Δαγλής ΘεόδωροςΟ 21ος αιώνας, αδιαμφισβήτητα είναι ο αιώνας με κύριο χαρακτηριστικό τον βομβαρδισμού πληροφορίας, και την ελευθερία της έκφρασης, επομένως, είναι πολύ εύκολο να διαμορφώσει κάποιος μία γνώμη, και ακόμα πιο εύκολο να εμμένει σε αυτήν. Παρόλα αυτά, είναι υγιές το να διαμορφώνει κάποιος με σχετική ευκολία και ίσως σε ορισμένες περιπτώσεις, άκριτα ‘’παπαγάλισμα’’, μίας γνώμης και να παραμένει απόλυτα πιστός σε αυτήν;
Τελειώνοντας το μαθηματικό Αθηνών, συνειδητοποίησα σε ποιο βαθμό η κύρια ενασχόλησή σου σε επηρεάζει στην ζωή σου. Η μαθηματικοποίηση του μυαλού κάποιου, έχει σαν συνέπεια την αγάπη για το απόλυτο, την πίστη στο απόλυτο, και επομένως, τάση προς επιμονή και ισχυρογνωμοσύνη. Δυστυχώς όμως η ζωή, δεν είναι έτσι διαμορφωμένη, και για όσους ειδικά ψάχνουν να βρουν ‘’απόλυτη’’ λογική σε ανθρώπινες καταστάσεις (δηλαδή συμπεριφορές, γνώμη, άποψη), θα απογοητευτούν. Άλλωστε, ο ίδιος ο κοινωνιολόγος Βιλφρέντο παρέτο, υποστήριζε πως ‘’οι άνθρωποι έχουμε την τάση να δίνουμε ένα λογικό επίχρισμα στις πράξεις μας’’· προφανώς και σε όσες δεν έχουν λογική. Συνεπώς, καταλήγουμε ξανά στο αρχικό μας ερώτημα, δηλαδή πως διαμορφώνεται σήμερα μία γνώμη;
Όλη αυτή η απελευθέρωση του γραπτού λόγου, μας επέτρεψε να έχουμε πρόσβαση σε κάθε μορφής γνώση, κάτι για το οποίο τους προηγούμενους αιώνες, άνθρωποι των τεχνών, των γραμμάτων και των επιστημών, θυσίασαν την ζωή τους. Παρόλα αυτά, δεν δώσαμε την πρέπουσα σημασία στο δικαίωμά μας αυτό (όπως άλλωστε και σε κάθε δικαίωμα για το οποίο δεν αγωνιστήκαμε εμείς οι ίδιοι). Η γνώση είναι προσβάσιμη, όχι για να την αποστηθίζεις ή για να την ‘’παπαγαλίζεις’’ όπως συνηθίζαμε να λέμε στο σχολείο, αλλά για να την κρίνεις. Αν μία άποψη δεν την έχεις κρίνει αυστηρά εσύ ο ίδιος, να την έχεις μελετήσει από κάθε πλευρά, να την έχεις αναλύσει, και εν τέλει να την δεχτείς ή να την απορρίψεις, δεν μπορείς να ισχυριστείς ότι είναι άποψή σου. Επομένως, η κριτική σκέψη είναι η μόνη οδός προς την διαμόρφωση άποψης. Πρέπει να δέχεσαι κάθε άποψη, ακόμα και τις πιο ακραίες και να τις κρίνεις σε βάθος, για να αποφανθείς ποια ταιριάζει στον δικό σου χαρακτήρα ώστε να την υιοθετήσεις και να την υποστηρίξεις.
Επίσης, όταν διαμορφώσεις μία άποψη, οφείλεις να την υποστηρίζεις με επιχειρήματα, και να είσαι αντικειμενικός. Εάν η άποψη κάποιου άλλη επικαλύπτει ή ακόμα και αν απορρίπτει την δική σου, οφείλεις να την κρίνεις. Μόνο και μόνο που θα μπεις στην διαδικασία να κρίνεις, έχεις κερδίσει πάρα πολλά! Ακόμα και αν δεν δεχτείς την ισχύ της άποψης του άλλου , συνήθως λόγω συναισθηματικής φόρτισης, όταν ηρεμήσεις και σκεφτείς ψύχραιμα, χωρίς επιρροή συναισθημάτων, θα αποφανθείς αν είχες δίκιο ή άδικο. Θα διαμορφώσεις μια πιο αντικειμενική και πλήρη γνώμη. Πολλές φορές, επειδή οι παράμετροι είναι εξαιρετικά πολλές και κάθε περίπτωση έχει κάτι το ιδιαίτερο, δεν μπορείς να κρίνεις ορθά για πληθώρα περιπτώσεων, και πέφτεις στην παγίδα της γενίκευσης. Για αυτό και όταν ακούς πληθώρα διαφορετικών απόψεων, διαμορφώνεις μια πιο εμπεριστατωμένη, μια πιο πλήρη γνώμη.
