Ευαγγελία ΔημηνάκηΜε αφορμή τη σημερινή μέρα ο λογοθεραπευτής Γιάννης Χαρίτος μας μιλά για τον Τραυλισμό.
H Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης Για Τον Τραυλισμό καθιερώθηκε από τον ακτιβιστή Μichael Sugarman τo 1977 με σκοπό να ευαισθητοποιήσει το ευρύ κοινό σχετικά με το θέμα-ταμπού από πολλούς γονείς, εκπαιδευτικους, τον τραυλισμό.
Ο τραυλισμός είναι μια διαταραχή στην ομιλία του ατόμου η οποία μπορεί να πάρει αρκετές μορφές όπως: μπορεί να χαρακτηρίζεται από επαναλήψεις λέξεων συλλαβών ή ήχων, επιμηκύνσεις ήχων, μπλοκαρίσματα (όπου δεν βγαίνει ο ήχος), επαναδιατυπώσεις, παρεμβολές ήχων. Η ακόμα και να συνοδευεται από μη λεκτικές συμπεριφορές όπως γκριμάτσες ή μορφασμοί του προσώπου, επαναλαμβανόμενες κινήσεις των άκρων ή μερών του προσώπου. Σε πολλές περιπτώσεις οπου η γονεική αντιμετώπιση δεν είναι η σωστή μπορεί να υπάρξει αποφυγή της λεκτικής επικοινωνίας από την πλευρά του παιδιού με άλλα άτομα λόγω φόβου και ντροπής. Επιπροσθέτως σε μεγαλύτερες ηλικίες τα άτομα αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα σημαντικά προβλήματα στον επαγγελματικό τομέα γεγονός το οποίο επιβαρύνει τα υπάρχοντα τραύματα τα οποία φέρουν από την παιδική τους ηλικία.
Ο τραυλισμός συνήθως εμφανίζεται στην προσχολική ηλικία. Το ποσοστό εμφάνισης είναι αρκετά μικρό γύρω στο 5% όπου από αυτό μόνο το 1% θα συνεχίσουν να τραυλίζουν στην μετέπειτα ζωή τους. Από πολλούς γονείς ο τραυλισμός αντιμετωπίζεται σαν ένα θέμα-ταμπού όπως κάποτε αντιμετωπιζόταν και η δυσλεξία. Το γεγονός αυτό δυστυχώς αποκλείει τα παιδιά από την πολύτιμη βοήθεια ενός λογοθεραπευτή ο οποίος θα σταθεί αρωγός στην άμεση βελτίωση της επικοινωνίας του παιδιού.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο τραυλισμός δεν είναι ψυχολογική ασθένεια ούτε προκαλείται αποκλειστικά και μόνο όταν το άτομο αγχώνεται. Ο τραυλισμός είναι μια πολυπαραγοντική διαταραχή στην ανθρώπινη ομιλία. Συνήθως υπάρχει μια κληρονομική προδιάθεση η οποία λόγω διάφορων εξωτερικών ερεθισμάτων ενεργοποίειται. Προβλήματα στο οικογενειακό περιβάλλον, η χαμηλή συναισθηματική οργάνωση του παιδιού είναι μερικοί από τους παράγοντες που μπορούν να συνδράμουν στην έξαρση του τραυλισμού.
Μια περαιτέρω συζήτηση για την λεκτική αυτή διαταραχή,τον Τραυλισμό είχαμε με τον Λογοθεραπευτή Κο Γιάννη Χαρίτο ο οποίος αναλαμβάνει να λύσει όλες μας τις απορίες πάνω στο θέμα
Αν και πρόσφατος απόφοιτος του ΑΤΕΙ Λογοθεραπείας έχετε δουλέψει σε Κέντρα Λογοθεραπείας στο Αλιβέρι αλλά και στην Αθήνα. Yπάρχουν διαφορές ανάμεσα σε μια επαρχιακή πόλη όπως το Αλιβέρι και την Αθήνα όσον αφορά τον τρόπο που αντιμετωπίζουν οι γονείς τις μαθησιακές δυσκολίες των παιδιών τους;
Η αλήθεια είναι πως έστω και μικρές διαφορές υπάρχουν. Ωστόσο το Αλιβέρι ως κωμόπολη δεν είναι και το καλύτερο παράδειγμα επαρχίας. Σίγουρα όμως αν συγκρίναμε την Αθήνα με ένα μικρό χωριό, το χάσμα στην κατανόηση και την αντιμετώπιση των δυσκολιών μάθησης από τους γονείς θα ήταν μεγάλο. Οι γονείς είτε σε αστικά περιβάλλοντα είτε όχι δυσκολεύονται να δεχτούν τις δυσκολίες που μπορεί να έχει το παιδί τους. Είτε είναι μαθησιακές, είτε και σοβαρότερες αναπτυξιακού χαρακτήρα. Μπορεί να είμαστε στο 2016 αλλά η ενημέρωση σχετικά με αυτό είναι ελάχιστη. Επίσης οι δυσκολίες μάθησης, όπως και άλλα θέματα με τα οποία ασχολούμαστε, δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμα όπως ο πυρετός ας πούμε. Επομένως οι γιατροί δεν μπορούν να δώσουν λύση. Εκεί μπαίνουμε εμείς οι θεραπευτές που όμως δεν είμαστε γιατροί. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που τη νοιάζει το φαίνεσθε, επομένως το κύρος μας μειώνεται αφού δεν φέρουμε ιατρικό τίτλο και οι γονείς γίνονται διστακτικοί στο να μας εμπιστευτούνε. Αυτό συμβαίνει και στην Αθήνα και στην επαρχία. Υπάρχουν φυσικά εξαιρέσεις.
