικογένεια,η ανάγκη ενός παράνομου έρωτα,η προδοσία,η φθορά του αυτοσεβασμού σε μια κοινωνία που είναι έτοιμη να λιθοβολήσει ένα ερωτικό παράπτωμα των γυναικών παρουσιάζονται στο έργο του Φλωμπέρ σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται για την καχυποψία και τη συντηρητικότητα της.
Ο Φλωμπέρ είναι γνωστό ότι μπορούσε να ξενυχτήσει πάνω από τις σελίδες του προκειμένου να βρει τη σωστή λέξη.Η τελειομανία του διαφαίνεται στο έργο του καθώς αργά αλλά αριστουργηματικά χτίζει τον χαρακτήρα των ηρώων του μέσα από αντιθέσεις αφήνοντας εν τέλει εσένα είτε να τους συμπαθήσεις είτε να τους αντιπαθήσεις (κυρίως το πρόσωπο της Έμμα Μποβαρύ). Η περιγραφή μπορεί να φαίνεται επιφανειακή αλλά στην ουσία σε οδηγεί σταδιακά βαθύτερα στη ψυχοσύνθεση των χαρακτήρων.Ενώ προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση ο τρόπος που ο Φλωμπέρ έχει κατανοήσει την ιδιοσυγκρασία μιας γυναίκας.
Αισθηματική Αγωγή
Σύντομη Περίληψη : Περιγράφει τη ζωή του νεαρού επαρχιώτη Μορώ και τον έρωτα του για μια μεγαλύτερή του γυναίκα, τη σύζυγο του εκδότη και επιχειρηματία Ζακ Αρνού, την Μαντάμ Μαρί.Ο Φρεντερίκ γεμάτος όνειρα και φιλοδοξίες για το μέλλον πάει να σπουδάσει Νομική στο Παρίσι όπου εν τέλει θα τεμπελιάσει και δε θα πετύχει σχεδόν τίποτε.Αυτό που θα τον στιγματίσει και θα κυνηγάει για τα επόμενα δέκα χρόνια της ζωής του είναι η Μαρί Αρνού.
Το έργο είναι εμπνευσμένο από τον Κρίνο στη Κοιλάδα του Μπαλζακ. Είναι ένα μυθιστόρημα μάθησης,μόρφωσης ακόμη και εκπαίδευσης αποτελώντας έτσι ένα καινούργιο λογοτεχνικό είδος. Σκοπός του είναι ν’αναδείξει τη πορεία του ήρωα του που βαδίζει στη ζωή χωρίς να έχει εμπειρία,γνωρίζει την αγάπη,το θάνατο,το μίσος ενώ παράλληλα συναντάει διάφορα εμπόδια και εν τέλει αλλά σταδιακά φθάνει στην ωρίμανση. Λέγεται ότι ο Φορντ Μάντοξ Φορντ διάβασε 14 φορές την Αισθηματική Αγωγή την οποία θεωρούσε “το μεγαλύτερο μυθιστόρημα όλων των εποχών”. Με βάση αυτό το βιβλίο ο Κάφκα διαμόρφωσε το δικό του ύφος και τον τρόπο πραγμάτευσης των θεμάτων του.
Ένα άλλος τίτλος για το βιβλίο αυτό θα μπορούσε να είναι “το αδρανές πάθος” . Αυτό ακριβώς πραγματεύεται ο συγγραφέας , το γεγονός ότι υπάρχει πάθος στην εποχή του αλλά αυτό είναι αδρανές. Στο βιβλίο αυτό εντυπωσιακά είναι δύο πράγματα. Αρχικά ο τρόπος που ο Φλωμπέρ μας μεταφέρει όχι μόνο στη βιομηχανική εποχή αλλά και στον μετέπειτα αιώνα της νεωτερικότητας μέσα από τις ανησυχίες των ηρώων.Όπως και στη Μποβαρύ μπορεί η αφήγηση να φαίνεται επιφανειακή αλλά οι λεπτομέρειες είναι που κάνουν τη διαφορά.Γι’αυτό και ο Μπέκετ ανακαλύπτει πίσω από το Ξύπνημα του Φίνεγκαν του Τζόις τον Φλωμπέρ και οι μοντερνιστές στο πρόσωπο του βλέπουν μια προδρομική μορφή.Έπειτα,εντυπωσιακός είναι ο τρόπος που παρουσιάζεται η φευγαλαία αίσθηση του ατελέσφορου. Η αίσθηση αυτή αντανακλάται σε πολλά μυθιστορήματα του 20ου αιώνα και οφείλει πολλά στον Φλωμπέρ.Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το “Περιμένοντας τον Γκοντό” (που δεν έρχεται-.-) του Μπέκετ.
Το μυθιστόρημα βασικά έχει ως κεντρικούς άξονες την αποτυχία και τη διάψευση. (αυτοί είναι και οι άξονες που ορίζουν την πορεία της πεζογραφίας των μοντερνιστών για τον επόμενο αιώνα) Ο Φλωμπέρ προσπάθησε μέσα από την Αισθηματική αγωγή ν’απαντήσει σ’ένα οξύμωρο,μια αντίφαση : πώς γίνεται η κινητήρια δύναμη του ήρωα να είναι η αδράνεια; Αυτό δεν έγινε κατανοητό στην εποχή του.Ο ήρωας δεν είναι τίποτε λιγότερο από μια καλά κρυμμένη αυτοπροσωπογραφία του συγγραφέα.Η ένταση των φαντασιώσεων και του ατελέσφορου πόθου οδηγούν και τους δύο στην κατατονία και τη παραίτηση.Είναι το πιο ανοιχτό βιβλίο του Φλωμπέρ προφανώς επειδή είναι τόσο προσωπικό.
Τελικά ποια είναι η Αισθηματική αγωγή του Φεντερίκ, υπήρχε τέτοια και αν ναι την απέκτησε;
Αυτό δε θα σας το πω εγώ θα χρειαστεί να διαβάσετε το βιβλίο για να το διαπιστώσετε μόνοι σας.Εξάλλου άλλοι μπορεί να την συναντήσετε άλλοι όχι,αυτό είναι και μέρος της επιθυμίας του Φλωμπέρ, να δημιουργηθεί δηλαδή αυτή η διφορούμενη άποψη για το αν τελικά υπήρχε η αγωγή ή όχι.
Ο πίνακας είναι του Amadeo Modigliani
Πηγές : avgi.gr