Θανάσης ΞάνθοςΗ ενίσχυση της εθνικής μας ταυτότητας και συνείδησης, η άμεση και ποθητή γνωριμία μας με τα αρχέτυπα του πολιτισμού μας αλλά και το άγγιγμα της γενέθλιας γης, όπου βυθίζονται οι ρίζες μας, είναι μερικές από τις εποικοδομητικές ιδιότητες που σου προσφέρει η επίσκεψη σ’ενα μουσείο. Αυτά σκεφτόμουν κι εγώ, καθώς προχωρούσα ένα ήρεμο πρωινό, επί της οδoύ Πανεπιστημίου, στο κέντρο της Αθήνας, όταν ξαφνικά έπεσε το μάτι μου σ’ενα μουσείο ασυνήθιστο και συνάμα ενδιαφέρον. Το Νομισματικό Μουσείο της Αθήνας.
Η ιστορία του Μουσείου
Το Νομισματικό Μουσείο είναι ένα από τα παλαιότερα κρατικά μουσεία της Ελλάδος. Θεσμοθετήθηκε το 1834, την ίδια χρονιά με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Η αρχαιολατρία της εποχής διαδεδομένη σε όλη την Ευρώπη και η πρόσφατη ίδρυση του νεοελληνικού κράτους δημιούργησαν τις συνθήκες της προστασίας της εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Έτσι, από την αρχή, η ιστορία του Μουσείου συνδέθηκε άμεσα με την ιστορία του νεοελληνικού κράτους, τις κοινωνικές συνθήκες και τις πολιτιστικές κατευθύνσεις της κάθε εποχής. Καθοριστικό ρόλο στην πορεία του όμως, έπαιξε και η προσωπικότητα των ανθρώπων που το διεύθυναν.
Το 1843, το Μουσείο συστεγάζεται με την Εθνική Βιβλιοθήκη σε μία αίθουσα του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Tο 1856, διορίζεται ως νομισματογνώμων ο Αχιλλέας Ποστολάκας, ο οποίος θα αποσυρθεί από τη διεύθυνση του Μουσείου το 1888. Ο Ποστολάκας θέτει τις βάσεις της επιστημονικής οργάνωσης του Mουσείου, μεριμνά για την αύξηση των συλλογών του, καταγράφει και δημοσιεύει νομισματικές συλλογές, και επιμελείται συστηματικά τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης.
Το 1867, το Νομισματικό Μουσείο ορίζεται επίσημα με νόμο ως παράρτημα της Εθνικής Βιβλιοθήκης.
Στεγάζεται σήμερα στο Ιλίου Μέλαθρον, την αρχοντική κατοικία του αρχαιολόγου Ερίκου Σλήμαν, έργο του αρχιτέκτονα Ερνστ Τσίλλερ.
Η μόνιμη έκθεσή του παρουσιάζει την ιστορία του νομίσματος καθώς και την κατασκευή, διάδοση, χρήση, ως και την εικονογραφία των νομισμάτων. Η έκθεση συνεχίζεται στο 2ο όροφο που εκθέτονται νομίσματα της Ελληνιστικής περιόδου, Ρωμαϊκής, Βυζαντινής, Μεσαιωνικής αλλά και νεότερης εποχής.
Το Νομισματικό Μουσείο Αθηνών θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα τους είδους του στον κόσμο. Η συλλογή των εκθεμάτων του περιλαμβάνει περισσότερα από 500.000 αρχαία νομίσματα, μολυβδόβουλα, μετάλλια, σφραγιδόλιθους, αρχαία σταθμία και άλλα σχετικά αντικείμενα που ανάγονται από τον 14ο αιώνα π.Χ. μέχρι και σήμερα.
Ας ξεκινήσει η ξενάγηση….
Το μουσείο περιλαμβάνει 2 ορόφους. Η πρώτη εντύπωση που σου αφήνει η ατμόσφαιρα του χώρου είναι παραμυθένια. Νομίζεις ότι περπατάς μέσα σ’ενα γιγάντιο παλάτι..
Α’ όροφος
Το Ιλίου Μέλαθρον και ο Ερρίκος Σλήμαν
Η αίθουσα είναι αφιερωμένη στο Ιλίου Μέλαθρον, μια μνημειακή κατοικία στην καρδιά της Αθήνας του 19ου αιώνα, και στην ιδιαίτερη προσωπικότητα και αρχαιολατρία του πρώτου ενοίκου της, του Ερρίκου Σλήμαν, «πατέρα της μυκηναϊκής αρχαιολογίας». Κτίστηκε το διάστημα 1878-1879 σε σχέδια του γερμανού αρχιτέκτονα Eρνέστου Tσίλερ, ως κατοικία της οικογένειας Σλήμαν.
Το όνομά του, που σημαίνει «μέγαρο της Tροίας», σχετίζεται με την αποκάλυψη της αρχαίας πόλης από τον Eρρίκο Σλήμαν.