Oι γονείς θεωρείτε ότι έχουν εξοικειωθεί με την Λογοθεραπεία η θεωρείται ακόμα ένα θέμα-ταμπού όπως την δεκαετία του ’90; Για παράδειγμα τότε η δυσλεξία κρυβόταν από πολλούς γονείς και φυσικά δεν γινόταν καν λόγος για κάποια συνάντηση με Λογοθεραπευτή.
Όχι νομίζω αυτό έχει βελτιωθεί σημαντικά. Οι γονείς δείχνουν ενδιαφέρον ακόμα και σε υπερβολικό βαθμό. Ειδικά σε αρθρωτικές και φωνολογικές διαταραχές η αναζήτηση λογοθεραπευτικού προγράμματος είναι έντονη. Ειδικά στο μαθησιακό κομμάτι τα περιστατικά είναι πολλά. Υπάρχουν οικογένειες που κάνουν και μεγάλες οικονομικές θυσίες προκειμένου να παρέχουν στο παιδί τους ένα θεραπευτικό πρόγραμμα. Μην ξεχνάμε ότι οι εποχές είναι κάτι παραπάνω από δύσκολες, και σε αυτές τις οικογένεις αξίζει συγχαρητήρια.
Ο Τραυλισμός απ’ όσο γνωρίζουμε εμφανίζεται συνήθως στην προσχολική ηλικία. Πότε οι γονείς θα πρέπει να συμβουλευτούν έναν ειδικό; Mετά την πάροδο πόσων μηνών από την εμφάνιση των συμπτωμάτων;
Ο τραυλισμός αρχικά έχει εξελικτικό χαρακτήρα και πιο λαϊκά είναι ένα πρόβλημα ελέγχου του ρυθμού της ομιλίας. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία από 18 μηνών έως 12 ετών αλλά πολύ συχνότερα συναντάται στην ηλικία των 2 -5 χρονών και με ΄΄χρυσή΄΄ ,όπως λέμε εμείς οι λογοθεραπευτές, ηλικία αυτή των 4 ετών. Γενικά παρατηρείται ότι όσο αυξάνεται η ηλικία, η πιθανότητα έναρξης του εξελικτικού τραυλισμού μειώνεται σημαντικά. Άλλη παρατήρηση είναι ότι παιδιά κάτω των 3 ετών που εμφανίζουν δυσρυθμίες, έχουν περισσότερες πιθανότητες να είναι στην κατηγορία της φυσιολόγικής δυσρυθμίας (που δεν επιμένει για καιρό). Σε ορισμένα παιδιά, η έναρξη είναι σταδιακή και περιλαμβάνει λιγότερο σοβαρές δυσρυθμίες ενώ σε άλλα παιδιά η έναρξη είναι ξαφνική, συμβαίνει ακόμη και πριν την ηλικία των 3 ετών και δε συνοδεύεται πάντα από ήπια συμπτωματολογία.
Η έναρξη των συμπτωμάτων συχνά είναι συνεχόμενη και εμφανίζεται σε καθημερινή βάση. Σε κάποιες περιπτώσεις η εμφάνιση μπορεί να είναι σποραδική με διαστήματα φυσιολογικής ομιλίας. Εγώ είμαι της άποψης όσο νωρίτερα τόσο το καλύτερο. Μόλις εμφανιστούν τα πρώτα σημάδια και είναι σε καθημερινή βάση αντιληπτά, ένα δεκαήμερο είναι αρκετό για να παρατηρήσουμε λεπτομέρειες και να απευθυνθούμε σε κάποιο ειδικό. Αν τα συμπτώματα είναι κυκλικά (έρχονται και φεύγουν) υπολογίζουμε την συχνότητα που συμβαίνει και ανάλογα με το αν κρίνουμε ότι γίνεται συχνά μιλάμε με κάποιο ειδικό.