Πρόσφατα, είχα μερικές διαφωνίες με έναν παλιό συμφοιτητή μου, και παρατήρησα πόσο απόλυτος ήταν στις απόψεις του. Κατά την διάρκεια της δικής μου επιχειρηματολογίας, θέτοντας ορισμένα επιχειρήματα, κάθε φορά που τελείωνα ένα επιχείρημα, η απάντησή του ήταν : ‘’αυτό δεν το ήξερα’’. Τελειώνοντας την επιχειρηματολογία μου, σίγουρος πλέον ότι τον έπεισα, αφού σε κάθε επιχείρημα που του έδινα, έδειχνε να το δέχεται, και να παραδέχεται την αρχική του άγνοια, αυτός μου είπε πως ότι και να του έλεγα, όσο και αν ήταν ορθά αυτά που έλεγα, δεν θα άλλαζε την αρχική του γνώμη. Πως γίνεται να συμφωνεί με τα επιχειρήματά μου κάποιος, να μην έχει να μου παραθέσει αντεπιχειρήματα, και να θεωρεί την δική του άποψη σωστή (παρότι δεν θεωρώ ότι υπάρχει σωστή και λανθασμένη άποψη), χωρίς στήριξη σε επιχειρήματα, και την δική μου λανθασμένη. Ούτε καν έστω να δεχτείς την διαφορετικότητα των απόψεων! Με προβλημάτισε πολύ αυτή η κατάσταση και αναλογίστηκα πως κάποιο λάθος κάνουμε στην διαδικασία ‘’ υιοθέτησης μίας γνώμης’’.
Εν κατακλείδι, δεν ασπάζομαι την άποψη ότι μία είναι η αλήθεια, μία είναι η σωστή άποψη, αντίθετα, υποστηρίζω και χαίρομαι να βλέπω ότι υπάρχει διαφορετικότητα απόψεων. Είναι πραγματικά πολύ όμορφο να είσαι σε θέση να κάνεις έναν πολιτισμένο διάλογο αντίθετων απόψεων, γιατί όταν διαφωνείς με κάποιον έχεις να λάβεις περισσότερα οφέλη από ότι αν συμφωνείς σε όλα. Επομένως, τι πρέπει να κάνουμε για να διαμορφώσουμε μία σωστή άποψη και να είμαστε σε θέση να την υποστηρίξουμε αξιοπρεπώς;
Προφανώς με το να έχουμε καλή κριτική σκέψη, να είμαστε θετικοί και ανεκτικοί στην διαφορετικότητα της άποψης των άλλων, όσο και αν απέχουν οι απόψεις τους από τις δικές μας, και να αναγνωρίζουμε την ισχύ ή όχι της άποψής τους. Όπως πολύ εύστοχα τόνιζε ο Βολταίρος, ‘’ακόμα και αν διαφωνώ με όσα λες, θα υποστηρίξω μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να είσαι σε θέση να το λες’’.
Εν τέλει, πρέπει να διατηρούμε πάντα τον διάλογό μας σε χαμηλούς τόνους καθώς οι εντάσεις δημιουργούν προβλήματα και ισχυρογνωμοσύνη, παρά υγιή διάλογο και ανταλλαγή απόψεων, και αν κρίνουμε ότι η άποψη του άλλου είναι καλύτερη από την δική μας, να έχουμε την παρρησία του λόγου, να το παραδεχτούμε. Αν όχι, δεν πρέπει να του κάνουμε την χάρη να δίνουμε δίκιο σε ανθρώπους που δεν κρίνουμε ότι το έχουν, απλά και μόνο για να τους ‘’ξεφορτωθούμε’’. Πρέπει να είμαστε σωστοί υποστηρικτές, τόσο της δικής μας άποψης, όσο και αυτής των άλλων. Το οφείλουμε στους ανθρώπους που έδωσαν την ζωή τους για να απολαμβάνουμε εμείς αυτό το δικαίωμα που σε μας φαντάζει προφανές και τετριμμένο.