Το κτήριο είναι διώροφο με ιδιαίτερα εντυπωσιακή διακόσμηση. O πρώτος όροφος λειτουργούσε κυρίως ως χώρος για την κοινωνική ζωή της οικογένειας. Γύρω από ένα κεντρικό χώρο διαρθρώνονται η αίθουσα των εσπερίδων για τις δεξιώσεις, το λογοτεχνικό σαλόνι για τις φιλολογικές βραδιές, η αίθουσα φιλοξενίας και η τραπεζαρία. Στο δεύτερο όροφο υπήρχαν τα υπνοδωμάτια, τα γραφεία και η βιβλιοθήκη. Στο ισόγειο βρίσκονταν οι βοηθητικοί χώροι, τα δωμάτια του υπηρετικού προσωπικού, καθώς και η αίθουσα όπου εκθέτονταν τα ευρήματα από τις ανασκαφές στην Tροία. Στον μεγάλο κήπο που βρισκόταν στην πίσω πλευρά υπήρχε αμαξοστάσιο και σταύλος.
Το νόμισμα στον αρχαίο ελληνικό κόσμο – Γένεση, διάδοση
Στην αίθουσα των Εσπερίδων παρουσιάζεται η γένεση του νομίσματος, η μέθοδος κατασκευής του και η διάδοση της χρήσης του στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Τον 6ο αιώνα π.Χ. οι ελληνικές πόλεις-κράτη άρχισαν να εκδίδουν τα νομίσματά τους. Οι χελώνες της Αίγινας, οι πώλοι της Κορίνθου, οι γλαύκες της Αθήνας ήταν τα πρώτα νομίσματα που κόπηκαν στον ελλαδικό χώρο. Σημαντικές πληροφορίες για τη νομισματική κυκλοφορία και την οικονομία σε πολλές περιοχές του ελληνικού κόσμου προσφέρουν οι «θησαυροί», κλειστά σύνολα νομισμάτων.Θα λέγαμε ότι αυτός είναι ένας από τους σημαντικούς και καθοριστικούς για την συνέχεια της ξενάγησης, χώρος.
Το νόμισμα στον αρχαίο ελληνικό κόσμο – Διεθνή και κοινά νομίσματα
Η χρήση του νομίσματος διαδόθηκε στον τότε γνωστό κόσμο μέσω των ελληνικών αποικιών στη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο. Το τετράδραχμο της αθηναϊκής δημοκρατίας και το τετράδραχμο και ο χρυσός στατήρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου αποτέλεσαν τα «διεθνή» νομίσματα της κλασικής και ελληνιστικής εποχής λόγω της μεγάλης διάδοσής τους. Μικρότερης εμβέλειας ήταν τα «κοινά» νομίσματα που έκοψαν διάφοροι πολιτικοί, στρατιωτικοί και θρησκευτικοί συνασπισμοί.
Το νόμισμα στον αρχαίο ελληνικό κόσμο – Παραστάσεις και ιδεολογία
Στις όψεις των νομισμάτων απεικονίζονται θέματα χαρακτηριστικά της εκδίδουσας αρχής και εύκολα αναγνωρίσιμα από τους χρήστες τους. Προσφιλή θέματα της εικονογραφίας των αρχαίων ελληνικών νομισμάτων είναι οι θεοί, μυθολογικές παραστάσεις, η χλωρίδα, η πανίδα, έργα πλαστικής, πορτραίτα των ηγεμόνων, κτίρια και οικοδομικά σύνολα.
Στους επόμενους χώρους του πρώτου ορόφου ανακαλύπτει κανείς νομίσματα που έχουν αποκαλυφθεί μέσω της αρχαιολογίας και παρουσιάζονται και οι πρώτοι δωρητές του Νομισματικού μουσείου. Στην τραπεζαρία της οικίας Σλήμαν εκτίθενται ενδεικτικά οι συλλογές των σημαντικότερων δωρητών του Νομισματικού Μουσείου. Η κατάρτιση συλλογών και η δωρεά τους στο Νομισματικό Μουσείο εντάσσεται στο πνεύμα προστασία της εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς, που αποτέλεσε προτεραιότητα για τους φωτισμένους Έλληνες ήδη από την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους.
Ανεβαίνοντας κανείς στον β’ όροφο συναντάει 7 δωμάτια.
Το νόμισμα στο Ρωμαϊκό κόσμο
H Pώμη εμφανίστηκε ως σημαντική δύναμη από τις αρχές του 3ου αι. π.X. και μέχρι τον 5ο αιώνα μ.Χ. η κυριαρχία και η επιρροή της επεκτάθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του αρχαίου κόσμου. Tα ρωμαϊκά νομίσματα –δηνάρια, aureii, σηστέρτιοι, σόλιδοι, φόλλεις- από χρυσό, άργυρο ή κράματα χαλκού, εδραιώθηκαν μέσω του εμπορίου και του διοικητικού μηχανισμού.