Ο Τραυλισμός αν και εφόσον εμφανισθεί είναι πλήρως ‘ιάσιμος’ η απλά ακολουθείται ένα πρόγραμμα Λογοθεραπείας απλά και μόνο για να βελτιωθεί η ομιλία του πάσχοντος;
Για να τα βάλουμε σε μία σειρά. Ως τραυλισμός ορίζεται η διαταραχή της φυσιολογικής ροής και της φυσικής διαμόρφωσης της ομιλίας η οποία είναι δυσανάλογη με την ηλικία του ατόμου (DSM IV, 1994). Το άτομο που θα τραυλίσει ξέρει τι θέλει να πει αλλά δεν μπορεί, εξ’ αιτίας μιας ακούσιας επιμήκυνσης η παύσης ενός φθόγγου. Με τα καινούρια δεδομένα γνωρίζουμε ότι η διαταραχή μπορεί να περιέχει πολλούς ακόμα παράγοντες όπως γλωσσικούς, γνωστικούς, περιβαλλοντικούς κ.λ.π. Έχει κατηγορίες και στάδια ανάλογα με τις δυσρυθμίες και γενικά δεν είναι πολύ απλό σαν διαταραχή. Θέλω να καταλήξω στο ότι το πρόγραμμα λογοθεραπείας δεν φτάνει. Σίγουρα θα βελτιωθούν τα πράγματα και ανάλογα με το περιστατικό και την απόδοση που έχει είναι δυνατή και η πλήρης ίαση. Σε παιδιά δημοτικού όμως αλλά και σε ενήλικες απαραίτητη είναι και η επίσκεψη σε ψυχολόγο. Ο τραυλισμός πλήττει την αυτοπεποίθηση γιατί τα λάθη που κάνουν τα άτομα αυτά τα συνειδητοποιούν. Επομένως χωρίς την παρέμβαση ψυχολόγου οι στόχοι δεν είναι εύκολα κατακτήσιμοι.
Ένα παιδι το οποίο εχει διαγνωσθεί με Τραυλισμό τι πρόγραμμα ακολουθεί συνήθως στο Κέντρο Λογοθεραπείας και πόσο καιρό μπορεί να πάρει η περάτωση της θεραπείας;
Συνήθως οι θεραπεία είναι 2 φορές τη βδομάδα και δημιουργούμε ευέλικτα επικοινωνιακά περιβάλλοντα για να κάνει εξάσκηση στον έλεγχο των αρθρωτών και τον συγχρονισμό τους στο σωστό ρυθμό. Γίνεται εκπαίδευση αναπνοής, απαλή έναρξη φώνησης, τραγούδι, συλλαβισμός και άλλες τεχνικές. Θέλει πολύ δουλειά και εξάσκηση στο σπίτι καθώς συνεργασία των γονέων. Το πρόγραμμα μπορεί να διαρκέσει μήνες ή και χρόνια ανάλογα τη δυναμικότητα του περιστατικού και την αιτία του τραυλισμού (σοκ κ.λ.π) .
Bέβαια όπως γίνεται αντιληπτό η οικογένεια,το σχολείο και γενικότερα ο κοινωνικός περίγυρος μπορεί να σταθεί αρωγός στην ταχύτερη αποκατάσταση. Θα θέλατε να αναφέρετε μερικα do και μερικά dont’s τα οποία πρέπει να έχουμε στο νού μας;
Μερικά do είναι:
• Κάντε το άτομο να αισθανθεί άνετα σε μια κουβέντα.
• Μην βιάζεστε να κάνετε διάλογο.
• Δώστε του χρόνο επεξεργασίας.
• Μην το κοιτάτε επίμονα.
• Μην το βοηθάτε να βρεί τη λέξη που κολλάει.
• Συζητήστε κάτι που να μην το φορτίζει συναισθηματικά.
• Διαλέξτε ένα θέμα που είναι εξοικειωμένο.
• Κάντε το να νιώσει αυτοπεποίθηση.
Μερικά dont΄s:
• Να πιέζεται το άτομο να απαντήσει σε κάτι.
• Να μην του δείχνετε εμπιστοσύνη.
• Να το μειώνετε.
• Να το νευριάζετε.
• Να επιμένετε συνεχώς να μιλάει, νιώθοντας ότι έτσι βοηθάτε.
• Να μην το αγνοείτε σε μια παρέα.
• Μην υποτιμάτε την αντίληψη του , διαταραχή του ρυθμού έχει όχι νοητική υστέρηση.