Το νόμισμα στο Βυζαντινό κόσμο
Η Βυζαντινή αυτοκρατορία αποτέλεσε τη συνέχεια της Ρωμαϊκής στην Ανατολική Μεσόγειο, γεγονός που αποτυπώνεται και στη σταδιακή μετάβαση από το ρωμαϊκό στο βυζαντινό νόμισμα. Το βυζαντινό νόμισμα διαδόθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του τότε γνωστού κόσμου και λειτούργησε ως πρότυπο για νομίσματα που κόπηκαν από λαούς στη μεσαιωνική Δύση και Ανατολή. Ο σόλιδος, η βασική μονάδα του βυζαντινού νομισματικού συστήματος, ήταν το ισχυρό χρυσό νόμισμα του Μεσαίωνα καθώς αποτέλεσε μια σταθερή αξία για τις διεθνείς συναλλαγές έως τον 11ο αιώνα.
Το νόμισμα στο Δυτικό και Ανατολικό Μεσαιωνικό κόσμο
Στη Δύση οι Λαοί των Μεγάλων Επιδρομών έκοψαν νομίσματα τον 5ο αιώνα ακολουθώντας υστερορωμαϊκά και βυζαντινά πρότυπα. Στα μέσα του 8ου αιώνα τέθηκαν οι βάσεις του δυτικοευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος, το οποίο μέχρι και το 12ο αιώνα χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία του αργύρου. Από τον 13ο αιώνα η σταθερή δομή των νέων ευρωπαϊκών κρατών, η ανάπτυξη εμπορικών δικτύων και η διεθνοποίηση των συναλλαγών συνέτειναν σε ένα κοινώς αποδεκτό νομισματικό σύστημα, όπου δέσποζαν τα χρυσά και αργυρά νομίσματα των ιταλικών πόλεων. Την ίδια εποχή στον ελληνικό χώρο παράγονταν και κυκλοφορούσαν και νομίσματα των φραγκικών κρατιδίων.
Το νόμισμα στο νεώτερο και σύγχρονο κόσμο
Από το 16ο αιώνα η δημιουργία μεγάλων εμπορικών δυνάμεων στην Ευρώπη και η αφθονία πολύτιμων μετάλλων δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την έκδοση και κυκλοφορία πολλών και μεγάλων χρυσών και αργυρών νομισμάτων. Η μακρά πορεία από τα νομίσματα των μεγάλων ευρωπαϊκών κρατών και των αποικιών τους, συνεχίζεται στις εκδόσεις των Νομισματικών Ενώσεων και των ανεξαρτήτων χωρών, περνά στα νομίσματα από νικέλιο και χαρτί και φτάνει στο πλαστικό και άυλο χρήμα του β΄ μισού του 20ου αιώνα. Σημαντικές πληροφορίες για το εμπόριο και τις συναλλαγές στον ελλαδικό χώρο από το 15ο έως τον 20ο αιώνα παρέχουν τα νομίσματα των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που κυκλοφορούν στην περιοχή.
Στον 5ο, 6ο, 7ο και 8ο χώρο του ορόφου μπορεί να δει κανείς νομίσματα που έκαναν την εμφάνισή τους στο νέο ελληνικό κράτος, να εξετάσει τον κόσμο των μεταλλίων που παρουσιάζεται στο χειμερινό γραφείο του Ερρίκου Σλήμαν αλλά και να θαυμάσει κανείς την σχέση του ανθρώπου με το χρήμα που ζωντανεύει σε σκηνές κινηματογραφικών έργων διαφόρων εποχών. Στα στιγμιαία αποσπάσματα των ταινιών αποτυπώνονται οι εντάσεις, τα μίση, τα πάθη, οι επιθυμίες, που προκαλεί το χρήμα.
Βγαίνοντας από το μουσείο κι έχοντας εκπλαγεί από τα όμορφα και σπάνια εκθέματα και τον κόσμο των νομισμάτων , είναι ώρα να χαλαρώσεις πίνοντας το καφεδάκι σου ή τρώγοντας ένα ελαφρύ γεύμαστον κήπο Ιλίου Μελάθρου, μια μικρή πράσινη όαση στο κέντρο της Αθήνας. Ο κήπος, με έκταση 800 μ2, περιλαμβάνει πολλά είδη φυτών της ελληνικής χλωρίδας και κοσμείται με αντίγραφα αρχαίων ελληνικών αγαλμάτων.
Άλλοι χώροι του μουσείου είναι η βιβλιοθήκη και το πωλητήριο στον α΄ όροφο.
Μια σπάνια επίσκεψη σε έναν τόσο ιδιαίτερο χώρο , σε κάνει να αισθάνεσαι έστω και για λίγο πλούσιος και γεμάτος γνώσεις. Ελπίζω να απολαύσατε την ξενάγηση όσο κι εγώ κι όσοι δεν το έχετε επισκεφτεί ακόμη, να το πράξετε σύντομα!