Κάποιες φορές συγχέεται ο Βατταρισμός (ταχυλαλία) με τον Τραυλισμό. Ποια είναι η ειδοποιός διαφορά τους; Mπορεί να συνυπάρχουν στο ίδιο άτομο;
Ο βατταρισμός ή ταχυλαλία είναι μία διαταραχή της ροής της ομιλίας που χαρακτηρίζεται από γρήγορο και ακανόνιστο ρυθμό ομιλίας, αυξημένες δυσρυθμίες και συνοδεύεται συχνά από άλλα συμπτώματα όπως γλωσσικά και κυρίως φωνολογικά λάθη ή διαταραχές προσοχής και έντονη διάσπαση αυτής, κάτι που δεν βλέπουμε στον τραυλισμό.
Γενικά η εικόνα ενός ατόμου με ταχυλαλία είναι η ακόλουθη:
• Μπερδεμένος και ανοργάνωτος, ασυνάρτητος λόγος.
• Μειωμένη επίγνωση των δυσκολιών του στη ροή του λόγου.
• Προσωρινή βελτίωση όταν του ζητηθεί να ελαττώσει την ταχύτητά του ή να προσέξει την ομιλία του.
• Μη καθαρή προφορά των φθόγγων ή παράλειψη των μη τονισμένων συλλαβών σε μεγαλύτερες λέξεις στη ροή του λόγου.
• Ομιλία που είναι δυσκατάληπτη.
• Μαθησιακές δυσκολίες που δεν σχετίζονται με μειωμένη νοημοσύνη.
• Δυσανάγνωστη γραφή.
• Διάσπαση προσοχής, υπερκινητικότητα .
• Δυσκολίες στην ακουστική επεξεργασία του λόγου.
Σε περίπτωση που κάποιος ενήλικας έχει Τραυλισμό αλλά δεν έχει ακολουθήσει κάποια θεραπεία ενόσω ήταν σε μικρότερη ηλικία μπορεί να απευθυνθεί τώρα σε έναν Λογοθεραπευτή; Τι πιθανότητες βελτίωσης έχει;
Η Λογοθεραπεία είναι μια εκπαιδευτικής μορφής θεραπεία. Δεν είναι τυχαίο πως η εκπαίδευση παγκοσμίως έχει σχέση με την πρώτη παιδική και εφηβική ηλικία. Είναι πιο εύκολο νευρολογικά να εκπαιδευτεί ένα παιδί παρά ένας ενήλικας. Έτσι και στο τραυλισμό, που είναι κάτι ιδιαίτερο και έχει μεγάλο βαθμό δυσκολίας. Ποτέ δεν είναι αργά για μια προσπάθεια, όμως οι πιθανότητες είναι ελάχιστες να βελτιωθούν τα πράγματα. Ένας ενήλικας με τραυλισμό ενδεχομένως έχει καταθλιπτικά στοιχεία, άρα η δυσκολία βελτίωσης πολλαπλασιάζεται. Φυσικά υπάρχουν εξαιρέσεις.
Παρόλο που όπως προαναφέρθηκε ο Τραυλίσμός εκδηλώνεται στην προσχολική ηλικία υπάρχει πιθανότητα να εμφανιστεί στην ενήλικη ζωή ενός ατόμου; Υπο ποιες συνθήκες;
Όπως είπαμε και στην αρχή ο τραυλισμός έχει εξελικτικό χαρακτήρα. Επομένως ναι μπορεί να εμφανιστεί στην ενήλικη ζωή, απλώς σπανιότερα. Ανεξάρτητα από κοινωνική τάξη, ευφυΐα, επάγγελμα ή ηλικία, εμφανίζεται με συχνότητα 1% του συνολικού πληθυσμού, σε πρόσωπα και των δύο φύλων σε αναλογία ανδρών-γυναικών 4 προς 1. ). Ο τραυλισμός οφείλεται σε δυσλειτουργία του συμπαθητικού και παρασυμπαθητικού συστήματος. Εδώ σημαντικός είναι ο ρόλος του τρόμου. Θεωρείται πως αυτό το δυνατό ερέθισμα, αν εμφανιστεί μια φορά στο άτομο, μένει εντυπωμένο στη συνείδησή του ως δυσκολία στην παραγωγή φωνημάτων και σταδιακά γίνεται μόνιμο φαινόμενο. Ένα δυνατό σοκ λοιπόν μπορεί να είναι αρκετό. Βέβαια, μετά από τις μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί τείνουμε να πιστεύουμε πως ο τραυλισμός είναι ένας συνδυασμός παραγόντων τόσο σε επίπεδο φυσιολογίας όσο και σε επίπεδο ψυχολογίας. Πρέπει ωστόσο να ‘χουμε υπόψη μας ότι ο τραυλισμός μπορεί να έχει σε κάθε περίπτωση διαφορετική αιτιολογία.
Ο Κος Γιάννης Χαρίτος ζει στην Αθήνα και συνεργάζεται με το Κέντρο Ανάπτυξης Παίδων σε Χαλκίδα και Αλιβέρι.